Hak Temelli Sürdürülebilir Gelişme Politikaları: Bir İnsan Hakkı Olarak Güvenli, Temiz, Sağlıklı ve Sürdürülebilir Çevre Hakkı

Ulusal ve uluslararası alanda adaletsizlik, eşitsizliklerin artması, yoksulluk, açlık, kötü sağlık koşulları; ekosistemin karşı karşıya kaldığı yıkımla giderek derinleşmektedir. Böyle bir durumda, temel insan haklarının yerine getirilmesi mümkün görünmemektedir. Ekonomik temelli ve doğayı tahrip eden uygulamalar, küresel anlamda toplumsal ve çevresel bir güvenlik tehdidi oluşturmasından kaynaklı, toplumun bir parçası olduğu kadar doğanın da parçası olan insanların haklarını da tehdit etmektedir. İnsan hakları ve çevrenin bütünleşik olarak ele alınması için Birleşmiş Milletler İnsan Hakları ve Çevre raportörü John H. Knox tarafından, İnsan Hakları ve Çevre konulu raporlar hazırlanmıştır. Bu raporların konusu temelde insanın, doğanın bir parçası olmasından dolayı güvenli, temiz, sağlıklı ve sürdürülebilir bir çevreye erişim hakkının, temel insan haklarının ön koşulu olduğudur. Nihai olarak, Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Konseyi, 8 Ekim 2021 tarihinde, temiz, sağlıklı ve sürdürülebilir bir çevre hakkını bir insan hakkı olarak tanımıştır. Konsey, “güvenli, temiz, sağlıklı ve sürdürülebilir bir çevreye” sahip olmanın bir insan hakkı ve dahası, “tüm insan haklarından istifade etmek için hayati” olduğunu ilan etmiştir. Bu çalışma ile güvenli, temiz, sağlıklı ve sürdürülebilir çevre hakkının tarihsel olarak nasıl ortaya çıktığı ele alınırken, John H. Knox tarafından tanımlanan on altı ayrı “insan hakları ve çevre çerçeve ilkesi” üzerinden Türkiye’de çevre hakkının uygulamadaki durumunun çeşitli örnekler üzerinden incelenmesi hedeflenmiştir.

Anahtar Kelimeler:

sürdürülebilir gelişme, sürdürülebilir çevre hakkı, hak temelli yaklaşım, çevre politikası

Rights Based Sustainable Development Policies: The Right to a Safe, Clean, Healthy and Sustainable Environment as a Human Right

National and international injustice, increasing inequalities, poverty, hunger, poor health conditions; gradually deepen with the destruction that the ecosystem is facing. In such a situation, the fulfillment of human rights does not seem possible. Economic-based and nature-destroying practices threaten the rights of people who are a part of nature as well as society because they pose a global social and environmental security threat. A report on Human Rights and Environment has been prepared by the United Nations Human Rights and Environment rapporteur John H. Knox to address human rights and the environment in an integrated manner. The subject of this report is that the right of access to a safe, clean, healthy, and sustainable environment, as a human right, is intertwined with the environment in which people live since humans are a part of nature. Finally, on 8 October 2021, the United Nations Human Rights Council recognized the right to a clean, healthy and sustainable environment as a human right. The Council declared that having a “safe, clean, healthy and sustainable environment” is a human right and “vital to enjoy all human rights”. In this study, while discussing how the right to a safe, clean, healthy and sustainable environment has emerged historically, it is aimed to examine the situation of the right to environment in practice in Turkey through various examples, based on sixteen different “human rights and environmental framework principles” defined by John H. Knox.

Keywords:

sustainable development, right to sustainable environment, rights-based approach, enciron-mental policy,

PDF

___

BM. (1986). Kalkınma hakkına dair bildirge.
Çoban, A., Özlüer, F., & Erensü, S. (2015). Türkiye'de doğanın neoliberalleştirilmesi ve bu sürece karşı mücadeleler. A. Çoban içinde, Yerel Yönetim, Kent ve Ekoloji: Can Hamamcı'ya Armağan (s. 399-456). Ankara: İmge Kitabevi.
Dadak, K. (2015). Yeni kuşak hak olarak çevre hakkı. Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi, 0(5), 309-326.
Duru, B. (2020, 09 18). halagazeteciyiz.net. HalaGazeteciyiz: https://halagazeteciyiz.net/2020/09/18/turkiyede-cevre-hakki-ihlalleri/ adresinden alındı
Hürriyet Gazetesi. (2021, 12 20). hurriyet.com.tr. https://www.hurriyet.com.tr/egitim/iklim-degisikligini-mufredata-girdi-41963500 adresinden alındı
Kaboğlu, İ. (1996). Çevre hakkı. Ankara: İmge.
Kaplan Mengi, A. (2001). Avrupa Birliği'ne üye devletlerin anayasalarında çevre ile ilgili düzenlemeler. Prof. Dr. Cevat Geray'a Armağan (s. 503-520). içinde Ankara: Mülkiyeliler Birliği Yayınları.
Kiai, M. (2015). Report of the special rapporteur on the rights to freedom of peaceful assembly and of association. UN,GA.
Knox, J. (2012). Report of the independent expert on the issue of human rights obligations relating to the enjoyment of a safe, clean, healthy and sustainable environment. UN. 11 11, 2021 tarihinde https://undocs.org/A/HRC/22/43 adresinden alındı
Knox, J. (2018). Report of the special rapporteur on the issue of human rights obligations relating to the enjoyment of a safe, clean, healthy and sustainable environment. UN. 01 09, 2022 tarihinde https://undocs.org/A/HRC/37/59 adresinden alındı
Nagpal, R. (2013). Human rights approach to sustainable development. OIDA International Journal of Sustainable Development, 29-40.
Meadows, D., Randers, J., & Meadows, D. (2004). Limits to growth the 30-year update. United States: Chelsea Green Publishing.
Mengi, A., & Algan, N. (2003). Küreselleşme ve Yerelleşme Çağında Bölgesel Sürdürülebilir Gelişme. Ankara: Siyasal Kitabevi.
Özmen, M. (2021, 11 14). Milas'ta hasat festivalinde 'Akbelen' protestosu. Cumhuriyet Gazetesi. 12 12, 2021 tarihinde https://www.cumhuriyet.com.tr/turkiye/milasta-hasat-festivalinde-akbelen-protestosu-1-kisi-gozaltina-alindi-1884681 adresinden alındı
UN. (1973). Report of the United Nations conference on the human environment. Stockholm: A/CONF./48/14/Rev.
UN. (1982). World charter for nature. New York.
UN. (1986). Declaration on the right to development. Article1/1. 01 09, 2021 tarihinde https://www.ohchr.org/Documents/ProfessionalInterest/rtd.pdf adresinden alındı
UN. (2002, November 26). Substantive issues arising in the implementation of the international covenant on economic, social and cultural rights. General Comment No. 15. Geneva. 12 19, 2021 tarihinde https://www2.ohchr.org/english/issues/water/docs/CESCR_GC_15.pdf adresinden alındı
UN. (3-14 June 1992). Rio declaration on environment and development. Rio de Janeiro. 12 10, 2021 tarihinde https://www.un.org/en/development/desa/population/migration/generalassembly/docs/globalcompact/A_CONF.151_26_Vol.I_Declaration.pdf adresinden alındı
UN CESCR. (1966, December 16). International covenant on economic, social and cultural rights. 11 20, 2021 tarihinde https://www.ohchr.org/Documents/ProfessionalInterest/cescr.pdf adresinden alındı
UN News. (2021, 11 8). United Nations: https://news.un.org/en/story/2021/10/1102582 adresinden alındı
UN OHCR. (10 December, 1948). Universal declaration of human rights. Paris. 01 09, 2022 tarihinde https://www.ohchr.org/EN/UDHR/Documents/UDHR_Translations/trk.pdf adresinden alındı

ISSN: 1307-9905
Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
Başlangıç: 2010
Yayıncı: ADAMOR Araştırma Danışmanlık Medya Organizasyon Yayıncılık Ltd. Şti.