Osmanlı Matbuatına Göre Hasan Fehmi Cinayeti

Osmanlı İmparatorluğu’nun çöküşten kurtarılması adına ilan edilen II. Meşrutiyet ilk etapta toplumun hemen hemen tüm kesimlerinde olumlu bir karşılık buldu. Fakat bu süreçte gelişen iç ve dış hadiseler beklentilerin aksine durumun daha da kötüleşmesine neden oldu. Yeni dönemin ana aktörü İttihat ve Terakki Cemiyeti ile muhalifleri arasında başlayan mücadele ortaya pek çok yeni sorun çıkardı. Toprak kayıpları, azınlıkların ayrılıkçı tutumları, muhalif gruplarla mücadele ve matbuatın sınırsız özgürlük ortamında geliştirdiği tavır bu dönemin dikkati çeken olaylarıdır. Serbestî gazetesi başmuharriri ve muhalif bir gazeteci olan Hasan Fehmi Bey’in 6/7 Nisan 1909 gecesi Galata köprüsü üzerinde suikasta uğraması ve katilin yakalanamayışı cinayetin İttihat ve Terakki tarafından işlendiği iddiasını gündeme getirdi. Cemiyet muhalifleri, basın organları başta olmak üzere farklı platformlarda bu iddiayı genel kabul haline getirmeye çalıştılar. İttihat ve Terakki ise kendisini bu töhmetten kurtarmaya çalıştı.31 Mart Vakasının hemen öncesinde meydana gelen bu fail-i meçhul cinayet daha sonraki dönemlerde de tartışılmasına rağmen hiçbir zaman aydınlatılamadı. Fakat etkileri bakımından önemli bir hadise olarak tarihteki yerini aldı.

Anahtar Kelimeler:

Hasan Fehmi, Matbuat, İttihat ve Terakki, II. Meşrutiyet, Muhalefet., ThePress, TheCommittee of UnionandProgress, The Second ConstitutionalMonarchy, TheOpposition.

The Murder of Hasan Fehmi According to the Ottoman Press

The Second Constitutional Monarchy which was declared to prevent collapse of the Ottoman Empire responded positively in the first place by almost all segments of the society. However, internal, and external events happened during the transition process worsened the existing situation in contrary to the expectations. The struggle between the Committee of Union and Progress, the main actor of the new era, and its opponents, caused many new problems. Territorial losses, separatist attitudes of minorities, struggle with opposition groups and the attitude of the press developed in a free environment without restrictions are outstanding futures of the period. The murder of Hasan Fehmi Bey, the editor-in-chief of the Serbestî newspaper and an opposing journalist, on the Galata Bridge on the night of 6/7 April 1909, and the fact of the murderer not been caught, brought up the allegation that the murder was committed by the Committee of Union and Progress. The opponents of the Committee tried to make this allegation acommon acceptance in different platforms, primarily in the press. On the other hand, The Committee of Union and Progress, tried to save itself from this accusation. This murder, which took place just before the 31 March Incident and caused debates in the following periods, was never clarified.However, it became an important historical event in terms of its effects.

Keywords:

ThePress, TheCommittee of UnionandProgress, The Second ConstitutionalMonarchy, TheOpposition.,

PDF

___

Süreli Yayınlar Emel, İkdâm, Mîzân, Osmanlı, Sabah, Serbestî, Şûrâ-yı Ümmet, Tanin, Tercümân-ı Hakîkat, Volkan, Yeni Gazete. Meclis-i Mebʻûsân Zabıt Ceridesi, 25 Mart 1325, I/2: 651-655.
Telif Eserler
Ahmad, F. (1971). İttihat ve terakki (1908-1914). Çev: Nuran Ülken, İstanbul: Sander Yayınları.
Ahmad, F. (1996). İttihatçılıktan Kemalizm’e. İstanbul: Kaynak Yayınları.
Akşin, S. (1994). Şeriatçı bir ayaklanma 31 Mart olayı. Ankara: İmge Kitabevi Yayınları.
Akşin, S. (1997). Ana çizgileriyle Türkiye’nin yakın tarihi. C. 1, İstanbul: Cumhuriyet Gazetesi Yayını.
Ali Cevat Bey. (1985). İkinci Meşrutiyet’in ilanı ve otuz bir mart hadisesi. Haz: Faik Reşit Unat, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Ali Kemal. (1325, 26 Mart). İlk kurban. İkdâm, s. 1.
Ali Kemal. (1325, 27 Mart). Bir ihtifal-ı mübeccel. İkdâm, s. 1.
Amca, H. (1989). Doğmayan hürriyet. İstanbul: Arba Yayınları.
Armaoğlu, F. (1997). 19. yüzyıl siyasi tarihi (1789-1914). Ankara: Türk tarih Kurumu Yayınları.
Bayur, H. K. (1954). Sadrazam Kâmil paşa. Ankara: Sanat Basımevi.
Birecikli, İ. B. (2008). Yüzüncü yılında II. Meşrutiyet’in ilanı üzerine bir inceleme. Gazi Akademik Bakış, C. 2, S. 3, 211-226.
Çavdar, T. (1991). İttihat ve terakki. İstanbul: İletişim Yayınları.
Çulcu, M. (2011). İttihat ve terakki. İstanbul: E Yayınları.
Demir, F. (2007). Osmanlı Devleti’nde II. meşrutiyet dönemi meclis-i mebusan seçimleri 1908-1914. Ankara: İmge Kitabevi Yayınları.
Erhan, A., Erdem M. ve Kuloğlu, Y. (2015). II. Meşrutiyet döneminde bir fail-i meçhul: Hasan Fehmi Bey. Electronic Journal of VocationalColleges, May/Mayıs, 107-117.
Felek, B. (1974). Yaşadığımız günler. İstanbul: Milliyet Yayınları.
Güresin, E. (1998). 31 Mart isyanı, İstanbul: Cumhuriyet Gazetesi Yayını.
Hocaoğlu, B. (2010). II. Meşrutiyette iktidar-muhalefet ilişkileri 1908-1913. İstanbul: Kitap Yayınevi.
Hüseyin Cahid. (1325, 27 Mart). Fırsattan istifade. Tanin, s. 1.
Kabacalı, A. (1993). Türkiye’de siyasal cinayetler. İstanbul: Altın Kitaplar Yayınevi.
Kansu, A. (1995). 1908 devrimi. İstanbul: İletişim Yayınları.
Karaca, E. (1998). Türk basınında kalem kavgaları. İstanbul: Gendaş Yayınları.
Karal, E. Z. (1999). Osmanlı tarihi. C. 12, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Kutay, C. (1961). Türkiye istiklal ve hürriyet mücadeleleri tarihi. Nisan, C. 16, S. 22, s. 9384.
Macfie, A. L. (2003). Osmanlının son yılları 1908-1923. Çev: Damla Acar-Funda Soysal, İstanbul: Kitap Yayınevi. Mevlanzâde Rıfat. (1325, 28 Mart). Tahkikat-ı cinaiye. Serbestî, s. 1-2.
Ömer Adil. (1325, 26 Mart). Hasan Fehmi Bey’in tercüme-i haline dair. Osmanlı Gazetesi, s. 2.
Petrosyan, Y. A. (2015). Sosyalist açıdan Jöntürk hareketi. Çev: Ayşe Hacıhasanoğlu-Mazlum Beyhan, İstanbul: Yordam Kitap.
Rıza Nur. (1324, 27 Şubat). Görüyorum ki iş fena gidiyor. İkdâm, s. 1.
Safi, İ. (2018). II. Meşrutiyet döneminde siyasal iktidarın toplumsal muhalefete bakış açısı: Hasan Fehmi bey suikastı ve muhalefetin tasfiyesi. Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C. 3, S.2, 268-286.
Sander, O. (1989). Siyasi tarih. C. 1, Ankara: İmge Kitabevi Yayınları.
Sizgen, B. A. (2017). Silahçı Tahsin’in Girid adlı eseri hakkında bir inceleme. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi (TAED), 201-227.
Tunaya, T. Z. (1999). Batılılaşma hareketleri, C. 1, İstanbul: Cumhuriyet Gazetesi Yayını.
Üçok, C. (1975). Siyasal tarih (1789-1960). Ankara: Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları.
Yalçın, H. C. (2000). Siyasal anılar. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.