Tanzimat Dönemi Osmanlı Merkezileşmesi Karşısında Bir Osmanlı Ayanı: Tavaslızâde Osman Ağa

XVI. yüzyılın sonlarından itibaren ortaya çıkan siyasi ve iktisadi gelişmeler, Osmanlı idari düzenini büyük ölçüde değiştirerek adem-i merkeziyetçi bir sürecin başlamasına yol açtı. Bu dönemde, taşrada merkezden atanan idarecilerin yerini ayan sınıfı almıştı. İltizam ve malikâne sistemi ile büyük miktarda arazi ve çiftliğin işletmesini elde eden ayanlar zamanla taşra bürokrasisini de ele geçirmişler ve yerel özerkliklerini güçlendirmişlerdi. Ancak, 1774 yılında Ruslara karşı alınan ağır mağlubiyetin sonuçları, askeri alanda yenileşmeyi zorunlu kılarken, yapılacak reformların maliyeti, merkezi hükümet ile yerel güçleri karşı karşıya getirmişti. Yeniden merkezileşmeyi öngören XIX. yüzyıl başındaki reformlar, ayanları sistem dışına itmeye çalışırken, ayanlar da büyük bir direnç göstermişti. Ayanlarla hükümet arasında oldukça çetin mücadelelerin yaşandığı bu dönemde devletle nüfuz mücadelesine giren ayanlardan birisi de Batı Anadolu'nun en güçlü ayanlarından olan Tavaslı Osman Ağa'dır

A Notable Against Ottoman Centralization in the Period of Tanzimat: Tavaslizâde Osman Agha

Political and economical developments that took place beginning from the late 16th century, by changing the Ottoman administrative order in a great scale, gave way to a decentralization process. In this period, the class of notable superseded the governors assigned from the centre. Notables, who acquired the management of vast acres and farms through the system of tax farming and manor, in time had captured province bureaucracy and strengthened their autonomies. However, while the consequences of heavy defeat against Russia in 1774 had necessitated reformation in military field, the cost of these reforms played off central government and local powers. In he beginning of 19th century, as reforms which proposed re-centralization tired to push notables out of the system, notables opposed with a rigorous resistance. In this period in which arduous struggles occurred had taken place between Notables and the government, one of the strongest notables who joined authority struggle with the state was Osman Agha of Tavas

PDF

___

Abou-El-Haj, Rıfa‟at Ali, Modern Devletin Doğası, 16. Yüzyıldan 18. Yüzyıla Osmanli İmparatorluğu, (çev. Oktay Özel-Canay Şahin), Ankara 2000.
Akdağ, Mustafa, “Osmanlı Tarihinde Âyanlık Düzeni Devri, 1730-1839”, Tarih Araştırmaları Dergisi, 1970-1974, VIII-XII/14-23, Ankara 1975, s. 51-61.
Aktepe, Münir, “Tuzcu Oğulları İsyanı”, Tarih Dergisi, III/ 5-6, İstanbul 1953, s. 21-33.
Akyıldız, Ali, “Sened-i İttifak‟ın İlk Tam Metni”, İslâm Araştırmaları Dergisi, Sayı 2, İstanbul 1998, s. 215-222. ----------, Ali, Tanzimat Dönemi Osmanlı Merkez Teşkilâtında Reform, İstanbul 1993.
Avcı, Yasemin, Bir Osmanlı Anadolu Kentinde Tanzimat Reformları ve Kentsel Dönüşüm: Denizli (1839-1908), İstanbul 2010.
Barkey, Karen, Farklılıklar İmparatorluğu Karşılaştırmalı Tarih Perspektifinden Osmanlılar, (çev. Ebru Kılıç), İstanbul 2011.
Çadırcı, Musa, “Tanzimat‟ın Uygulanmasında Karşılaşılan Bazı Güçlükler”, Tanzimat’ın 150. Yıldönümü Uluslararası Sempozyumu, Ankara: 31 Ekim-3 Kasım 1989, Ankara 1994, s. 295-299.
Abou-El-Haj, Rıfa‟at Ali, Modern Devletin Doğası, 16. Yüzyıldan 18. Yüzyıla Osmanli İmparatorluğu, (çev. Oktay Özel-Canay Şahin), Ankara 2000.
Akdağ, Mustafa, “Osmanlı Tarihinde Âyanlık Düzeni Devri, 1730-1839”, Tarih Araştırmaları Dergisi, 1970-1974, VIII-XII/14-23, Ankara 1975, s. 51-61.
Aktepe, Münir, “Tuzcu Oğulları İsyanı”, Tarih Dergisi, III/ 5-6, İstanbul 1953, s. 21-33.
Akyıldız, Ali, “Sened-i İttifak‟ın İlk Tam Metni”, İslâm Araştırmaları Dergisi, Sayı 2, İstanbul 1998, s. 215-222. ----------, Ali, Tanzimat Dönemi Osmanlı Merkez Teşkilâtında Reform, İstanbul 1993.
Avcı, Yasemin, Bir Osmanlı Anadolu Kentinde Tanzimat Reformları ve Kentsel Dönüşüm: Denizli (1839-1908), İstanbul 2010.
Barkey, Karen, Farklılıklar İmparatorluğu Karşılaştırmalı Tarih Perspektifinden Osmanlılar, (çev. Ebru Kılıç), İstanbul 2011.
Çadırcı, Musa, “Tanzimat‟ın Uygulanmasında Karşılaşılan Bazı Güçlükler”, Tanzimat’ın 150. Yıldönümü Uluslararası Sempozyumu, Ankara: 31 Ekim-3 Kasım 1989, Ankara 1994, s. 295-299.
Gökçe, Cemal, “Edirne Âyânı Dağdeviren-Oğlu Mehmed Ağa”, Tarih Dergisi, XVII/22, İstanbul 1968, s.97-110.
Ergenç, Özer, “Osmanlı Klasik Dönemindeki Eşraf ve Âyân Üzerine Bazı Bilgiler”, Osmanlı Araştırmaları, III, İstanbul 1982, s. 105-118.
İnalcık, Halil, “Sened-i İttifak ve Gülhane Hatt-i Hümâyûnu”, Osmanlı İmparatorluğu Toplum ve Ekonomi, İstanbul 1996, s. 343-350.
---------, Halil, “Tanzimat‟ın Uygulanması ve Sosyal Tepkileri”, Osmanlı İmparatorluğu Toplum ve Ekonomi, İstanbul 1996, s. 370-372.
Karpat, Kemal, “Osmanlı Tarihinin Dönemleri: Yapısal Bir Karşılaştırmalı Yaklaşım”, Osmanlı ve Dünya, (Haz. Kemal Karpat), İstanbul 2000.
Köksal, Yonca, “Tanzimat Döneminde Bulgaristan: Osmanlı‟da Merkezî Devletin Oluşumu 1839-1878”, Toplum ve Bilim, sayı 83, Kış 1999/2000.
Kuran, Ercüment, “Âyanlığın Kaldırılmasından Sonra Anadolu‟da Sosyal ve Ekonomik Durum (1840-1871), V. Milletlerarası Türkiye Sosyal ve İktisat Tarihi Kongresi, Tebliğler, (İstanbul 21-25 Ağustos 1989), Ankara 1989, s. 287-288.
Mehmed Esad Efendi, Vak’a-nüvis Es’ad Efendi Tarihi, (haz. Ziya Yılmazer), İstanbul 2000.
Mert, Özcan, “Osmanlı Devleti Tarihinde Ayânlık Dönemi”, Osmanlı, VI, Ankara 1999.
Nagata, Yuzo, Muhsinzade Mehmed Paşa ve Âyânlık Müessesesi, Tokyo 1976.
--------, Yuzo, Tarihte Âyânlar: Karaosmanoğulları Üzerinde Bir İnceleme, Ankara 1997.
Özçelik, Selahittin, XIX. Yüzyılda Honaz Kazasında Sosyal ve Ekonomik Hayat (Temettuat Defterlerine Göre), Isparta 2005.
--------- Selahittin, XIX. Yüzyıl Ortalarında Acıpayam ve Çevresi (Temettuat Defteri İncelemesi), Isparta 2005.
Özkaya, Yücel, Osmanlı İmparatorluğunda Âyânlık, Ankara 1994.
Salzmann, Ariel, “İmparatorluğu Özelleştirmek: Osmanlı XVIII. Yüzyılında Paşalar ve Âyânlar”, Osmanlı, III, Ankara 1999.
Seyitdanlıoğlu, Mehmet, Tanzimat Devrinde Meclis-i Vâlâ-yı Ahkam-ı Adliye (1838-1868) Ankara 1999.
Uykucu, Ekrem, Muğla Tarihi, İstanbul 1983.
Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, Meşhur Rumeli Âyanlarından Tirsinikli İsmail, Yılık Oğlu Süleyman Ağalar ve Alemdar Mustafa Paşa, İstanbul 1942.