İngiliz Belgelerine Göre Kıbrıs Meselesinde “Taksim” Fikrinin Ortaya Çıkması ve İngiltere’nin “Çifte Self Determinasyon” Teklifi

Türkiye'nin yakın tarihine damgasını vuran hadiseler arasında Kıbrıs meselesi önemli bir yere sahiptir. Kıbrıs meselesi denince akıllara daha çok 1960 sonrasında adada yaşayan Kıbrıslı Türkler ve Rumlar arasında ortaya çıkan ve günümüze kadar farklı şekillerde devam eden problemler gelmektedir. Oysa Kıbrıs meselesinin ortaya çıkışı daha eskilere uzanmaktadır. Kıbrıs meselesinin ilk evresi olarak tanımlanabilecek olan bu süreç İkinci Dünya Savaşı'nın sona ermesi ile başlayan ve 1960'ta Kıbrıs'ın bağımsız olması ile sona eren dönemi kapsamaktadır. Türkiye'nin hem dış hem de iç siyasetine etkileri hâlen devam eden ve günümüzde de kalıcı bir çözüme kavuşturulamamış olan Kıbrıs meselesinin daha iyi anlaşılabilmesi, problemin ortaya çıkış sürecinin değişik açılardan incelenmesine bağlıdır. Bu çalışmada, İngiltere'nin 1955 Londra Konferansı'nın sonuçsuz kalması üzerine Kıbrıs meselesine çözüm arayışları çerçevesinde ortaya çıkan "Taksim" fikrinin ortaya çıkış süreci ve İngiltere'nin "çifte self determinasyon" teklifi İngiliz arşiv belgeleri ışığında incelenecektir

According to the British Documents Emergence of ‘Taksim’ Idea in Cyprus Problem and Britain’s ‘Double Self Determination’ Offer

Cyprus problem has a significant place among the events which shaped the contemporary history of Turkey. Cyprus problem more often associated with the incidents broke out between Turkish and Greek Cypriots after 1960. However, the first appearance of the problem goes way back. The first phase of the problem started after the Second World War. In 1960 by independence of Cyprus this phase closed. Cyprus problem still has affect on Turkey’s domestic and foreign policies. Therefore different aspects of its first appearance stages should be analyzed in order to understand the problem more comprehensively. In this paper, in the light of the documents of the National Archives of the United Kingdom, the emergence of ‘Taksim’ idea and Britain’s ‘double self determination’ offer towards finding a solution to the problem after the failure of 1955 London Conference will be analyzed

PDF

___

İngiltere Millî Arşivleri, TNA, Londra. CAB 128, 129, 130, 131, 134; DEFE 4, 5,CO 926, FO 371, T 220, FO 800, PREM 11, Avam Kamarası Tutanakları (House of Commons Debates), Cilt 543-590.
Foreign Relations of The United States (FRUS) 1955-1957 Cilt XXIV.
Armaoğlu, Fahir H. Kıbrıs Meselesi 1954-1959 Türk Hükûmeti ve Kamuoyunun Davranışları, Ankara 1963.
Averoff-Tossizza, Evanghelos. Lost Opportunities: The Cyprus Question 1950-1963, New York 1986.
Bağcı, Hüseyin. Demokrat Parti Dönemi Dış Politikası, Ankara 1990.
Baker, Eric. “The Settlement in Cyprus”, The Political Quarterly, vol. 30 1959 s. 244-253.
Baker, Francis Noel. My Cyprus File, From My Personal Records 1956-1984, Nicosia 1985.
Bolukbasi, S. The Superpowers and The Third World: Turkish-American Relations and Cyprus, New York & London 1988.
Bölükbaşı, Suha. “The Cyprus Dispute And The United Nations: Peaceful Non-Settlement Between 1954 and 1996”, International Journal of Middle East Studies, vol. 30 August 1998, no: 3, s. 411-434.
Crawshaw, Nancy. The Cyprus Revolt, An Account of the Struggle For Union With Greece, London 1978.
Demirer M. A. 6 Eylül 1955 Yassıada 6/7 Eylül Davası, İstanbul 1995.
Devereux, David R. The Formulation of British Policy Towards The Middle East, 1948-56, London 1990.
Eden, Sir Anthony. Full Circle, London 1960.
Erdemir, Halil & Hatice P. Adnan Menderes’in Konuşmalarında Kıbrıs, İzmir 2006.
Erim, Nihat. Bildiğim ve Gördüğüm Ölçüler İçinde Kıbrıs, Ankara 1976.
Firat, Melek M. 1960-71 Arası Türk Dış Politikası ve Kıbrıs Sorunu, Ankara 1997.
Gazioğlu, Ahmet C. İngiliz Yönetiminde Kıbrıs III (1951-1959) Enosise Karşı Taksim ve Eşit Egemenlik, Ankara 1998.
Göktepe, Cihat. British Foreign Policy Towards Turkey, 1959-1965, Londra 2003.
Göktepe, Cihat. “Londra ve Zürih Antlaşmalarının Hazırlık Süreci ve Türk-İngiliz İlişkileri (1955-1959)”, Türkler, Ankara 2002, 16. Cilt, s. 943-951.
Hatipoğlu, M. M. Yakın Tarihte Türkiye ve Yunanistan 1923-1954, Ankara 1997.
Hatzivassiliou, Evantis. “The Suez Crisis, Cyprus and Greek Foreign Policy”, Balkan Studies, vol. 30, 1989, s. 107-129.
Hatzivassiliou, Evantis. Britain and the Future Status of Cyprus, 1955-9, yayımlanmamış doktora tezi, Londra Üniversitesi 1991.
Holland, Robert. Britain and the Revolt in Cyprus 1954-1959, Oxford 1998.
Irkicatal, Eftal. Great Britain, Ottoman Empire and the Conclusion of Cyprus Convention of 1878, yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Manchester Üniversitesi, 1997.
İsmail, Sabahattin, İngiliz Yönetiminde Türk-Rum İlişkileri ve İlk Türk-Rum Kavgaları, KTMD yayını: 5 Lefkoşa 1997
Lee, Dwight E. Great Britain and the Cyprus Policy of 1878, London 1934
Lloyd, Selwyn. Suez 1956: A Personal Account, London 1978
Macmillan, Harold. Riding the Storm 1956-1959, London 1971
Reddaway, John. Burdened With Cyprus: The British Connection, Londra 1986
Salih, Halil Ibrahim. Cyprus The Impact of Diverse Nationalism on A State, The University of Alabama Press, 1978.
Sanjian, Ara “The Formulation of The Baghdad Pact” MES, vol. 33, no: 2, April 1997 s. 226- 234.
Sarınay, Yusuf. Osmanlı İdaresinde Kıbrıs, Nüfusu, Arazi Dağılımı ve Türk Vakıfları, T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Yayın no: 43, Ankara 2000.
Sever, Ayşegül. Soğuk Savaş Kuşatmasında Türkiye, Batı ve Ortadoğu 1945-1958, İstanbul 1997.
Stearns, Monteagle. Entangled Allies U.S. Policy Towards Greece, Turkey, and Cyprus, New York 1992.
Warner, Geoffrey. “The Anglo-American Special Relationship” Diplomatic History, vol.13, 1989, s. 479-499.
Xydis, S.G. “Towards ‘Toil and Moil’ in Cyprus” The Middle East Journal, vol. 20, 1966 s. 1- 19.
Xydis, Stephen G. Cyprus: Conflict and Conciliation 1954-58, Ohio 1967.
Xydis, Stephen G. Cyprus: Reluctant Republic, The Hague and Paris 1973.
Young John W. The Foreign Policy of Churchill’s Peacetime Administration 1951-1955, Leicester 1988.