Hudeyde Mebusu Zühdü Efendi Ve Yemen Layihası

Yemen, Osmanlı Devleti'nin idaresine girdiği tarihten itibaren isyanlarla anılmış ve merkezi otoriteden uzak kalmış bir vilayettir. 20. yüzyılın başından itibaren Yemen'deki isyanlar şiddetini artırarak genişlemeye başlamıştır. Osmanlı idarecileri Yemen'de istikrarı sağlamak için askeri harekât düzenlemenin yanı sıra, mülki çözümleri de masada tutmuştur. Bölgede görev almış yöneticilerin görüşlerini dikkate almıştır. Bu anlamda Yemen Vilayeti'ni temsil etmek üzere Osmanlı Meclisi'nde yer alan Zühdü Efendi'nin sunduğu rapor, meclis faaliyetleri ve onun Yemen'deki meslek hayatı bu çalışmanın konusunu oluşturmaktadır. Zühdü Efendi'nin Yemen'in isyanına dair yazdıkları ve mecliste söyledikleri incelenmiştir. Onun sunduğu çözüm önerileri ele alınmıştır

Zuhdu Efendi, the Representative of Hudeyde and the Petition of Yemen

Yemen, which was remembered with the rebellions from the beginning of the Ottoman rule in the area, is a vilayet far away from the central authority. The intensity of the rebellions was started to increase and widen from the beginning of the 20th century in Yemen. Ottoman officials also used the civil solutions while they were using the military operations for establishing the public order in Yemen. Also, they took care of the opinions of the officials who had worked in Yemen. In this paper, the report of Zühdü Efendi, a representative of Yemen in Ottoman parliament, his activities in the parliament and his career in Yemen are going to be mentioned. His writings and his speeches in the parliament about the Yemen rebellion and also his advices are going to be held in this paper

PDF

___

Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA).
Babıali Evrak Odası (BEO),
Dâhiliye Nezareti İdare-i Umumiye (DH. İUM),
Dâhiliye Nezareti Mektubi Kalemi (DH. MKT),
Dâhiliye Nezareti Muhaberat-ı Umumiye (DH. MUİ),
Dâhiliye Nezareti Sicil-i Ahval Defterleri (DH. SAİD. d)
İradeler: İrade Taltifat (İ. TAL); İrade Maliye (İ. ML),
Meclis-i Vükela Mazbataları (MV)
TBMM Arşivi, Nr. 279, (Zühdü Efendi‟nin Mebusluk Dosyası). TBMM Kütüphanesi. TTK Kütüphanesi.
Meclis-i Mebusan Zabıt Cerideleri (MMZC): I-II-III. Devreler. Ahmed Raşid, Tarih-i Yemen ve San’a, C.1-2, Dersaadet 1281.
Ahmed Ziya, Mufassal Yemen Coğrafyası, İ.Ü. Nadir Eserler Kütüphanesi, Nr.10357. Ahmet İzzet Paşa, Feryadım, C.1, Nehir Yay., İstanbul 1992.
Atıf Paşa, Yemen Tarihi, Dersaadet 1326.
Ayışığı, Metin, “Osmanlı‟nın Son Vilayeti Yemen”, XIII. Türk Tarih Kongresi (Ankara, 4-8 Ekim 1999), C.3, Kısım 3, Ankara 2002, s. 1985-2019.
Demir, Fevzi, Osmanlı Devleti’nde II. Meşrutiyet Dönemi Meclis-i Mebusan Seçimleri (1908- 1914), İmge Kitapevi, Ankara 2007.
Doktor Hasan Kadri, Yemen ve Hayatı, Dersaadet 1328.
Doktor İbrahim Abdüsselam Paşa, Yemen Seyahatnamesi ve Bitkisel Coğrafyası, Pan Yay., İstanbul 2008.
Duysak, Cabir, Osmanlı Belgelerine Göre Asîr Bölgesinde Seyyid İdrisî İsyanı ve Sonuçları (1908-1918), Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2005.
Ehiloğlu, Zeki, Yemen’de Türkler (Tarihimizin İbret Levhası), Kardeş Matbaası, Tarihsiz.
Eraslan, Cezmi – Olgun, Kenan, Osmanlı Devleti’nde Meşrutiyet ve Parlamento, 3F Yayınevi, İstanbul 2006.
Ertur, Esat K., Tamu Yelleri, TTK Yay., Ankara 1994.
Gökalp, Yusuf, Zeydilik ve Yemen’de Yayılışı, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara 2006.
Gülsoy, Ufuk, Kutsal Proje: Ortadoğu’da Osmanlı Demiryolları, Timaş Yay., İstanbul 2010.
Güneş, İhsan, Türk Parlamento Tarihi- Meşrutiyet Geçiş Süreci I. ve II. Meşrutiyet, C.2, TBMM Vakfı Yay., Ankara 1998.
Hasan Muhiddin Paşa, Ah O Yemen: 1904 İsyanı, (Haz. C. Kayra), Tarihçi Yay., İstanbul 2011.
Karabulut, Veysi, Meşihat Müsteşarı Hüseyin Kamil Efendi’nin Yemen Hatıraları (1912-1913), Doğu Kütüphanesi Yay. İstanbul 2010.
Kurtcephe, İsrafil, Türk- İtalyan İlişkileri (1911-1916), TTK Yay. Ankara 1995.
Kurtuluş, Rıza, “Hudeyde”, DİA, C. 18, İstanbul 1998, s. 299-301.
Mahmud Nedim Bey, Arabistan’da Bir Ömür: Son Yemen Valisinin Hatıraları veya Osmanlı İmparatorluğu Arabistan’da Nasıl Yıkıldı?, (Der. Ali Birinci), İsis Yay., İstanbul 2001.
Olgun, Kenan, 1908-1912 Osmanlı Meclis-i Mebusanı’nın Faaliyetleri ve Demokrasi Tarihimizdeki Yeri, Atatürk Araştırma Merkezi Yay., Ankara 2008.
Öke, M. Kemal – Karaman, M. Lütfullah, Adı Yemen’dir… Belgelerle Milli Mücadele Dönemi’nde Yemen’deki Son Osmanlıların Hikayesi, Da Yay., İstanbul 2002.
Sağlam, Mehmet H., Osmanlı Devleti’nde Moratoryum, Rüsum-ı Sitte’den Düyûn-ı Umumiyye’ye 1875-1881, Tarih Vakfı Yurt Yay., İstanbul 2007.
Saraçoğlu, Hüseyin, Ahmed Hamdi Paşa (Zezâ) Yemen Hatıratı, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Erzurum 2007.
Sert, Serap, Son Osmanlı Yemen Valisi Mahmut Nedim Bey Hayatı ve Faaliyetleri (1857-1940), Marmara Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2009.
Sırma, İhsan Süreyya, Osmanlı Devleti’nin Yıkılışında Yemen İsyanları, Beyan Yay., İstanbul 2008.
Yeşilyurt, Yahya, “Ali Emiri‟nin Yemen Islahına Dair Görüşleri”, Turkish Studies, Sayı: 4/3, Bahar 2009, s. 2300- 2321.
Yeşilyurt, Yahya, Ali Emirî’nin Yemen Hâtırâtı, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Erzurum 2007.
Yeşilyurt, Yahya, Siverekli Nurettin Bey, Hayatı ve Yemen Layihası, Fenomen Yay. Erzurum 2010.
Zühdü, Mirat’ül Yemen, Kader Matbaası, İstanbul 1328.
Zühdü, Yemen’in Esbab-ı İğtişâşâtı Hakkındadır, Matbaa-i Hayriye ve Şürekâsı,
Dersaadet, 1328. (Hudeyde Mebusu Zühdü Efendi Tarafından Meclis-i Mebusan‟a Verilip Dâhiliye Nezaretine Havale Olunan Layihanın Suretidir.)