İhtilâller Döneminde Ermenilere Yönelik Rus Politikaları (1917-1918)

1917 yılında gerçekleşen Rus ihtilâlleri, Rus ve Dünya Tarihi için çok önemli bir dönüm noktasıdır. İlk ihtilâlle Çarlık Rusyası çökmüş, ikinci ihtilâl ise Çarlık rejimini bitiren Geçici Rus hükümetinin kısa ömrünün sonu olmuştur. Gerek Geçici hükümet ve gerekse Bolşevik hükümeti Ermenilere yönelik politikalar ve yayınlamış oldukları beyannâmelerle, selefleri Çarlık Rusyası'ndan farklı düşünmediklerini göstermişlerdir. I. Dünya Savaşı'nın bu son evresinde Rus hükümetlerinin bu politikaları, işgalden kurtulma aşamasında bulunan Doğu Anadolu'daki Türk topraklarının müstakbel kaderiyle yakından alakalı olmuştur. Rus işgal sahasında bulunan ve Rusya'dan bölgeye getirilen Ermeniler, Rus hükümetlerinin mezkûr toprakları terk etmemek için vaatlerle dolu bu politikalarıyla, birtakım hayalî beklentilere kapılmaktan kendilerini alamamışlardır. Ancak Türk hükümetlerinin siyasî ve özellikle askerî girişimleri, bu "mev'ud politikaları" sonuçsuz bırakmakta gecikmeyecek ve Ermeni ümitlerini boşa çıkartacaktır

Russian Policies Towards the Armenians during the Revolutionary Period c. 1917-1918

The year of 1917, during which two significant revolutions took place in Russia, is quite an important watershed both for the world and Russian history. After the first revolution the Tsarist Russia collapsed. The second revolution by the Bolshevists ended the provisional government which was established after the first one. The policies pursued by the provisional government and later Bolshevist administration were not very different from those of the Tsarist Russia. Russian policies during the last phase of the First World War had a rather important impact on the fate of the Turkish territories in Eastern Anatolia. For, Turks were striving to end the Russian occupation of their lands around this time. Armenians, some of whom were already in the Russian occupation zones and the rest of whom were by and large brought to these areas from Russia could not help dreaming about being permanent in those lands due to the Russian promises. However, Turkish governments’ political and especially military endeavors rendered these “promise policies” of the Russians, and the Armenians’ hopes abortive

PDF

___

Afanasyan, Sergei, L‟Arménie L‟Azerbaidjan Et La Géorgie De L‟Indépendance à L‟Instauration Du Pouvoir Soviétique (1917-1923), Paris, 1981.
Ali Emirî, Osmanlı Vilâyât-ı Şarkıyesi, İstanbul, 1334/1918.
Ati, 7 Mart 1334/1918, No. 66.
Banoğlu, Niyazi Ahmet, Ermeni‟nin Ermeni‟ye Zulmü, Ankara, 1976. Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA)
Bayur, Yusuf Hikmet, “Birinci Genel Savaştan Sonra Yapılan Barış ve Anlaşmalarımız I”, Belleten, XXIX/115 (1965).
Bayur, Yusuf Hikmet, Türk İnkılabı Tarihi, c. III, 1914-1918 Genel Savaşı, kısım: 4, Savaşın Sonu, Ankara, 1983.
Carr, E. H., Sovyet Rusya Tarihi, Bolşevik Devrimi I (1917-1923), çeviren: Orhan Suda, İstanbul, 1989.
Dokumentı Vneşney Politiki SSSR, c. I, Moskova, 1959.
Gazi Ahmed Muhtar Paşa, Takvimü‟s-sinin, hazırlayanlar: Yücel Dağlı-Hamit Pehlivanlı, Ankara, 1993.
Genelkurmay Askerî Tarih ve Stratejik Etüt Dairesi Başkanlığı Arşivi (ATASE) Gürün, Kâmuran, Türk-Sovyet İlişkileri 1920-1953, Ankara, 1991.
Hasanov, Cemil, Azerbaycan Beynelhalk Münasebetler Sisteminde 1918- 1920‟nci İlle, Bakû, 1993.
Hovannisian, Richard G., Armenia on the Road to Independence 1918, Berkeley, Los Angeles, 1967.
Karpat, Kemal H., Osmanlı Nüfusu (1830-1914), Demografik ve Sosyal Özellikleri, İstanbul, 2003.
Kazemzadeh, Firuz, The Struggle for Transcaucasia (1917-1921), Birmingham, 1951.
Kirakosyan, D. J., Zapadnaya Armeniya Vı Godı Pervoy Miravoy Vaynı, Erivan, 1971.
Konukçu, Enver, “Ermenistan Kararnamesi”, Yeni Türkiye Ermeni Sorunu Özel Sayısı I, 37 (Ocak-Şubat 2001).
Kurat, Akdes Nimet, Türkiye ve Rusya, Ankara, 1990. La Civil, 18 Ocak 1918.
Lenin, Stalin, Mao, Dimitrov: Türkiye Üzerine, İstanbul, 1977.
Mir Yacoub, Le Probleme Du Caucase, Paris, 1933.
Öke, Mim Kemal, Ermeni Meselesi 1914-1923, İstanbul, 1986.
Selvi, Haluk, Birinci Dünya Savaşı‟ndan Lozan‟a Ermeni Sorunu, Sakarya, 2004.
Stalin, İ. V., Eserleri, c. IV, İstanbul, 1990.
Şahin, Enis, “Türkiye‟nin Kafkasya Politikalarında Ermeni Faktörü (1914- Afanasyan, Sergei, L‟Arménie L‟Azerbaidjan Et La Géorgie De
L‟Indépendance à L‟Instauration Du Pouvoir Soviétique (1917-1923), Paris, 1981. Ali Emirî, Osmanlı Vilâyât-ı Şarkıyesi, İstanbul, 1334/1918. Ati, 7 Mart 1334/1918, No. 66.
Banoğlu, Niyazi Ahmet, Ermeni‟nin Ermeni‟ye Zulmü, Ankara, 1976. Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA)
Bayur, Yusuf Hikmet, “Birinci Genel Savaştan Sonra Yapılan Barış ve Anlaşmalarımız I”, Belleten, XXIX/115 (1965).
Bayur, Yusuf Hikmet, Türk İnkılabı Tarihi, c. III, 1914-1918 Genel Savaşı, kısım: 4, Savaşın Sonu, Ankara, 1983.
Carr, E. H., Sovyet Rusya Tarihi, Bolşevik Devrimi I (1917-1923), çeviren: Orhan Suda, İstanbul, 1989.
Dokumentı Vneşney Politiki SSSR, c. I, Moskova, 1959.
Gazi Ahmed Muhtar Paşa, Takvimü‟s-sini n, hazırlayanlar: Yücel Dağlı-Hamit Pehlivanlı, Ankara, 1993. Genelkurmay Askerî Tarih ve Stratejik Etüt Dairesi Başkanlığı Arşivi (ATASE) Gürün, Kâmuran, Türk-Sovyet İlişkileri 1920-1953, Ankara, 1991.
Hasanov, Cemil, Azerbaycan Beynelhalk Münasebetler Sisteminde 1918- 1920‟nci İlle, Bakû, 1993.
Hovannisian, Richard G., Armenia on the Road to Independence 1918, Berkeley, Los Angeles, 1967.
Karpat, Kemal H., Osmanlı Nüfusu (1830-1914), Demografik ve Sosyal Özellikleri, İstanbul, 2003.
Kazemzadeh, Firuz, The Struggle for Transcaucasia (1917-1921), Birmingham, 1951.
Kirakosyan, D. J., Zapadnaya Armeniya Vı Godı Pervoy Miravoy Vaynı, Erivan, 1971.
Konukçu, Enver, “Ermenistan Kararnamesi”, Yeni Türkiye Ermeni Sorunu Özel Sayısı I, 37 (Ocak-Şubat 2001).
Kurat, Akdes Nimet, Türkiye ve Rusya, Ankara, 1990. La Civil, 18 Ocak 1918.
Lenin, Stalin, Mao, Dimitrov: Türkiye Üzerine, İstanbul, 1977.
Mir Yacoub, Le Probleme Du Caucase, Paris, 1933.
Öke, Mim Kemal, Ermeni Meselesi 1914-1923, İstanbul, 1986.
Selvi, Haluk, Birinci Dünya Savaşı‟ndan Lozan‟a Ermeni Sorunu, Sakarya, 2004.
Stalin, İ. V., Eserleri, c. IV, İstanbul, 1990.
Şahin, Enis, “Türkiye‟nin Kafkasya Politikalarında Ermeni Faktörü (1914- 1918)”, Sekizinci Askerî Tarih Bildirileri Semineri I, XIX. ve XX. Yüzyıllarda Türkiye ve Kafkaslar, Genelkurmay Başkanlığı Yayınları, Ankara, 2003.
Şahin, Enis, Türkiye ve Maverâ-yı Kafkasya İlişkileri İçerisinde Trabzon ve Batum Konferansları ve Antlaşmaları (1917-1918), Ankara, 2002.
The National Archives of the United States (USA.NA), Paris Peace Conference, No. 184.021/162.
The Transcaucasian Post, 15 March 1919, No. 7.
Türk Tarih Kurumu, Tevfik Bıyıklıoğlu Arşivi
Wheeler-Bennett, John W., Brest-Litovsk, The Forgotten Peace, March 1918, London, 1963.
Yerasimos, Stefanos, Kurtuluş Savaşı‟nda Türk-Sovyet İlişkileri (1917-1923), İstanbul, 2000.
Yerasimos, Stefanos, Milliyetler ve Sınırlar, Balkanlar, Kafkasya ve Ortadoğu, çeviren: Şirin Tekeli, İstanbul, 1994.