PEYAMİ SAFA’NIN KALEMİNDEN MİLLÎ MÜCADELE ÖNCÜLERİNİN BİYOGRAFİLERİ VE KİŞİLİK ANALİZLERİ

Türk edebi ve fikir hayatının üretken ve önemli isimlerindenPeyami Safa hakkında yapılan incelemelerde onun biyografiyazarlığı ve biyografi çalışmaları üzerinde yeterincedurulmadığı görülmektedir. Peyami Safa tarafından kalemealınan ve Milli Mücadele’nin öncüsü on kişiye ait olanbiyografiler, Milli Mücadele ruhunun canlılığını koruduğubir dönemde yayınlanmış olması kadar bu gibi çalışmalarınilk örneklerini teşkil etmesi açısından da önemlidir. PeyamiSafa bu eserlerinde, klasik biyografi yazımlarında görülen“tercüme-i hal” gibi resmi bilgilerin yanı sıra, kişilikleriaydınlatmaya ve anlatmaya yönelik bilgiler vererek,biyografi yazımında zamanla psikobiyografi olarakadlandırılacak olan yeni bir teknik kullanmıştır. 18-24 sayfaarasında kitapçıklar şeklinde yayınlanan biyografiler,kazanılan zafer sonrası isimleri dilden dile dolaşan MilliMücadele öncülerinin, Peyami Safa gibi tanınmış biredebiyatçı ve fikir adamının kaleminden nasıl anlatıldığınıngörülmesi bakımından da oldukça önemlidir.

Biographies and Personality Analysis of the National Struggle Pioneers by Peyami Safa

Although Peyami Safa, one of the most prominentfigures of the Turkish literature and intellectual life,wrote a lot of biographies, the monographs on himdidn’t emphasize enough this important aspect of hisauthorship. The Biographies of the leaders of theTurkish National Struggle written by Peyami Safa areextremely precious, because they were publishedwhen the people still had strong and intense feelingson the National Struggle, and what’s more they werethe first examples of the Works published in this field.Also, they are of great value because they were writtensimultaneously with his Works, which focused on thethemes of war. Peyami Safa, in these Works, appliedtraditional techniques of biographical account usingthe information obtained from the official documentssuch as life histories kept in official records. Besides,he used a new technique, which consists essentially ingiving information in order to clarify and narrate thecharacter traits of the individuals. This new techniquewould be named psych-biography in time. Thebiographies which were published as the 18- 24 pagepamphlets play an extremely important role inunderstanding how the leaders of the NationalStruggle, whose names are much talked about after thegreat victory, are presented by Peyami Safa, who is afamous man of letters and intellectual.

PDF

___

Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), Fon Kodu; Maarif Nezareti Mektubî Kalemi Defterleri (MF. MKT), Kutu; 940, Gömlek;11, Sıra;0.
Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), Fon Kodu; Hariciye. İstanbul Mümessilliği (HR. İM.), Yer No:59-30, Tarih:31.12.1921
ACAROĞLU, Türker, “Merhum Peyami Safa’nın Eserleri”, Sanat Yaprağı. 20:5.1961
Ahmet Emin, “Büyük Millet Meclisi Reisi Müşir Gazi Mustafa Kemal Paşa Hazretlerinin Tarihçe-i Hayatı”, Vakit, nr.1468, 10 Kânunusani 1922.
ALBAYRAK, Sadık, Son Devir Osmanlı Uleması, ilmiye ricalinin terâcim-i ahvali, C.5, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Yay. İstanbul1980-1981.
ANDERSON, James William, Psikobiyografinin Metodolojisi, Çeviren: Gökhan KAĞNICI, Tarih Okulu, Sayı VII, Mayıs-Ağustos 2010, ss.77-97.
AYVAZOĞLU, Beşir, Peyami. Hayatı, Sanatı, Felsefesi, Dramı, Kapı Yayınları, İstanbul 2008.
BİRİNCİ, Ali, Tarihin Hududunda. Hatırat Kitapları, Matbuat Yasakları ve Arşiv Meseleleri, Dergâh Yayınları, İstanbul 2012.
Bursalı Mehmet Tâhir, Osmanlı Müellifleri I- III Cilt, Hazırlayan: M. A. Yekta SARAÇ, Türkiye Bilimler Akademisi, Ankara 2016.
CAİNE, Barbara, Biyografi ve Tarih. Çev. Müge Sözen. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2019.
CEBECİ, Oğuz, Psikanalitik Edebiyat Kuramı, İthaki Yayınları, İstanbul 2004.
ÇANKAYA, Mücellidoğlu Ali, Son Asır Türk tarihinin önemli olayları ile birlikte yeni Mülkiye Tarihi ve Mülkiyeliler (Mülkiye Şeref Kitabı), Türk Tarih Kurumu, Ankara 1970.
ÇELİKKOL, Ahmet, Tarih Psikiyatri Divanında. Stüdyo İmge, İstanbul 2002.
ÇETİN, Atila, “Sicill-i Ahvâl Defterleri ve Dosyaları Hakkında Bir Araştırma”, T.C. Başbakanlık Vakıflar Genel Müdürlüğü, Vakıflar Dergisi. XXIX, Ankara 2005, ss.87-104.
de BERG, Hank, Freud’s Theory and Its Use in Literary and Cultural Studies. An Introduction. Camden House, New York 2003.
deMAUSE, Lloyd (Ed.), The New Psychohıstory. The Psychohıstory Press, New York 1975.
ELBAN, Mehmet, “Tarihyazımından Tarih Eğitimine Psikotarih”, Tarih Okulu Dergisi, Yıl 11, Sayı XXXV, Ağustos 2018, ss. 226-248.
EMECEN, Feridun M., Osmanlı Kronikleri ve Biyografi. İslam Araştırmaları Dergisi, Sayı 3, 1999, s.83-90.
EMİN, Muhammed Said-Kerim Halil Sabit, Gazi Mustafa Kemal Paşa’nın Hayatı: Anadolu’da Türk Milli Mücadelesi, Çeviri: Zekeriya KURŞUN, Doğan Kitap, İstanbul 2011.
ERDAŞ, Sadık, Peyami Safa’nın Milli Mücadele Öncüleri Biyografileri: Refet Paşa Biyografisi Örneği, 19 Mayıs’ın 100. Yıldönümünde Atatürk Ve Türk İstiklâli Uluslararası Sempozyumu Bildiriler Kitabı. Ankara 2019, ss. 285-306.
FINDLEY, Carter V., Kalemiyeden Mülkiyeye. Osmanlı Memurlarının Toplumsal Tarihi. çev. Gül Çağalı GÜVEN, Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı, İstanbul1996.
FREUD, Sigmund, Leonardo da Vinci and a Memory of His Childhood, W.W. Norton & Company, New York-London 1910.
FREUD, Sigmund, Leonardo da Vinci: A Psychosexual Study of an Infantile Reminiscence. Moffat, Yard & Company, New York 1916.
FREUD, Sigmund and William C. Bullitt, Thomas Woodrow Wilson. Twenty-Eighth President of the United States: A Psychological Study, Houghton Mifflin Company, Boston 1966.
GALİTEKİN, Ahmed Nezih, Salname-i Nezâret-i Umur-ı Hariciyye-Osmanlı Dışişleri Bakanlığı Yıllığı. 1306/1902, C. 4, İşaret Yayınları, İstanbul 2003.
GEORGES-GAULIS, Berthe, Le nationalisme turc. Librairie Plon, Paris 1921.
GEORGES-GAULIS, Berthe, Angora Constantinople Londres: Moustafa Kémal et la politique anglaise en Orient. Librairie Armand Colin, Paris 1922.
GÖÇGÜN, Önder, Ölümünün 50. Yılında Romancı Kimliği ile Bütünleşen Fikir Dünyası İçinde Peyami Safa, Erdem, Sayı 62, Peyami Safa Özel Sayısı, 2012, ss.59-74.
GÖZE, Ergun, Peyami Safa. Hayatı, Şahsiyeti, Tesiri, Kültür Bakanlığı Yayını, Ankara 1987.
HALKIN, Leon E., Tarih Tenkidinin Unsurları. Çev. Bahaeddin YEDİYILDIZ, Türk Tarih Kurumu Yayını, Ankara 1989.
İNAL, İbnü’l Emin Mahmut Kemal, Son Asır Türk Şairleri I-V. Yayına Hazırlayanlar: Müjgân Cumbur (1. ve 2. Cilt). Hidayet Özcan (3.Cilt). İbrahim Baştuğ (4.Cilt). Ayşegül Celepoğlu (5.Cilt), Atatürk Kültür Merkezi Yayını, Ankara 2013.
İNAL, İbnü’l Emin Mahmut Kemal, Son Sadrazamlar, C. 4, Dergâh Yayınları, İstanbul 1982.
KARABAĞ, Gülin, “Disiplinlerarası Tarih Çalışması”. Tarih Nasıl Yazılır. Tarih Yazımı İçin Çağdaş Bir Metodoloji, Editör: Ahmet ŞİMŞEK, Tarihçi Kitabevi, İstanbul 2011, ss.223- 258.
KARACA, Gonca, Davıd Lodge’un Biyografik Romanlarının Karşılaştırmalı İncelemesi: Author, Author ve A Man Of Parts. Yüksek Lisans Tezi. Atatürk Üniversitesi Erzurum 2014.
KARACA, Faruk, “Din Psikolojisi Tarihinde Psikobiyografi Geleneği”, Bilimnâme. Din Psikolojisi Özel Sayısı. C. 4, Sayı 40, 2019, ss.7-35.
KAPLAN, Hasan, Psikotarih: Tarih Araştırmalarında Yeni bir Yaklaşım, Tarih Bilimi ve Metodolojisi. Editör: Mehmet Yaşar ERTAŞ, İdeal Kültür Yayıncılık, İstanbul 2019, ss.127-134.
KIRMIZI, Abdülhamit, Biyografi, Tarih İçin Metodoloji, Editör; Ahmet ŞİMŞEK, Pagem Akademi, Ankara 2015, ss.203-210.
KÖSOĞLU, Nevzat, Peyami Bey. Hayatı ve Düşünce Dünyası, Ötüken Neşriyat, İstanbul 2011.
KÜTÜKOĞLU, Mübahat, Tarih Araştırmalarında Usul, Kubbealtı Neşriyat, İstanbul 1998.
M.Z[ekeriya] , “Büyüklerimiz. Mustafa Kemal Paşa”, Büyük Mecmua, Sayı 3, 1919, s.44. 20 Mart.
MACİT, Muhsin, Modern Biyografi Yazımında Tezkireciliğin İzleri, Mustafa İsen Adına Uluslararası Sempozyum. Klasik Türk Edebiyatında Biyografi. Bildiriler Kitabı, Atatürk Kültür Merkezi Yayını, Ankara 2011, ss.483-492.
Mehmet Süreyya, Sicill-i Osmâni veya Tezkire-i Meşâhir-i Osmaniye. C. 1-4, Hazırlayan: Nuri AKBAYIR, Kültür Bakanlığı ve Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı Yayını, İstanbul 1996.
ORTAÇ, Yusuf Ziya, Bir Varmış Bir Yokmuş. Portreler, Akbaba Yayınevi, İstanbul 1979.
ORTAYLI, İlber, Tarih Yazıcılık Üzerine, Editör, Sıddık ÇALIK, Cedit Neşriyat, Ankara 2009.
ÖZKAN, İ. Ethem, “Biyografi Yazarı Olarak Peyami Safa ve İsmet Paşa Biyografisi”, Söylem. Filoloji Dergisi, C. 1, Sayı 2, 2016, ss.168-174.
ÖZKIRIMLI, Atillâ, “Biyografi, Türk Edebiyatında Gereken İlgiyi Görmemiştir”, Milliyet Sanat Dergisi. Yeni Dizi, 1984, ss. 8-12.
PAKALIN, Mehmed Zeki, Sicill-i Osmanî Zeyli. Son Devir Osmanlı Meşhurları Ansiklopedisi. C. 15, Yay. Haz. Ayhan ÖZTÜRK, Türk Tarih Kurumu Yayını, Ankara 2008.
SAFA Peyami, “Alfred de Musse. Edebi Şahsiyet. Tercüme-i hali”, Fağfur Mecmuası, C. 1, Sayı:1, s.6-8, 22 Ağustos 1918.
SAFA, Peyami, İlk Reis-i Cumhurumuz Mustafa Kemal Paşa. Çocukluğu, Gençliği-Siyasi-Askeri Hayatı, Orhaniye Matbaası, İstanbul (Tarihsiz).
SAFA, Peyami, Muhterem Hariciye Vekilimiz İsmet Paşa. Çocukluğu ve Gençliği, Orduda ve Anadolu’daki Hayatı, Orhaniye Matbaası, İstanbul (Tarihsiz).
SAFA, Peyami, Mübeccel Serdarımız Fevzi Paşa. Anadolu Gazalarındaki Mühim Hizmetleri, Resmi Tercüme-i Hali ve Şahsiyeti, Orhaniye Matbaası, İstanbul (Tarihsiz).
SAFA, Peyami, İstanbul’un İlk Şerefli Mümessili Refet Paşa. Orduda, Anadolu’da ve İstanbul’da Faaliyeti, Tercüme-i Hal-i Resmisi, Orhaniye Matbaası, İstanbul (Tarihsiz).
SAFA, Peyami, Şark Cephesi Serdarımız Kazım Karabekir Paşa. Ordudaki Hayatı, Türk Yetim Yavrularıyla İştigali, Ermeni Akınını Tenkili, Orhaniye Matbaası, İstanbul (Tarihsiz).
SAFA, Peyami, Değerli Kumandanlarımızdan Köprülülü Kazım Paşa. Çocukluğu ve Gençliği, Anadolu’daki Hayatı, Resmi Tercüme-i Hali ve Şahsiyeti, Orhaniye Matbaası, İstanbul (Tarihsiz).
SAFA, Peyami, Güzide Serdarlarımızdan Muhiddin Paşa. Orduda ve Anadolu’daki Hayatı, Resmi Tercüme-i Hali ve Şahsiyeti, Orhaniye Matbaası, İstanbul (Tarihsiz).
SAFA, Peyami, Değerli Kumandanlarımızdan Yakub Şevki Paşa. Anadolu’daki Büyük Hizmeti, Resmi Tercüme-i Hali ve Şahsiyeti, Orhaniye Matbaası, İstanbul (Tarihsiz).
SAFA, Peyami, Güzide Serdarımız Ali Fuad Paşa ve Pederi Merhum İsmail Fazıl Paşa. Tercümei Halleri, Orduda ve Büyük Zaferimizde Hizmetleri ve Tesirleri, Orhaniye Matbaası, İstanbul (Tarihsiz).
SAFA, Peyami, Muhterem Heyet-i Vekile Reisimiz Rauf Bey. Çocukluğu ve Gençliği, Hususi ve Resmi Hayatı, Bahriyede ve Anadolu’da Faaliyetleri ve Şahsiyeti. Orhaniye Matbaası, İstanbul (Tarihsiz).
SARIYILDIZ, Gülden, Sicill- i Ahval Komisyonunun Kuruluşu ve İşlevi. 1879-1909. Der Yay., İstanbul 2004.
SCHLICKLIN, Jean, Angora: L’aube de la Turquie nouvelle (1919-1922), Berger-Levrault, Paris 1922.
İNAN, Süleyman, “Çocukluğunuza İnelim…Tarih Yazımında Psikobiyografiler: İyi Örneklerden Yöntemin Belirlenmesine”, Turkish History Education Journal, Güz, C. 5, Sayı 2, 2016, ss. 491-514.
SZALUTA, Jacques, Psychohıstory; Theory and Practıce, Psychoanalytıc Quarterly Press, New York 2001.
TAŞKIN, Ünal, “Değerli Kumandanlarımızdan Yakup Şevki Paşa”, Fırat Üniversitesi Harput Araştırmaları Dergisi. C. 2, Sayı 1, 2015, ss.149-159.
TARANCI, Cahit Sıtkı, Peyami Safa Hayatı ve Eserleri, Semih Lütfi Kitabevi, İstanbul 1940.
Türkiye Cumhuriyeti Genelkurmay Başkanlığı, Birinci Dünya Savaşına Katılan Alay ve Daha Üst Kademedeki Komutanların Biyografileri, C. 3, Haz. H. TOKER-N. ARSLAN, Genelkurmay ATASE Başkanlığı Yayını, Ankara 2009.
TOGAN, Zeki Velidî, Tarihte Usûl, Enderun Kitabevi, İstanbul 1981.
TOSH, John, Tarihin Peşinde-Modern Tarih Çalışmasında Hedefler, Yöntemler ve Yeni Doğrultular. Çeviren: Özden ARIKAN, Tarih Vakfı Yurt Yayını, İstanbul 2011.
UTKU, Nihal Şahin, “Biyografik Tarih Yazımı İçinde Siyer”, Marmara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, Sayı 44, İstanbul 2013, ss.263-290.
VOLKAN, Vamık D.- Norman Itzkowitz, The immortal Ataturk: a psychobiography, University of Chicago, Chicago 1984.
VOLKAN, Vamık D., -Norman Itzkowitz, Ölümsüz Atatürk: yaşamı ve iç dünyası, Bağlam, İstanbul 1998.
Yakup Kadri, “Mustafa Kemal Paşa”, İkdam. nr.8743.17 Temmuz 1921.
Ayın Tarihi, C. 4, Sayı 11,1924.
Büyük Mecmua. Sayı 3, 20 Mart 1919.
Erdem. Sayı 62, Peyami Safa, 2012.
Fağfur Mecmuası. C.:1, Sayı:1.s.6-8,22Ağustos 1334.
Hece, Aylık Edebiyat Dergisi. Sayı 29, Bir Tereddüdün Aydını Peyami Safa. Özel Sayı, 2015
İkdam. nr.8743.17 Temmuz 1921.
Milliyet Sanat Dergisi. Yeni Dizi, 1984.
Resimli Anadolu Hediyesi. C. 1, Sayı 4 ve 5.
Sanat Yaprağı. 20.5.1961.
Vakit. nr.1468. 10 Kânunusani 1922.