19. YÜZYIL ORTALARINDA TATARPAZARI’NDA ETNİK/ DİNİ İŞBÖLÜMÜ VE GELİR DAĞILIMI

Balkan yarımadasının doğusunda yer alan ve 19. yüzyılda Edirne Eyaleti’nin FilibeKaymakamlığı’na bağlı olan Tatarpazarı Kazası, çeltik üretiminin yoğun olarak yürütüldüğü,iktisadi faaliyetler bakımından önem arzeden bir yerleşim yeridir. Bulgaristan coğrafyasındagerek Filibe’ye yakınlığı gerekse de Meriç havzasında kurulmuş olması sebebiyle ticari ve ziraibakımdan birçok kaza merkezinden farklı özelliklere sahiptir. Balkanlarda çoğu yerleşim yerigibi Tatarpazarı da etnik açıdan çeşitlilik göstermektedir. 31 mahallesi bulunan kaza merkezindeMüslümanların yanı sıra, Hıristiyan Bulgar, Ermeni ve Yahudi haneler yan yana yaşamakta veiktisadi hayatın parçasını oluşturmaktadır.Tanzimatla birlikte yeniden yapılanma süreci içerisinde, 1844 yılında kişilerin gerçek ödemegücünü tespit etmek ve vergi yükünde buna göre düzenlemeler yapmak üzere, Temettüâtsayımları yapılmaya başlanmıştır. Çalışmanın amacı; 19. yüzyıl ortalarında yapılan Temettüâtsayımları üzerinden, Tatarpazarı merkezinde yaşayan tebaanın mesleki yapısı, tarımsalfaaliyetleri, gelir kaynakları ve gelir düzeylerinin incelenmesi, Müslüman ve gayrimüslimlerarasındaki etnik /dini işbölümünün ve gelir dağılımı arasındaki farklılıkların ortayakonulmasıdır.

The Ethnic / Religious Workplace and Income Distribution in Tatarpazari in The Mid-19th Century

Tatarpazarı located in the eastern part of the Balkan peninsula and connected to the district governorate of Edirne province in the 19th century is a settlement where rice production is carried out intensively and at the same time it is a place of great economic activity. Due to its close proximity to Plovdiv and the Meriç basin in Bulgaria, it has different characteristics in terms of commercial and agricultural accidents. Tatarpazari, like most settlements in the Balkans, is ethnically diverse. In addition to the Muslim Turks, the Christian Bulgarian, Armenian and Jewish households live together and form part of the economic system. During the reconstruction process with Tanzimat, revenue counts were started to be made in 1844 to determine the real payment power of individuals and to make arrangements in the tax burden accordingly. The aim of this study; examining the professional structure, agricultural activities, income sources and income levels of the subjects living in the center of Tatarpazari and the differences between the ethnic / religious division of labor and income distribution between Muslims and non-Muslims.

PDF

___

Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Maliye Nezareti, Varidat Muhasebesi, Temettüât Kalemi Defterleri (BOA. ML. VRD. TMT.), No: 6241, 6243, 6244, 6247, 6250, 6261, 6290, 6295, 6312, 6314, 6315, 6317, 6318, 6319, 6320, 6321, 6322, 6324, 6327, 6335, 6337, 6338, 6339, 6340, 6341, 6344, 6345, 6346, 6347, 6350, 6352, 6354, 6355, 6356, 6359, 6364, 16216.
ARSLAN, İsmail, “XIX. Yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu’nda İmamlar, Muhtarlar ve Köylüler: Balıkesir Örneği”, U.Ü. Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, Yıl: 8, S: 13, 2007/2., s. 235-248.
ATABAKI, Touraj- Gavin D. Brockett, “Osmanlı ve Cumhuriyet Dönemi Türk Emek Tarihine Bir Giriş”, Osmanlı Devleti ve Türkiye Cumhuriyeti’nde Emek Tarihi, Der. Touraj Atabaki ve Gavin D. Brockett, Çev. Can Cemgil, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2012, s. 1-19.
AYDIN, Mahir, “Tatarpazarcığı”, Prof. Dr. Işın Demirkent Anısına, İstanbul 2008, s. 649- 689.
AYVERDİ, İlhan, Misalli Büyük Türkçe Sözlük, Kubbealtı Neşriyat, İstanbul 2005.
BARKAN, Ömer Lütfi, Osmanlı Devletinin Sosyal ve Ekonomik Tarihi, C: I, Dilek Ofset Matbaacılık, İstanbul 2000.
BOYKOV, Grigor, Demographic Features Of Ottoman Upper Thrace: A Case Study On Filibe, Tatar Pazarcık, And İstanimaka (1472-1614), (Bilkent Üniversitesi Tarih Bölümü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara 2004.
ÇAKIR, Coşkun, 19. Yüzyılda Bir Anadolu Şehri Niksar (Ekonomik ve Sosyal Yapı), Alfa Yayınları, İstanbul 2001.
DEVELLİOĞLU, Ferit, Osmanlıca Türkçe Ansiklopedik Lügat, Aydın Kitabevi, Ankara 2008.
ER, İlker- Serdar Genç, “17. Yüzyıl Sonlarında Balıkesir’de Giyim Kuşam”, Balıkesir Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C: XI, S: 19, 2008, s. 107-115.
ERSOY, Neriman, 19. Yüzyılda Filibe Şehri (1839- 1876), (İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi), İstanbul 2003.
FAROQHI, Suraiya, Osmanlı Zanaatkârları, Çev. Zülal Kılıç, Kitap Yayınevi, İstanbul 2011.
GENÇ, Mehmet, Osmanlı İmparatorluğu’nda Devlet ve Ekonomi, Ötüken, İstanbul 2000. İNALCIK, Halil, Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi, Çev. Halil Berktay, C: I, Eren Yayıncılık, İstanbul 2004.
KABADAYI, Mustafa Erdem, “Geç 19. Yüzyılda İstanbul’da Bir Fes Fabrikasında Çalışmak”, Osmanlı Devleti ve Türkiye Cumhuriyeti’nde Emek Tarihi, Der. Touraj Atabaki- Gavin D. Brockett, Çev. Can Cemgil, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2012, s. 75-96.
KARAGÖZ, Mehmet, “Filibe Kazası Rüsum Defterleri ve 17. Yüzyılın İkinci Yarısında, Filibe-Tatarpazarı- Göbe’de Çeltik Ziraati”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C: XIV, S: 2, 2004, s. 361-377.
KIEL, Machiel, “Filibe”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C: XIII, Ankara 1996, s. 79-82.
KÜTÜKOĞLU, Mübahat S., “Osmanlı Sosyal ve İktisadi Tarihi Kaynaklarından Temettü Defterleri”, Belleten, C: LIX, S: 225, Ağustos 1995, s. 395-412.
LORY, B., “Tatar Pazarcık”, The Encyclopaedia of İslam, Leiden Brill, C: X, 2000, s. 371- 372.
ÖZTÜRK, Gülin- Şenay Karaçam, “Temettüât Defterlerine Göre 19. Yüzyıl Ortalarında Piriştine”, Türklük Bilimi Araştırmaları, S: 30, 2011, s. 283-310.
PALAIRET, Michael, Balkan Ekonomileri 1800-1914 Kalkınmasız Evrim, Çev. Ayşe Edirne, Detay Basım, İstanbul 2000.
SARIYILDIZ, Gülden, “Antik Çağdan Günümüze Temizliğin Değişmeyen Sembolü Sabun”, Tombak, S: 15, 1997, s. 42-54.
TABAKOĞLU, Ahmet, Türkiye İktisat Tarihi, Dergâh Yayınları, İstanbul 2009.
TEKİN, Zeki, “İstanbul Debbağhaneleri”, Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, S: 8, 1997, s. 349-364.