1828-1829 TÜRK-RUS SAVAŞI ve BİR BÜROKRATIN DOĞUŞU: MEHMED VECÎHÎ PAŞA

XIX. yüzyıl Osmanlı bürokrasisinin önde gelen şahsiyetlerinden birisi de MehmedVecîhî Paşa’dır. Babası ve kayınpederi tarafı devrin ulemasından idi. İyi derecede eğitimaldı. Hanımının amcası olan Mehmed Es’ad Paşa’nın maiyetinde çalışmaya başladı. Onunhazinedarlığı görevinde bulundu. 1828-1829 Türk – Rus Savaşı sırasında kaimmakamunvanıyla Edirne’de görev yaptı. Paşa unvanını aldığında otuz yaşına girmemişti. Osmanlıordusunun lojistik merkezi olan Edirne’deki görevi, onun üst makamlarla irtibat kurmaya,tanıtmaya ve yeteneklerini göstermeye yaradı. Bu görevi sırasında asker, mühimmat,zahire, malzeme, araç –gereç, hayvan tedarik ve sevkiyatını idare etti. Rus ordusuEdirne’ye yaklaştığında şehrin en yetkili yöneticisi idi. Şehri Ruslara savaşmaksızın teslimetti. Edirne Antlaşması gereğince Rusların tahliye ettiği yerlerin teslim alınmasında görevyaptı. Bu sırada Samakovcuk Nazırlığına ve Varna Muhafızlığına atandı. Görevi süresinceişgale uğramış olan köy ve şehirlerin teslim alınması, Müslüman ve gayri müslim ahalininterk ettikleri yerlere yerleşmeleri, halkın muhtelif problemlerinin çözümüyle meşgul oldu.Ancak Ruslarla giden bölge halkının geri getirilmesi çalışmalarından dolayı rahatsızlıkduyan bir takım yöneticilerin tepkisine maruz kaldı. Hakkındaki şikâyet üzerine görevindenalındı. Fakat kısa bir süre sonra Selanik Mutasarrıflığına getirildi. Yerel yöneticilik kariyerikısa aralıklar dışında 1867’ye kadar devam etti. Bu çalışmada Osmanlı arşiv belgeleri ilebirinci el kaynaklar ve konuyla ilgili araştırmalardan yararlanılmıştır.

1828-1829 Turkish-Russian War and the Emergence of a Bureaucrat: Mehmed Vecîhî Pasha

One of the leading figures of the 19th century Ottoman bureaucracy was Mehmed Vecîhî Pasha. His father and father-in-law were member to the scholar families of the time. He was well educated. He started to work in the office of his wife’s uncle Mehmed Es’ad Pasha. He served as his treasurer. During the Turkish - Russian War of 1828-1829, he served in Edirne with the title of Deputy Governor. When he received the title of Pasha, he did not yet turn thirty. His mission in Edirne, the logistic centre of the Ottoman army, served to liaise with superior authorities, to be recognized and to show his talents. During this duty, he managed the supply and shipment of soldiers, ammunition, grains, materials, vehicles and equipment. When the Russian army approached Edirne, he was the most competent administrator of the city. He surrendered the city to the Russians without a fight. He served in the recovery of places evacuated by Russians in accordance with the Edirne Treaty. Meanwhile, he was appointed Samakovcuk Naziri and Varna Muhafizi. During his duty, he was engaged in solving various problems of the people, reclaiming villages and cities from the Russians, and placing Muslim and non-Muslim people in their homeland. However, he was subjected to reaction from some of managers who were uncomfortable with the efforts to bring back the people of the region who went with the Russians. Upon his complaint, he was dismissed. However, after a short time, he was soon appointed Governor of Thessaloniki. His local management career, continued until 1867, except for short intervals. In this study, Ottoman archival documents, first-hand sources and related researches are used.

PDF

___

Cevdet – Askeri: 191/8236, 368/15253, 552/23175, 747/31433, 803/34090, 857/36700, 1060/46655, 1161/51672, 1210/54228.
Cevdet – Belediye: 11/544.
Cevdet – Dâhiliye: 163/8120, 219/10902.
Cevdet – Hariciye: 90/4472.
Cevdet – Maliye: 165/6935, 289/11833, 458/18578, 564/23105, 618/25483.
Cevdet – Masârif: 57/281.
Hatt-ı Hümâyûn (HH): 306/18057, 308/18229, 510/25051, 633/31237, 635/31328, 639/31491, 660/32218, 660/32233, 724/34442, 725/34545, 727/34639, 728/34652, 729/34659, 739/35041, 754/35576, 774/36274, 774/36282, 776/36417, 841 /37866, 844/37922, 638/31435, 1011/42448, 1011/42449, 1011/42454, 1011/42455, 1011/42456, 1017/42527, 1020/42613, 1023/42702, 1023/42707, 1023/42713, 1025/42744, 1027/42791, 1028/42804, 1028/42821, 1028/42823, 1030/42859, 1030/42865, 1033/42886, 1034/42898, 1035/42942, 1036/42960 (13 Muharrem 1245 / 15 Temmuz 1829), 1037 / 42989, 1038/43008, 1039/43027, 1041 / 43072, 1041/43069, 1041/43072, 1042/43108, 1042/43110, 1042/43133, 1043/43145, 1044/43169, 1045/43184, 1047/43226, 1052/43307, 1059/43552, 1062/43619, 1065/43684, 1066/43709, 1066/43710, 1066/43721, 1067/43728, 1067/43730, 1067/43739, 1068/43745, 1070/43785, 1072/43888, , 1076/43944, 1083/44111, 1087/44243, 1089/44271, 1337/52179, 144/43156, 1575/15, 1577/8, 1579/6.
Ahmed Bâdî Efendi, Riyâz-ı Belde-i Edirne,20. Yüzyıla Kadar Osmanlı Edirne’si, Haz. Niyazi Adıgüzel ve Raşit Gündoğdu, C.II/1, Trakya Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2014. Ahmed Lütfi Efendi, Tarih-i Lütfi Efendi, C.I, II, Matbaa-i Âmire, İstanbul 1290-1291. Ahmet Muhtar (Ferik), 1244-1245 (1828-1829) Türkiye Rusya Seferi ve Edirne Muahedesi, 2 cilt, Büyük Erkân-ı Harbiye Reisliği Ankara Matbaası, Ankara 1928.
ALLEN, W. E. D. - Paul MURATOFF, 1828 – 1829 Türk – Kafkas Sınırındaki Harplerin Tarihi, Genelkurmay Başkanlığı Yayınları, Ankara 1966.
ARTUÇ, Nevzat, “Tanzimat Döneminde Bağdat”, Sosyal Bilimler Dergisi, C.V, S.32, Aralık 2018, s.154-162.
BELENKUYU, Bekir, “Vecîhîzâde İsmâ‛il Sâdık Kemâl (ö. 1892) ve Rûh-ı Kemâl’de Yer Alan Manzum Esmâ-i Nebî Metni” The Journal of Academic Social Science, C.V, S.49, Temmuz 2017, s.389-417.
BEYDİLLİ, Kemal, “1818-1829 Osmanlı – Rus Savaşında Doğu Anadolu’dan Göçürülen Ermeniler”, Belgeler, C.XIII, S.17, 1988, s.365-434.
ÇAKIN, Naci, Türk Silahlı Kuvvetleri Tarihi, Osmanlı – Rus Harbi (1828-1829), C.III 5. Kısım Eki, Genelkurmay Başkanlığı Yayınları, Ankara 1978.
CUTHELL, David Cameron , The Muhacirin Komisyonu: An Agent in the Transformantion of Ottoman Anatolia 1860-1866, Columbia University (Ph.D. dissertation), New York 2005.
DOĞAN, Cabir, “Bedirhan Bey İsyanı, Tanzimat’ın Diyarbakır ve Çevresinde Uygulanmasına Karşı Bir Tepki Hareketi”, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S.12, 2010, s.15-38.
DÖNMEZ, Ahmet, “Yeniden Tesis Sürecinde Osmanlı Daimî Elçiliklerinde Yazışma Sistemi”, History Studies, C.IX, S.2, Haziran 2017, s.109-123.
FEELİNG, Keith, A History of England, Book Club Associates, Trowbridge and London 1966.
FİSHER, Alan W., Crimean Tatars, Hoover Institution Press, Stanford / California 1978, s.78- 92
GÖLEN, Zafer, “Bosna Valisi Mehmed Vecîhî Paşa’nın Muhakemesi”, Belleten, C.LXXVI, S.277, Aralık 2012, s.849-877.
GÖLEN, Zafer, Tanzimat Dönemi Bosna İsyanları (1839 – 1878), Alter Yayıncılık, Ankara 2009.
GÜLSOY, Ufuk, 1828-1829 Osmanlı – Rus Savaşı’nda Rumeli’den Rusya’ya Götürülen Reâyâ, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, İstanbul 1993.
HATİPOĞLU, Gülşah Feyza, Seyrî ve Divanı (İnceleme – Metin), (Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara 2010.
IŞIL, Fatih, Edebiyatımızda Hadîs-i Şerîfler ve Âsâr-ı Kemâl’deki Bin Ehâdîs Şerhi (İnceleme - Transkripsiyonlu Metin), (Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Adana 2015.
İsmail Sadık Kemal bin Muhammed Vecîhî Paşa, Asâr-ı Kemâl, İstanbul 1867.
KARAKUŞ, Yasin, Âsâr-ı Kemâl’deki Şerh-i Esmâ’-i Hüsnâ, Esmâ’-i Nebî ve Na‛t-ı Enbiyâ (İnceleme-Transkripsiyonlu Metin), (Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Adana 2015.
KARAL, Enver Ziya, Osmanlı Tarihi, C.V, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1988.
KURAT, Akdes Nimet, Türkiye ve Rusya, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1990.
KURT, Yılmaz, “Saraybosna’nın 1835- 1840 Tarihli Tımar Ruznâmçe Defteri”, INOCTE 2016 International New Tendencies Congress in Ottoman Researches October 7 – 9, 2016 Sarajevo, Selçuk Üniversitesi Yayınları, Konya 2016, s.563-576.
Mehmed Süreyya, Sicill-i Osmanî, Haz. Nuri Akbayar, C.V, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 1996. Muahedât Mecmuası, C.IV/2, İstanbul 1298.
ÖRENÇ, Ali Fuat, “1827 Navarin Deniz Savaşı ve Osmanlı Donanması”, Tarih Dergisi, S.46, İstanbul 2009, s.37-84.
ÖZTEKIN, Özge, “Tarih Manzumelerine Göre XIX. Yüzyılda Ankara”, Ankara Araştırmaları Dergisi, C.III, S.2, Aralık 2015, s.212-219.
Sadık Rıfat Paşa, “Rusya Muharebesi Tarihi”, Müntahabât-ı Asâr, İstanbul (tarihsiz), s.8-42.
SAYDAM, Abdullah, “Orta Anadolu’da Aşiret İskânları (1839-1853), Prof. Dr. Bayram Kodaman’a Armağan, ed.: M. A. Ünal, Eser Matbaası, Samsun 1993, s.227-256;
SAYDAM, Abdullah, Kırım ve Kafkas Göçleri (1856-1876), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1997.
SHAW, Stanford J. ve Shaw, Ezel Kural, Osmanlı İmparatorluğu ve Modern Türkiye, Çev.: Mehmet Harmancı, C.II, E Yayınları, İstanbul 1983.
ŞİMŞİR, Bilâl N., Ege Sorunu – Belgeler, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1976. TATLI, Bekir, “İsmail Sâdık Kemal’in Âsâr-ı Kemâl’deki Hadisçiliği”, Dini Araştırmalar, C.18, S.46, Ocak-Haziran 2015, s.45- 65.
TUKİN, Cemal, Osmanlı İmparatorluğu Devrinde Boğazlar Meselesi, İ.Ü. Edebiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul 1947.
TURAN, Şerafettin, “1829 Edirne Antlaşması”, AÜDTCFD, C.IX, S.1-2, Ankara, Mart – Haziran 1951, s.111-151.
YORGA, N., Osmanlı Tarihi, Çev.: Bekir Sıtkı Baykal, Ankara Üniversitesi Yayımları, Ankara 1948.