Osmanlı’da Kadın İsimleri: Sivas Eyaleti Örneği (1742-1763)

Kişi isimleri toplumların dinî, kültürel ve sosyal özellikleri hakkında bizlere önemli bilgilersunmaktadır. İnsanlar tarih boyunca yaşadıkları çevreden, kültürlerinden ve dinî inançlarındanetkilenerek çocuklarına isim koymuşlardır. Osmanlı’da kişi isimleri üzerine yapılan çalışmalargenellikle erkek isimleri üzerine yoğunlaşmıştır. Oysaki Osmanlı kadınları da sosyal ve ekonomikhayat içerisinde aktif bir role sahiptirler. Gerek gündelik faaliyetleri gerekse halk ile olanetkileşimleri sonucunda meydana gelen olaylar, Osmanlı kadınlarının arşiv kaynaklarında yeralmasına vesile olmuştur. Sivas Eyaleti’ne ait Ahkâm-ı Şikâyet defterlerine kaydedilmiş olanşikâyetlerin incelenmesi ile hazırlanmış olan bu çalışma ile çok sayıda Müslim ve Gayrimüslim kadınismine ulaşılmıştır. Müslüman kadınların çoğu, günümüzde de en çok verilmiş isimlerden olan Ayşe,Fatma, Hatice isimlerini almış olmakla birlikte, bazı aileler sıradanın dışına çıkmış ve çocuklarınafarklı isimler koymuşlardır. Gayrimüslim kadınlardan bazılarının da Türkçe kökenli isimleri aldıklarıtespit edilmiştir. Ayrıca Müslüman ve Gayrimüslim kadınların ortak kullandıkları isimler olduğu dagörülmektedir. Çalışmanın son kısmında ise kadınlara verilen unvanlar ele alınmıştır.

Woman Names in Ottoman: In the Example of Sivas Province (1742-1763)

Person names provide important information about the religious, cultural and social characteristics of societies. People have been giving names to their children by influence from their environment, culture and religious beliefs throughout history. The studies on the names of the people in the Ottoman Empire are mostly focused on male names. Also Ottoman women play an active role in social and economic life. The events that occurred as a result of their daily activities and their interactions with the people caused the Ottoman women to take part in the archive sources. This study, which was prepared with the examination of the complaints recorded in the Ahkâm-ı Şikâyet (grievance judgements) registers of the State of Sivas, reached a large number of Muslim and nonMuslim women name. While most of the Muslim women received the names of Ayse, Fatma, Hatice, who were the most prominent figures today, some families went out of the ordinary and had given different names for their children. As Identified some of the non-Muslim women have also been named Turkish origin forenames. It is also seen that Muslim and non-Muslim women have shared to use common names. In the last part of the study, the titles given to women are perused.

PDF

___

Sivas Ahkâm-ı Şikayet Defterleri, Defter No: 1,2,4,5,6,7,9
AÇIKEL, Ali, “Artukabad Kazasında Türk Kişi Adları (1455-1520)”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C. 13, S.2, Elazığ 2003, s. 305-335.
ALTINDAL, Meral, Osmanlıda Kadın, Altın Kitaplar Yayınevi, İstanbul 1994.
AYDIN, M. Akif - Muhammed Hamidullah, “Köle”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, C. 26, Ankara 2002, s. 237-246.
BAKLACI, Cahit, “Hürrem Sultan”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, C. 18, İstanbul 1998, s. 498-500.
BAYRAM, Mikail, Fatma Bacı ve Bacıyân-ı Rum, Anadolu Bacılar Teşkilatı, Çizgi Kitabevi, Konya 2016.
ÇELİK, Buket, “Özellik ve İçerik Bakımından Sivas Ahkâm Defterleri (1742-1908)”, Uluslararası Tarih ve Kültür Kongresi Tam Metin e-Kitabı, Gaziantep 2017, s. 112-137.
ÇINAR, Hüseyin, “Osmanlı Toplumunda Vakıf Kuran Kadınlar”, Tanzimat Öncesi Osmanlı Toplumunda Cinsiyet Mahremiyet ve Sosyal Hayat, Ed. Miyase Koyuncu Kaya- Bedriye Yılmaz, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara 2018, s. 335- 371.
DEMİR, Alpaslan- Ahmet İlhan Ayberk (ve diğerleri), Tokat Nikâh Defteri (1882-1887), Gece Kitaplığı Yayınları, İstanbul 2015.
DEMİR, Alpaslan, “Kelkit Kazası’nda Şahıs Adları”, Gümüşhane Tarihi, Ed. Bayram Nazır-Kemal Saylan, Gümüşhane Üniversitesi Yayınları, Gümüşhane 2016, s. 232-273.
DEMİR, Alpaslan, “Zile Kazası’nda Şahıs Adları”, The Journal of International Social Reserch, C. 5, S. 21, Bahar 2012, s. 61-75.
DEMİR, Alpaslan, “Şahıs Adlarından Hareketle Nüfus Hareketleri ve İskân Tarihi Çalışmalarına Bir Katkı: Karahisar-ı Behramşah Nahiyesi Örneği”, I. Uluslararası Bozok Sempozyumu, Yozgat 2016, s. 451-458.
DEMİR, Alpaslan, “Şahıs Adlarından Hareketle Nüfus Hareketleri ve İskân Tarihi Çalışmalarına Bir Katkı: Sivas Kazası Örneği”, International Journal of Central Asian Studies, Vol.20, Kore 2016.
DEMİR, Alpaslan, “XV-XVI. Yüzyıllarda İnebazarı Şahıs Adları Üzerine Bir Değerlendirme”, Rodos’tan Süleyman Paşa’ya Tekirdağ, Ed. Murat Yıldız, Kitabevi Yayınları, İstanbul 2016, s. 429-436.
DEVELLİOĞLU, Ferit, Osmanlıca Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Aydın Kitabevi Yayınları, 26. Baskı, Ankara 2010.
DÖNDER, Yasin-Alpaslan Demir, “Şahıs Adlarından Hareketle Göç ve İskân Tarihi Çalışmalarına Bir Katkı: Cincife Nahiyesi Örneği, Türk Göçü 2016 Seçilmiş Bildiriler I, (der. P. Yazgan- F. Tilbe), London: Transnational Press, London 2016, s. 223-229.
FAYDA, Mustafa, “Muhammed”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, C. 30, İstanbul 2005, s. 408-423.
HİLL, Barbara, Bizans İmparatorluk Kadınları, İktidar, Himaye ve İdeoloji, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 2003.
İNALCIK, Halil, “Kösem Sultan İç Savaş Dönemi (1623-1632)”, Osmanlı Tarihinde Efsaneler ve Gerçekler, NTV Yayınları, İstanbul 2015, s. 131-143.
İNALCIK, Halil, “Sultan I. İbrahim’in Hal’i ve Katli (1648)”, Osmanlı Tarihinde Efsaneler ve Gerçekler, NTV Yayınları, İstanbul 2015,s. 145-159.
İNALCIK, Halil, “Kösem Sultan’ın Ölümü”, Osmanlı Tarihinde Efsaneler ve Gerçekler, NTV Yayınları, İstanbul 2015, s. 161-175.
KARACA, Filiz, “Turhan Sultan”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, c. 41, İstanbul 2012, s. 423-425.
KIVRIM, İsmail, “17. Yüzyılda Bir Valide Sultanın Günlük Hayatı: Vâlide Hadîce Turhan Sultan”, History Studies, Vol. 5/2, Mart 2013, s. 243-262.
KURT, Abdurrahman, “Osmanlı’da Kadının Sosyo-Ekonomik Konumu”, Osmanlı V, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 1999, 434-479.
KURT, Yılmaz, “Çorumlu Kazası Kişi Adları (XVI. Yüzyıl)”, Ankara Üniversitesi, Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Tarihi Dergisi, S. 6, Ankara 1995, s. 211- 247.
KURT, Yılmaz, “Osmanlı Tahrir Defterlerinin Onomastik Değerlendirilmesine Uygulanacak Metod”, Osmanlı Araştırmaları, C. 16, S. 16, İstanbul 1996, s. 45-59.
KURT, Yılmaz, “1525 Tarihinde Adana Sancağında Türkçe Kişi Adları Üzerine”, Balkan Türkoloji Araştırmaları Merkezi, Bal-Tam Türklük Bilgisi 2, Ankara 2005, s. 72- 83.
KURT, Yılmaz, “Sivas Sancağında Kişi Adları”, Ankara Üniversitesi, Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Tarihi Dergisi, S. 4, Ankara 1993, s. 223-290.
KÜÇÜKAŞÇI, Mustafa Sabri, “Zemzem”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, C. 44, İstanbul 2013, s. 242-246.
MERCAN, Mehmet, Katerina Tarihi, Nobel Yayın Dağıtım, Ankara 2010.
ÖZTÜRK, Necdet, 14-15. Asır Osmanlı Kültür Tarihi, Devlet Düzeni-Sosyal Hayat, Bilge Kültür Sanat Yayınları, İstanbul 2014, s.205-223.
PARLATIR, İsmail, Osmanlı Türkçesi Sözlüğü, Yargı Yayınevi, Ankara 2006.
THYS-ŞENOCAK, Lucienne, Hadice Turhan Sultan Osmanlı İmparatorluğu’nda Kadın Baniler, Çev. Ayla Ortaç, Kitap Yayınevi, İstanbul 2009.
TURAN, Osman, Türk Cihân Hâkimiyeti Mefkûresi Tarihi, Ötüken Yayınları, 23. Basım, İstanbul 2014.
TURAN, Osman, Selçuklular Zamanında Türkiye, Ötüken Yayınları, 8. Baskı, İstanbul 2005.
ULUÇAY, Çağatay, Harem, C. II, Türk Tarih Kurumu Basımevi, 4. Baskı, Ankara 2001.
ÜÇOK, Bahriye, İslam Devletlerinde Kadın Hükümdarlar, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1965.
YÜKSEL, Hasan, “Osmanlı Toplumunda Vakıflar ve Kadın (XVI.-XVII. Yüzyıllar)”, Osmanlı V, Yeni Türkiye Yayınları, C. 5, Ankara 1999, s. 49-55.