Osmanlı Diplomatiğinde Mühür ve Bir Vaka Olarak Sahte Mühür Kullanımı

Bu çalışmada Osmanlı Devleti'nde mühürler, diplomatik bir unsur olarak incelenmektedir. Devletin ilk dönemlerinden itibaren resmi evrakta kullanılan mühür, evrak sahteciliğinde taklit edilen veya sahtesi imal edilen bir meta olarak kullanılmıştır. Bu çerçeve içerisinde mühür kazıma sanatı olan hakkâklık mesleği ile tatbik defterleri konumuzla ilintili olarak ele alınmıştır. Hakkâklık mesleğinin tarihi seyrinin yanı sıra 19. yüzyıldaki problemleri sahte mühür kullanımı açısından, Osmanlı devlet dairelerinde tutulan mühür tatbik defterleri ise muhteva yönünden incelenmiştir. Ayrıca özellikle 19. yüzyıldaki hadiselerden örnekler verilerek evrak ve mühürde sahtecilik olayları irdelenmiştir. Osmanlı Devleti'nin sahtecilik olaylarına karşı uyguladığı cezai müeyyidelere de yer verilen çalışmamızda Tanzimat döneminin önemli devlet adamlarından Mehmet Emin Ali ve Mehmet Ali Paşaların isimlerinin karıştığı iki ayrı mühür davası değerlendirilmiştir

Seal in Ottoman Diplomacy and Use of Fake Seal As A Case

In this work, seals in Ottoman Empire are studied as a diplomatic element. Seal, used in official documents from the earliest times of the empire, was used as a meta in forgery of documents by making imitations or producing counterfeits. Within this framework, profession of Hakkak, which is the art of engraving seals, and application books were studied in relation to the subject. Along with the historical process of the profession of Hakkak, its problems in 19th century were studied in terms of fake seal usage. Besides, application books kept in Ottoman Empire were analysed with regard to their contents. In addition, examples of forgery in documents and seals especially taken from incidents in 19th century were studied. In our study, which includes penal santions that the Ottoman Empire practised against forgery, two different cases of fake seal involving two prominent statesmen of Tanzimat Reform Era, Mehmet Emin Ali and Mehmet Ali Pasa were examined

PDF

___

Ali Emiri Mustafa III (AE, SMST.III), nr: 179/14117.
Bâb-ı Âsafî Dîvân-ı Hümâyûn Evrâkı (A.DVN.): nr: 135/2.
Cevdet İktisad (C.İKTS.): nr: 25/1227.
Hatt-ı Hümâyûn (HAT): nr: 1313/51167.
İrâde Meclis-i Mahsûs (İ.MMS): nr: 132/5650.
İrâde Meclis-i Vâlâ (İ.MVL.): nr: 266/140.
Meclis-i Vâlâ Evrâkı (MVL.): nr: 459/79, 830/59, 269/10, 854/20, 166/7.
Sadâret Mektûbî Kalemi (A.MKT.): nr: 102/66.
Sadâret Mektûbî Kalemi Meclis-i Vâlâ Evrâkı (A.MKT.MVL.): nr: 110/32, 93/94, 71/98, 129/38, 110/32, 70/96.
Sadâret Mektûbî Kalemi Nezâret ve Devâir Evrâkı (A.MKT.NZD.):nr: 91/99, 180/93, 95/98.
Sadâret Mektûbî Kalemi Umûm Vilâyât Evrâkı (A.MKT.UM.): nr: 349/6, 446/54.
Sadâret Mektûbî Mühimme Kalemi Evrâkı (A.MKT.MHM.): nr: 215/69, 203/35, 215/69, 203/35.
Şûrâ-yı Devlet (ŞD), 2864/13.
Topkapı Sarayı Müzesi Arşivi (TS.MA.): Defter (d.) nr: 9784.
Yıldız Esas Evrakı (Y.EE), nr: 78/141.
Düstûr, I. Tertip, I, İstanbul 1289.
AKYILDIZ, Ali, Tanzimat Dönemi Osmanlı Merkez Teşkilâtında Reform (1836-1856), Eren Yayınları, İstanbul 1993.
-----------------, Osmanlı Bürokrasisi ve Modernleşme, İletişim Yayınları, İstanbul 2009.
AYDIN, Bilgin - Keskin, İshak, “Osmanlı Bürokrasisinde Evrak Sahteciliği, Diplomatik ve Diplomatika Eğitimi”, Osmanlı Araştırmaları Dergisi, XXXI, İstanbul 2008, ss.197-228.
BAYBURA, İbrahim Kemal, “Osmanlılarda Mühür”, Topkapı Saray Müzesi Yıllık II, İstanbul 1987, ss.69-85.
BAYRAM, Sadi, “Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivinde Bulunan 1783-1810 Yılları Arasında İşlem Görmüş Bir Mühür Tatbik Defteri”, III.Uluslararası Türk Kültürü Kongresi Bildirileri Ankara 25-29 Eylül 1993, Hz.: Alev Kahya Birgül, Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Ankara 1999, ss.304-315.
BOZCU, Pelin (Filiz), Osmanlı Sarayında Sanatçı ve Zanaatçi Teşkilatı Ehl-i Hiref, (T.C. Kültür Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü Yayımlanmamış Uzmanlık Tezi), İstanbul 2010.
CANDEMİR, Murat, Bâb-ı Âli Evrâk Odası, (İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı Yayımlanmamış Doktora Tezi), İstanbul 2002.
CEVDET PAŞA, Tezâkir, Haz.: Cavid Baysun, TTK Yayınları (3.Baskı), I, Ankara 1991.
Evliya Çelebi Seyahatnâmesi, C.1, 1. Kitap, Hz.: Robert Dankoff, Seyit Ali Kahraman, Yücel Dağlı, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2011.
GÖKBİLGİN, M.Tayyib, Osmanlı Paleografya ve Diplomatik İlmi, Enderun Kitabevi, İstanbul 1992.
HAMMER, Osmanlı Mühürleri, (Çev:Ümit Öztürk), Pera Yayınları, İstanbul 1999.
İNALCIK, Halil, “Osmanlı Bürokrasisinde Aklâm ve Muâmelât”, Osmanlı Araştırmaları I, İstanbul 1980, ss.1-14.
İPŞİRLİ, Mehmet, “XVI. Asrın İkinci Yarısında Kürek Cezası İle İlgili Hükümler”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Enstitüsü Dergisi, Sayı:12, 1981- 1982, ss.203-248.
İstanbul Esnaf Tarihi, C.I, Haz.: Ahmet Tabakoğlu, Ahmet Kal’a, Salih Aynural, İsmail Kara, İstanbul 1997.
KÜTÜKOĞLU, Mübahat, “Diplomatik”, DİA, C.9, 1994, ss.364-366.
------------------, “Mühür”, DİA, C.31, 2006, ss.530-531.
------------------, Osmanlı Belgelerinin Dili (Diplomatik), TTK Yayınları, 3. Baskı, Ankara 2013.
MERSIOWSKY, Mark, “Ausweitung der Diskurszone um 1700. Der Angriff des Barthélémy Germon auf die Diplomatik Jean Mabillons”, içinde Thomas Wallnig, Thomas Stockinger, Ines Peper, Patrick Fiska (Hg.), Europäische Geschichtskulturen um 1700. Gelehrsamkeit, Politik und Konfession, Berlin 2012, ss. 447-484.
PAKALIN, Mehmet Zeki, Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, C.I, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul 1971.
SERTOĞLU, Mithat, “Kaybolan Bir Türk Sanatı Mühürcülük”, Resimli Tarih Mecmuası, C.VII/12, İstanbul 1956, ss.741-745.
SUNAY, Serap, “Tanzimat Meclisi’nde Görülen İlk Rüşvet Davası: Tatbîk-i Mühür Meselesi ve Perde Arkası”, Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, Sayı: 33, İstanbul 2015, ss. 85-112.
UZUNÇARŞILI, İ.Hakkı, Osmanlı Devletinin İlmiye Teşkilâtı, TTK Basımevi, 3. Baskı, Ankara 1988.
------------------, “Tuğra ve Pençeler ile Ferman ve Buyuruldulara Dâir”, Belleten, C.V/17- 18, Ankara 1995, ss.101-144.
------------------, “Osmanlı Devleti Zamanında Kullanılmış Mühürler Hakkında Bir Tetkik”, Belleten, C.IV/16, 1940, ss.495-544