Hititlerdeki Tahta Geçiş Sisteminin Çağdaşı Olan Mısır Krallığı ile Kıyaslanması

Monarşik sistemlerin en büyük sorunu iktidarın devri meselesi olmuştur. Tarih boyunca birçok krallığın zayıflamasına veya yıkılmasına yol açan süreçlerin başlangıcında taht mücadeleleri yer almaktadır. Bu genel tespitin dışında Hitit ve Mısır Krallıkları da kalmamış çağdaş olduğu dönemde iki krallıkta da birçok taht mücadelesi yaşanmıştır. Her iki krallığın güçlü kralları, tahta geçiş sistemini düzenlemek için tedbirler almış olsa dahi kalıcı bir başarı elde edilememiştir. Hitit ve Mısır Krallıkları’nda, kral, soya bağlı olarak belirlenmesine rağmen hem aynı soydan olanlar hem de kraliyet ailesine evlilik ile katılanlar tahta geçebilmek için kanlı mücadeleler vermiştir. Hititlerde genel olarak uygulanan büyük oğulun yoksa büyük kızın eşinin tahta çıkması geleneği Mısır’da çok kabul görmemiştir. Özellikle kraliyet ailesine evlilik ile katılanların oluşturduğu sorunları engellemek için Mısır’da oldukça sıra dışı bir adım atılarak kraliyet ailesi içerisinde evlilikler yapılmıştır. Bu evliliklerden çocuk olmaması veya olan çocukların erken yaşta ölümü ile sakat doğması bu tahta geçiş sisteminden beklenen sonucu vermemiştir. Her iki krallıkta da uygulanan veliaht belirleme sistemi de diğer kral adaylarının isyanlarına ve hatta ülkenin parçalanmasına neden olmuştur. Bu çalışma, Hitit ve Mısır krallıklarındaki geleneksel tahta geçiş sistemleri üzerinde yapılan düzenlemeler ile her iki krallıktaki taht mücadelelerinin genel yapısını ortaya koyarak birbirlerine olan üstünlüklerini ve zayıflıklarını belirlemeyi amaçlamaktadır.

Comparison of Ascend the Throne System in Hittites with the It’s Contemporary King of Egypt

The biggest problem of monarchic systems has been the transfer of potency. Throughout thehistory, throne struggles take place at the beginning of the processes that led to the weakeningor destruction of many kingdoms. Apart from this general determination, the Hittite andEgyptian Kingdoms did not remain. In the period when it was contemporary, many thronestruggles were experienced in both kingdoms. Even if the powerful kings of both kingdomstook measures to regulate the throne transition system, there was no permanent success. Inthe Hittite and Egyptian Kingdoms, although the king was determined to be a lineage, boththose of the same lineage and those who joined the royal family with marriage fought bloody struggles. The tradition of the great son, who was generally applied in the Hittites, or the wifeof the great girl, to come to the throne was not widely accepted in Egypt. The absence ofchildren from these marriages or the birth of children who were disabled and death at an earlyage did not give the expected result from this ascend throne system. The ascend throne systemapplied in both kingdoms also caused the rebellions of other king candidates and even thefragmentation of the country. This study aimed to reveal the general structure of the thronestruggles in both kingdoms with the arrangements made on traditional ascend throne systemin the Hittite and Egyptian kingdoms. It also aimed to identify the advantages and weaknessesof these two ascend throne system.

PDF

___

AKURGAL, Ekrem, Hatti ve Hitit Uygarlıkları, Tükelmat, İzmir 1995.
ALDRED, Cyril, “The Parentage of King Siptah”, The Journal of Egyptian Archaeology, S. 49, 1963, s. 41 – 48.
ALLEN, T. D., The Ancient Egyptian Family: Kinship and Social Structure, Routledge, Abingdon 2008.
ALP, Sedat, Hitit Çağında Anadolu, Tübitak, İstanbul 2000.
ALTENMÜLLER, Hartwig, “Tausret und Sethnacht”, The Journal of Egyptian Archaeology, S. 68, 1982, s. 107 – 115.
ARCHI, Alfonso, “How the Anitta text reached Hattusa”, Saeculum. Gedenkschrift für Heinrich Otten Anlässlich Seines, S. 100, 2015, s. 1 – 13.
ASSMANN, Jan, The Mind of Egypt: History and Meaning in the Time of the Pharaohs, Harvard University Press, Harvard 2003.
ATİLA, Nermin, “Hitit Devleti’nde Güvenlik Algısı”, Tarih Araştırmaları Dergisi, C. 37, S. 64, 2018, s. 161 – 190.
BAKER Rosalie F. - Charles F. Baker, Ancient Egyptians: People of the Pyramids, Oxford University Press, Oxford 2001.
BEAL, Richard H., “Studies in Hittite History”, Journal of Cuneiform Studies, C. 35, S. 2, (1983), s. 115 – 126.
BECKERATH, J. Von, “Queen Twosre as Guardian of Siptah”, The Journal of Egyptian Archaeology, S. 48, 1962, s. 70 – 74.
BECKMAN, Gary, “Inheritance and Royal Succession Among the Hittites”, Assyriological Studies No: 23, The Oriental Institute of the University of Chicago Press, Chicago 1983, s. 13 – 31.
BELL, Lanny, “Conflict and Reconciliation in the Ancient Middle East: The Clash of Egyptian and Hittite Chariots in Syria, and the World’s First Peace Treaty between “Superpowers”, War and Peace in the Ancient World, Ed. K. A. Raaflaub, Wiley-Blackwell, Malden 2007, s. 98 – 120.
BREASTED, J. H., Ancient Records of Egypt: Historical Documents from the Earliest Times to the Persian Conquest (Vol. 3), University of Chicago Press, Chicago 1906.
BRYCE, Trevor Robert “Hattušili I and the Problems of the Royal Succession in the Hittite Kingdom”, Anatolian Studies, S. 31, 1981, s. 9 – 17.
BRYCE, Trevor Robert, “The Annals and Lost Golden Statue of the Hittite King Hattusili I”, Gephyra, S. 16, 2018, s. 1 – 12.
BRYCE, Trevor Robert, “The Death of Niphururiya and its Aftermath”, The Journal of Egyptian Archaeology, C. 76, S.1, 1990, s. 97 – 105.
BRYCE, Trevor Robert, The Kingdom of the Hittites, Oxford University Press, Oxford 2005.
BUDGE, E. A. W., Tutankhamen: Amenism, Atenism, and Egyptian Monotheism: with Hieroglyphic Texts of Hymns to Amen and Aten, Dover, Mineola 1991.
CALLENDER, Gae, “Female Horus: The Life and Reign of Tausret”, Tausret: Forgotten Queen and Pharaoh of Egypt, Ed. Richard H. Wilkinson, Oxford University Press, Oxford 2012, s. 25 – 47.
CALLENDER, Vivienne G., “Queen Tausret and the End of Dynasty 19”, Studien zur Altägyptischen Kultur, S. 32, 2004, s. 81 – 104.
CANCIK – KIRSCHBAUM, Eva, Asurlular (Tarih, Toplum, Kültür), Çev: Aslı Yarbaş, İlya Yayınları, İzmir 2004.
CIFOLA, Barbara, “Ramses III and the Sea Peoples: A Structural Analysis of the Medinet Habu Inscriptions” Orientalia, C. 57, S. 3, 1988, s. 275 – 306.
CLINE, E. H., MÖ. 1177 Medeniyetin Çöktüğü Yıl, Çev: Ayşegül Kuglin, Bilge Kültür Sanat, 2018.
COLLINS, B. J., “Hattušili I, the Lion King”, Journal of Cuneiform Studies, C. 50, S. 1, 1998, s. 15 – 20.
CREASMAN, Pearce Paul, “Hatshepsut and the Politics of Punt”, The African Archaeological Review, C. 31, S. 3, 2014, s. 395 – 405.
DELL, Pamela, Hatshepsut: Egypt's First Female Pharaoh, Compass Point Books, Minneapolis 2008.
DIJK, Jacobus van, “Horemheb and the Struggle for the Throne of Tutankhamun”, Bulletin of the Australian Centre for Egyptology, S. 7,1996, s. 29 – 42.
DIJK, Jacobus van, “New Evidence on the Length of the Reign of Horemheb”, Journal of the American Research Center in Egypt, S. 44, 2008, s. 193 – 200.
DİNÇOL, M. A. “Ashella Ritüeli (CTH 394) ve Hititlerde Salgın Hastalıklara Karşı Yapılan Majik İşlemlere Toplu Bir Bakış”, Belleten, C. 49, S.193, Ankara 1985, s. 1 – 40.
DODSON, Aidan, “Messuy, Amada, and Amenmesse”, Journal of the American Research Center in Egypt, S. 34, 1997, s. 41 – 48.
DODSON, Aidan, Amarna Sunset: Nefertiti, Tutankhamun, Ay, Horemheb, and the Egyptian Counter-Reformation, Oxford University Press, Oxford 2009.
DODSON, Aidan, Monarchs of the Nile, The American University in Cairo Press, Cairo 2000.
EPSTEIN, Claire, “That Wretched Enemy of Kadesh”, Journal of Near Eastern Studies, C. 22, S. 4, 1963, s. 242 – 246.
GARDINER, Alan, “Only One King Siptah and Twosre Not His Wife”, The Journal of Egyptian Archaeology, S. 44, 1958, s. 12 – 22.
GARDINER, Alan, “The Tomb of Queen Twosre”, The Journal of Egyptian Archaeology, S. 40, 1954, s. 40 – 44.
GAVAZ, Özlem Sir, “Hitit İmparatorluk Devri Krallarından I. Šuppiluliuma Döneminde Anadolu”, Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C.1, S. 1, 2008, s. 21 – 39.
GAVAZ, Özlem Sir, “Hitit Kenti Zalpa’nın Yeri Üzerine”, Anadolu, S. 31. s. 1 – 18.
GILAN, Amir, “Hittite Ethnicity? Constructions of Identity in Hittite Literature”, Anatolian Interfaces: Hittites, Greeks and Their Neighbours, Ed. Jean Collins, Mary R. Bachvarova, Ian Rutherford, Oxbow Books, Oxford 2008, s. 107 – 115.
GILES, F. J., “Amenhotpe, Ikhnaton and the Succession”, Aegyptus, C. 32, S. 2, 1952, s. 293 – 310.
GOEDEGEBUURE, Petra, “The Proclamation of Telipinu”, The Ancient Near East: Historical Sources in Translation, Ed. Mark W. Chavalas, Wiley-Blackwell, Malden 2006, s. 228 – 235.
GOEDICKE, Hans, “Considerations on the Battle of Kadesh”, The Journal of Egyptian Archaeology, C. 52, S. 1, 1966, s. 71 – 80.
GÜTERBOCK, H. G. “The Deeds of Suppiluliuma as Told by his Son, Mursili II (No:3)” Journal of Cuneiform Studies, C. 10, S. 3, 1956, s. 75 – 98.
HARDY, Robert S., “The Old Hittite Kingdom: A Political History”, The American Journal of Semitic Languages and Literatures, C. 58, S. 2, 1941, s. 177 – 216.
HARRIS, J. R., “How Long Was the Reign of Ḥoremḥeb?”, The Journal of Egyptian Archaeology, S. 54, 1968, s. 95 – 99.
HEAGY, T. C., “Who was Menes?”, Archéo-Nil, S. 24, 2014, s. 59 – 92.
HEALY, Mark, The Warrior Pharaoh: Ramses II and the Battle of Qadesh, Osprey, Oxford 1993, s. 19 – 82.
HILLIARD, Kristina - Kate Wurtzel, “Power and Gender in Ancient Egypt: The Case of Hatshepsut”, Art Education, C. 62, S. 3, 2009, s. 25 – 31.
HOFFMEIER, J. K., Akhenaten and the Origins of Monotheism, Oxford University Press, Oxford 2015.
HOPKINS, Keith, “Brother-sister Marriage in Roman Egypt”, Comparative Studies in Society and History, C. 22, S. 3, 1980, s. 303 – 354.
İNAN, Afet, Eski Mısır Tarih ve Medeniyeti, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1987.
KAWAI, Nozomu, “Ay Versus Horemheb: The Political Situation in the Late Eighteenth Dynasty Revisited”, Journal of Egyptian History, C. 3, S. 2, 2010, s. 261 – 292.
KINAL, Füruzan, Eski Anadolu Tarihi, Türk Tarih Kurumu, Ankara 1998.
KITCHEN, K. A., Suppiluliuma and the Amarna Pharaohs: A Study in Relative Chronology, Liverpool University Press, Liverpool 1962.
KLENGEL, Horst, “Hitit Tarihi”, Hititler ve Hitit İmparatorluğu, Ed. Wenzel Jacob, Kunst-und Ausstellungshalle der Bundesrepublik Deu, Bonn 2002, 414 – 415.
KÖMÜRCÜ, Aysel, Hitit Krallığı’nda Veba Salgını ve Etkileri (M.Ö. II. Binyılın İlk Yarısı), Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi, 2019.
KUHRT, Amelie, Eski Çağ’da Yakındoğu (M.Ö. 3000 – 330) Cilt: 1, Çev. Dilek Şendil, İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 1995.
KUIPER, Kathleen, Ancient Egypt: From Prehistory to the Islamic Conquest, Rosen, New York 2011.
KUMAŞ, Arif, “Hitit Hukuki Metinlerinde Ataerkillik ve Anaerkillik Işığında Veraset”, Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, ANARSAN Sempozyumu Özel Sayısı, Ekim 2018, C. 11, S. 2, s. 1497 – 1510.
LIVERANI, Mario, “The Great Powers’ Club” Amarna Diplomacy: The Beginnings of International Relations, Ed. Raymond Cohen, Raymond Westbrook, The Johns Hopkins University Press, Baltimore 2002, s. 15 – 27.
LLOYD, Seton, Türkiye’nin Tarihi – Bir Gezginin Gözüyle Anadolu Uygarlıkları, Tübitak, Ankara 1989.
MACQUEEN, J. G., Hititler ve Hitit Çağında Anadolu, Arkadaş Yayınları, Ankara 2013.
MARGETTS, Edward L., “The Masculine Character of Hatshepsut, Queen of Egypt”, Bulletin of the History of Medicine, S. 25, 1951, s. 559 – 562.
MARSMAN, H. J., Women in Ugarit and Israel: Their Social and Religious Position in the Context of the Ancient Near East, Brill Press, Leiden 2003, s. 384.
MCCLAIN, J. Brett - W. Raymond Johnson, “A Fragment from the Reign of Tausret Reused at Medinet Habu”, Journal of the American Research Center in Egypt, S. 49, 2013, s. 177 – 186.
MCLAUGHLIN, J. L., The Ancient Near East: An Essential Guide, Abingdon Press, Nashville 2012.
MIDDLETON, Russell, “Brother-sister and Father-daughter Marriage in Ancient Egypt” American Sociological Review, C. 27, S. 5, 1962, s. 603 – 611.
MÕTTUS, Siim, The Edict of Telepinu and Hittite Royal Succession, Yayınlanmamış Doktora Tezi, 2018. University of Tartu.
NEWBERRY, Percy E., “King Ay, the Successor of Tut'ankhamon”, The Journal of Egyptian Archaeology, C. 18, S. 1, 1932, s. 50 – 52.
NORRIE, Philip, A History of Disease in Ancient Times: More Lethal than War, Springer, New York 2016.
O’CONNOR, David, “The Sea People and Egyptian Sources”, The Sea Peoples and Their World: A Reassessment, Ed. E. D. Oren, University of Pennsylvania Press, Pennsylvania 2000, s. 85 – 102.
PHILIPS, Allan K., “Horemheb, Founder of the XIXth Dynasty?”, Orientalia, C. 46, S. 1, 1977, s. 116 – 121.
REDFORD, D. B., “The Hyksos Invasion in History and Tradition”, Orientalia, C. 39, S. 1, 1970, s. 1 – 51.
SÄVE-SÖDERBERGH, Torgny, “The Hyksos Rule in Egypt”, The Journal of Egyptian Archaeology, C. 37, S. 1, 1951, s. 53 – 71.
SAYCE, A. H., “The Hyksos in Egypt”, The Biblical World, C. 21 S. 5, 1903, s. 347 – 355.
SETERS, John Van, In Search of History: Historiography in The Ancient World and the Origins of Biblical History, Eisenbrauns, Winona Lake, Indiana 1997.
SETERS, John Van, The Hyksos: A New Investigation, Wipf and Stock Publishers, Oregon 2010.
SINGER, Itamar, Hittite Prayers, Brill, Leiden 2002.
SPEISER, E. A., “Ethnic Movements in the Near East in the Second Millennium BC: The Hurrians and Their Connections with the Habiru and the Hyksos”, The Annual of the American Schools of Oriental Research, S. 13, 1931, s. 13 – 54.
TEETER, Emily, “Museum Review: Hatshepsut and Her World”, American Journal of Archaeology, C. 110, S. 4, 2006, s. 649 – 653.
TORRI, Giulia, “Sargon, Anitta, and the Hittite Kings against Purušḫanda”, Altorientalische Forschungen, C. 36 S. 1, 2009, s. 110 – 118.
TYLDESLEY, Joyce, “Foremost of Women: The Female Pharaohs of Ancient Egypt”, Tausret: Forgotten Queen and Pharaoh of Egypt, Ed. Richard H. Wilkinson, Oxford University Press, Oxford 2012, s. 5 – 24.
ÜNAL, Ahmet - K. S. Girginer, Kilikya-Çukurova: İlk Çağlardan Osmanlılar Dönemi'ne Kadar Kilikya'da Tarihi Coğrafya, Tarih ve Arkeoloji, Homer Kitabevi, İstanbul 2007.
ÜNSAL, Veli, Eski Anadolu’da Teokratik Devlet Düzeni Hitit ve Urartu, Berikan Yayınevi, Ankara 2013.
WAINWEIGHT, G. A., “Some Sea-Peoples and Others in the Hittite Archives”, The Journal of Egyptian Archaeology, C. 25, S. 1, 1939, s. 148 – 153.
WENGROW, David, The Archaeology of Early Egypt: Social Transformations in North-East Africa, c. 10.000 to 2.650 BC, Cambridge University Press, Cambridge 2006, s. 41 – 42.
WILKINSON, T. A. H., “What a King is This: Narmer and the Concept of the Ruler”, The Journal of Egyptian Archaeology, S. 86, 2000, s. 23 – 32.
YASUR-LANDAU, Assaf, The Philistines and Aegean Migration at the end of the Late Bronze Age, Cambridge University Press, Cambridge 2014.
YİĞİT, Turgut, “Eski Hitit Dönemine Ait Bir Ferman", Tarih Araştırmaları Dergisi, S. 41, 2007, s. 1 – 8.
YİĞİT, Turgut, “Hitit Kral Ailesi Üyelerinin Siyasal Etkinlikleri Üzerine”, Tarih Araştırmaları Dergisi, C. 18, S. 29, 1996, s. 233 – 245.
YİĞİT, Turgut, “Hitit Krallığı’nda Veliahdın Belirlenmesi Üzerine”, Tarih Araştırmaları Dergisi, C. 22, S. 34, 2003, s. 141 – 147.
YURCO, Frank J., “Was Amenmesse the Viceroy of Kush, Messuwy?”, Journal of the American Research Center in Egypt, S. 34, 1997, s. 49 – 56.