Mehmet DEMİRYÜREK, Deniz ARICI, İbrahim CELLAOĞULLARI

H.994 (M.1586) Yılı Kıbrıs Ruznâmçesi (Bütçesi) Üzerine Bir İnceleme

Osmanlılar, 1570-1571 yıllarında Kıbrıs adasını feth ettikten sonra klasik uygulamalarına sadık kalarak 1572 yılında bir tahrir gerçekleştirdiler. 1572 yılında yapılan bu tahrir 64 numaralı defter olarak Kuyûd-ı Kadîme (Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü) Arşivi'nde saklanmakta olup tıpkıbasımı da yine bu kurum tarafından yapılmıştır. Osmanlılar Kıbrıs Adasını feth ettikten sonra yaklaşık 7 yıl adada timar sistemini uygulamadılar. 1577 yılına kadar ada gelirleri Mukataa olarak düzenlendi ve iltizam ya da emanet yoluyla işletildi. Bu çalışmada değerlendirilecek olan maliye kayıtları adada timar sisteminin de dâhil olduğu klasik Osmanlı düzenin kurulduğu döneme ait bilinen ilk bütçedir. Bir başka deyişle fethin 15. yılına ait bir belgedir. İlgili kayıtlardaki ada gelirleri ve giderleri Prof. Dr. Halil Sahillioğlu tarafından yayımlanmış olan 1572 bütçesiyle karşılaştırılacak, gelinen nokta hakkında bir değerlendirme girişiminde bulunulacak ve Kıbrıs mukataaları ayrıntılı olarak incelenecektir.

A Study On The Cyprus Budget (Ruznâmçe) Dated H.994 (1586)

Having conquered the Cyprus, the Ottomans implemented their classic tahrir system and wrote the whole villages, cities and revenue sources of Cyprus. This register numbered 64 has been preserved in Kuyûd-ı Kadîme Archives in Ankara and it was published by the same Archives, as facsimile. One of the classic systems of the Ottoman was timar but it was not put into effect in Cyprus immediately and the mukataa system was implemented about seven years until 1577, when the timar system began to implement in Cyprus. In this paper, it will be evaluated the Cyprus budget dated 1586 and compared with the first Cyprus budget dated 1571 published by Prof. Dr. Halil Sahillioğlu. For the time being, the budget of 1586 is the first budget of Cyprus after the timar system was implemented in Cyprus. In addition to this, the mukataas in Cyprus will be studied. The evidence used is derived principally the documents of the Ottoman Archives of Topkapi Palace in Istanbul.

PDF

___

Topkapı Sarayı Arşivi, Tasnifin Kodu (TS.d.), D.9225.
Topkapı Sarayı Arşivi, Tasnifin Kodu (TS.d.), D.9914.
Topkapı Sarayı Arşivi, Tasnifin Kodu (TS.d.), D.9903.
ARSLANBOĞA, Kadir -Ahmet Arslantürk, "Osmanlı Yönetiminde Kıbrıs Adası'nın Ağustos 1598 ile Nisan 1599 Tarihleri Arasındaki Gelir ve Giderlerinin Tahlili", History Studies, Vol.6, Issue.5, September 2014, s.13-30.
DÜNDAR, Recep, Kıbrıs Beylerbeyliği (1570-1670), (İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi), Malatya 1998.
DÜNDAR, Recep, "18 Mart-14 Haziran 1608 Yılı Kıbrıs Bütçesi", Turkish Studies, Vol.5, S.4, Fall 2010, s.1032-1048.
ERDOĞRU, Mehmet Akif, "The Nahiye of Tuzla at the end of the XVI. Century", (Edited by: Evangelia Balta-Theoharis Stavrides-Ionnis Theocharides), Histories Of Otoman Larnaca, The Isıs Pres, İstanbul 2012, s.11-24.
GENÇ, Mehmet, "Mukataa", Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C.32, İstanbul 2006, s.129-132.
GENÇ, Mehmet, "İltizam", Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C.22, İstanbul 2000, s.154-158.
İNALCIK, Halil, "Ottoman Policy And Administration in Cyprus after the Conquest", Kıbrıs Tahrir Defterleri: Mufassal, İcmâl ve Derdest, Tıpkıbasım, Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü Arşiv Dairesi Başkanlığı, Yayın No:5, Ankara 2013, s.23-34.
İNALCIK, Halil, Osmanlı İmparatorluğu'nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi, C.1 (1300- 1600), Çev. Halil Berktay, Eren Yayıncılık, İstanbul 2000.
JENNINGS, Ronald, Christians and Muslims in Ottoman Cyprus and the Mediterranean World 1571-1640, New York University Press, New York and London 1992.
JENNINGS, Ronald, Village Life in Cyprus at the time of the Ottoman Conquest, (Eds: M. Akif Erdoğru, Ali Efdal Özkul), The Isıs Press, İstanbul 2009.
ÖZKUL, Ali Efdal, Kıbrıs'ta Osmanlı İzleri, Kıbrıs Türk Yazarlar Birliği Yayını, Lefkoşa, 2014.
SAHİLLİOĞLU, Halil, "Osmanlı İdaresi'nde Kıbrıs'ın İlk Yılı Bütçesi", Belgeler, C.4, S.7/8, (1967), s.3-33.
ÜNAL, Mehmet Ali, "Ruznamçe", "Mevâcib", Sâlyâne", "İrsâliye", Osmanlı Tarih Sözlüğü, Paradigma Yayıncılık, İstanbul 2011.