Mr. Alex K. Helm’in Doğu Anadolu ve Karadeniz Gezisi (1929)

İngiltere imparatorluk döneminde olduğu gibi Cumhuriyet döneminde de Türkiye'deki gelişmelerle yakından ilgilenmiştir. Cumhuriyetin kuruluşunun ilk yıllarında Musul Meselesi nedeniyle iki ülke arasındaki ilişkiler gerilmiştir. 1925'te patlak veren Şeyh Sait İsyanı, Milletler Cemiyeti'nde İngiltere'nin Musul tezini güçlendirecek şekilde kullanılacaktır. Kürt Sorunun uluslararası arenada gündeme gelmesinde etkili olan İngilizler, sadece bu ilk yıllarda değil sonraki yıllarda da başta Kürt Sorunu olmak üzere Türkiye'deki diğer gelişmeleri de ilgi ile takip etmiştir. İngiliz Büyükelçilik görevlilerinden Alex K. Helm'in 1929'da Türkiye'nin doğusuna yapmış olduğu gezi ve sonrasında hazırladığı rapor, böylesi bir ilginin sonucudur. Gezi öncesinde olduğu gibi sonrasında da gezi rotasındaki bölgede önemli gelişmeler yaşanmıştır. Gezinin amacı, Kürt sorununun geldiği noktayı özellikle Şeyh Sait İsyanı sonrasında yaşanan gelişmeleri ve ortamı yerinde incelemektir. Mr. Helm'in hazırlamış olduğu rapor, konu ile ilgili olarak yapılan değerlendirme ve tespitler bakımından önemli olduğu gibi bölgenin ekonomik durumu, gelir kaynakları, yabancı sermayeye olan ihtiyaç, başta eşkıyalık olmak üzere yaşanan sorunlar hakkında ilginç tespitler barındırır. Rapor, aynı zamanda İngiliz elçilik görevlilerinin belli aralıklarla farklı bölgelere yaptıkları geziler ve bunların sonunda elde ettikleri bilgiler sayesinde detaylı bir Türkiye tablosu ortaya koyduklarını ve bu raporların İngiltere'nin Türkiye siyasetinin belirlenmesinde etkili olduğunu gösterir

Mr. Alex K. Helm's Eastern Anatolian and Black Sea Trip (1929)

As in theperiod of the OttomanEmpire, England was also closely interested in developments in Turkey in the period of Republic. In the early years of the establishment of the young Republic, relations between the two countries were tense due to the MosulIssue, and the Sheikh Sait Rebellion that erupted in 1925 evolved to strengthen the British thesis on theMosul which wastackled in the League of Nations. The British were interested in the Kurdish issue since the early days and were influential in the international arena. The British followed not only in these early years but also in the following years otherdevelopments in Turkey, especially the Kurdish Question.Thereport of Alex K. Helm, a British Embassy official, is theresult of such an interestand his trip to the east of Turkey in 1929. There were important developments in the area before and after the trip.Theaim of the trip was to examine the point where the Kurdish problem had come, especially the development sand the environmen tafter the Sheikh Said Rebellion. The report preparedby Mr.Helm contains interesting findings about the economic situation of the region, the need forin come sources, the need for foreign capital, and it is important in terms of evaluations and determinations especially on the issue of bandit.There portal so shows that British Embassyofficials had produced detailed in formation depending on their visits in Turkey, and that similar reports were influential in the determination of UK politics on Turkey

PDF

___

AKGÜL, Suat, Dersim İsyanları ve Seyit Rıza, Berikan Yayınları, Ankara, 2001.
APAK, Hüseyin Rahmi, Türk İstiklal Harbi, Cilt: VI, İstiklal Harbinde Ayaklanmalar (1919-1921), Genelkurmay Basımevi, Ankara, 1974.
AYBARS, Ergun, Yakın Tarihimizde Anadolu Ayaklanmaları, Türk Dünyası Araştırmaları Vakıf Yayınları, İstanbul 1988.
CEMAL, Behçet, Şeyh Said İsyanı, Sel Yayınları, İstanbul, 1955.
CÖHCE, Salim, “Büyük Ermenistan’ı Kurma Projesinde Kürtlere Biçilen Rol”, I. Milletlerarası Doğu ve Güneydoğu Anadolu’da Güvenlik ve Huzur Sempozyumu, (Elazığ 27-28-29 Mart 2000), Elazığ, 2000, ss. 511-525.
ÇAY, Abdulhaluk, Her Yönüyle Kürt Dosyası, Boğaziçi İlmi Araştırmalar Serisi, İstanbul, 1993.
DURU, Orhan, Amerikan Gizli Belgeleriyle Türkiye’nin Kurtuluş Yılları, Milliyet Yayınları,İstanbul, 1978.
EDMONDS, C. J.,Kürtler, Türkler ve Araplar (1919-1925) , Avesta Basın Yayın, İstanbul, 2003.
GÜRSEL, İbrahim Etem, Kürtçülük Gerçeği, Kömen Yayınları, Ankara, 1977.
HALLI, Reşat, Türkiye Cumhuriyet’inde Ayaklanmalar (1924-1938), Genelkurmay Harp Tarihi Başkanlığı, Ankara, 1972.
KABACALI, Alpay, Tarihimizde Kürtler ve Ayaklanmaları, Cem Yayınevi, İstanbul, 1991.
KALAFAT, Yaşar, Şark Meselesi Işığında Şeyh Sait Olayı, Karakteri Dönemdeki İç ve Dış Olaylar, Boğaziçi Yayınları, İstanbul, 1992.
KARABEKİR, Kazım, Kürt Meselesi, Emre Yayınları, İstanbul, 2004.
Kolektif, Genelkurmay Belgelerinde Kürt İsyanları - Cilt II,Kaynak Yayınları, İstanbul, 1992.
KURUBAŞ, Erol, Kürt Sorununun Uluslararası Boyutu ve Türkiye, Nobel Yayınları, Ankara, 2004
KÜÇÜK, Yalçın, Kürtler Üzerine Tezler, Dönem Yayınevi, İstanbul, 1990.
LAZAREV, M.S., Emperyalizm ve Kürt Sorunu (1917-1923), Çev. Mehmet Demir, Özge Yayınları, Ankara, 1989
ŞADİLLİ, Vedat, Türkiye’de Kürtçülük Hareketleri ve İsyanları, Kon Yayınları, Ankara, 1980.
ŞİMŞİR, Bilal, İngiliz Belgeleriyle Türkiye’de Kürt Sorunu (1924-1938), Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 1991.
ŞİMŞİR, Bilal, Kürtçülük II (1924-1999), Bilgi Yayınevi, İstanbul, 2009.
Van Bruinessen, Martin, Kürdistan Üzerine Yazılar, çev. Nevzat Kıraç, İletişim Yayınları, İstanbul, 1992, s.31

ISSN: 1309-4688
Başlangıç: 2009
Yayıncı: Osman KÖSE

Arşiv