19. Yüzyılda filistin’de yahudiler üzerinde ingiliz ve amerikan himayesi

19. yüzyılda başta Rusya ve Doğu Avrupa’da olmak üzere Avrupa’nın değişik bölgelerinde kıyıma uğrayan Yahudiler, toplu göçlere başladılar. Osmanlı egemenliğinde bulunan Filistin toprakları da Yahudilerin yerleşmeyi arzu ettiği yerlerden biriydi. Yahudilerin bu isteği doğrultusunda İngiltere, Filistin’de Yahudi yurdu kurmak için harekete geçti. Ancak İngiltere’nin gerçek amacı Uzakdoğu’daki sömürgelerine giden yolda nüfuz alanlarını arttırmak ve Avrupa’yı, istenmeyen Yahudilerden kurtarmaktı. Amerika Birleşik Devletleri ise, Rusya göçleriyle artan Yahudi lobi faaliyetleri sonucunda Osmanlı topraklarındaki Yahudilerle aktif olarak ilgilenmeye başladı. Yahudiler de kapitülasyonlardan yararlanmak için bu devletlerin himayesine sığınmıştır. Çalışmamız İsrail Devleti’nin kurulmasında önemli rol oynayan İngiltere ve ABD’nin, Filistin’e göç eden Yahudileri himayesini ve Osmanlı Devleti ile yaşanan tartışmaları incelemektedir.

English and american protection on jews in palestine in the 19th century

Jews, who had been massacred in Russia and in various regions of Europe especially in the East Europe, began mass migration. Palestine,which was under the sovereignty of Ottomans,was one of the places where Jews wished to settle in. According to this wish of Jews, English government took action to found a Jewish country in Palestine.However the real purpose of English government was to increase its influence areas on the way to its colonies in the Far East and also to save Europe from undesirable Jews. On the other hand American government began to interest with the Jews in Ottoman lands actively as the result of the Jews lobby actions which had increased with migration from Russia. Jews tied to these states in order to benefit from the capitulations. Our study examines the protection of Jews, who migrated to Palestine, by English and American governments against Otoman State. Because English and American government acted a part in the foundation of Israel.

PDF

___

A. Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA)
1. Dahiliye Mektubî Kalemi
2. Dahiliye Nezareti Emniyet-i Umumiye Müdüriyeti
3. Dahiliye Nezareti İdarî Kısım Belgeleri
4. Dahiliye Nezareti Kalem-i Mahsus
5. Hatt-ı Hümayun
6. İrade Hususi
7. İrade Dahiliye
8. Yıldız Esas Evrak
9. Yıldız Perakende Adliye ve Mezahib Nezareti Maruzatı
10. Yıldız Perakende Mabeyn Başkitabet
11. Yıldız Perakende Teşrifat-i Umumiye Dairesi
12. Yıldız Sadaret Resmi Maruzat
13. Vilayet Gelen Giden Defteri Kudüs, No: 974
B. Süreli Yayın
Muahedat-ı Mecmuası, c.2, 1294.
C. Araştırma Eserleri
ARSLAN, Ali, Avrupa’dan Türkiye’ye İkinci Yahudi Göçü, İstanbul 2006 .
AVCI, Yasemin, Değişim Sürecinde Bir Osmanlı Kenti: Kudüs 1890-1914, Ankara 2004.
AYDIN, Mahir, “Musevilerin Osmanlı Topraklarına Kabulünün 400. Yıldönümü Kutlamaları”, Osmanlı Araştırmaları Dergisi, c.13, İstanbul 1993, s. 29-39.
BESALEL, Yusuf, Yahudi Tarihi, İstanbul 2000.
BOZKURT, Gülnihal, “A.B.D. Vatandaşlığı İddiasında Bulunan Osmanlı Vatandaşlarına Dair Bazı Amerikan Belgeleri”, Prof. Dr. Jale G. Akipek’e Armağan, Konya 1991, s.177-189.
BOZKURT, Gülnihal, “Azınlık İmtiyazları-Kapitülasyonlardan Tek Hukuk Sistemine Geçiş”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, S.40, Mart 1998, s.247-261.
BOZKURT, Gülnihal, “Osmanlı-Yahudi İlişkilerine Genel Bir Bakış”, Belleten, S. 219, Ağustos 1993, (Ayrı Basım), Ankara 1994.
BUZPINAR, Tufan, “Suriye ve Filistin’de Avrupa Nüfuz Mücadelesinde Yeni Bir Unsur: İngiliz Misyonerleri (19. Yüzyıl)”, İslam Araştırmaları Dergisi, S.10, 2003, s.107-120.
DİRİL, Yasemin, Osmanlı’dan Günümüze İç Siyaseti Yönlendiren Yabancı Eller (ABD Elçisi Oscar Solomon Straus’un Elçilik Yılları)(1887-1910), İstanbul 2006.
DOĞAN, Nuri, Cumhuriyet Öncesi Türk- Amerikan Ticaret Anlaşmaları, İstanbul 1996.
ELIAV, Mordechai, Britain and the Holy Land 1838-1914 Selected Documents From the British Conculate in Jarusalem, Jarusalem 1997.
ENGİN, Vahdettin, Pazarlık İkinci Abdülhamid ile Siyonist Lider Dr. Theodore Herzl Arasında Geçen “Filistin’de Yahudi Vatanı” Görüşmelerinin Gizli Kalmış Belgeleri, İstanbul 2010.
ERHAN, Çağrı, Türk- Amerikan İlişkilerinin Tarihsel Kökenleri, Ankara 2001.
FINK, Reuben, America and Palestine, New York 1944.
FRIEDMAN, Isaiah, “The System of Capitulation and its Effects on Turco- Jewish Relations in Palestine, 1856–1897”, Palestine in the Late Ottoman Period Political, Social and Economic Transformation, Ed: David Kushner, Leiden 1986, s.280-293.
GINAT, Shalom, “The Jewish Settlement in Palestine in the 19th. Century”, The Jewish Settlement in Palestine 634-1881, Ed. Alex Carmel, Peter Schafer, Yossi Ben Artzi, Weisbaden 1990, s.165-176.
GORDON, Leland James, American Relations with Turkey 1830-1930 An Economic Interpretation, Philadelphia, 1932.
KARAKÖSE, Hasan, “Yahudilerin Filistin’e Yerleşme Girişimleri ve Süleyman Fethi Bey’in Layihası (1911)”, Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, S. 1, 2004, s.43- 57.
KARK, Ruth, American Consuls in the Holy Land 1832-1914, Jerusalem 1994.
KARPAT, Kemal H., Osmanlıdan Günümüze Etnik Yapılanma ve Göçler, Çev: Bahar Tırnakçı, İstanbul 2010.
KARPAT, Kemal, Osmanlı Nüfusu(1830-1914) Demografik ve Sosyal Özellikleri, çev: Bahar Tırnakçı, İstanbul 2003.
KISKIRA, Konstantia P., “19. Yüzyılın Çokuluslu İstanbul’unda Amerikan Misyonerleri”, 19. Yüzyıl İstanbul’unda Gayrimüslimler, Ed. Pinelopi Stathis, İstanbul 1999, s. 65-77.
KODAMAN, Bayram-Nedim İpek, “Yahudilerin Filistin’e Yerleşmeleri ile İlgili Olarak II. Abdülhamid’e 1879’da Sunulan Layiha”, Belleten, S.219, Ankara 1994, s.565-587.
KOLÇAK, Özgür, Osmanlılarda Bir Küçük Sanayi Örneği: Selanik Çuha Dokumacılığı (1500-1650), (İstanbul Üniversitesi Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul 2005.
KÖPRÜLÜ, Orhan F., “Tarihte Türk-Amerikan Münasebetleri”, Belleten, S. 200, Ağustos 1987, s. 927-947.
LEWIS, Bernard, İslam Dünyasında Yahudiler, çev: Bahadır Sina İener, Ankara 1996.
MARGOLIS, Max L.-Alexander Marx, A History of the Jewish People, New York 1965.
NICAULT, Catherine, “Osmanlı Kudüs’üne Dönüş”, Kudüs 1850-1948, Haz. Catherine Nicault, İstanbul 2001, s.37-94.
ORTAYLI, İlber, Osmanlı İmparatorluğu’nda Alman Nüfuzu, İstanbul 2006.
ÖKE, Mim Kemal, II. Abdülhamid Siyonistler ve Filistin Meselesi, İstanbul 1981.
ÖKE, Mim Kemal, Kutsal Topraklarda Siyonistler ve Masonlar İhânetler...
Komplolar... Aldanmalar, İstanbul 1991.
SASSON, H.H. Ben (Ed.), A History of the Jewish People, Cambridge, Massachusetts, 1976.
SHAW, Stanford, “Osmanlı İmparatorluğu’nda Yahudi Milleti”, Yeni Türkiye, S.32, Mart-Nisan 2000, s.446.460.
TANYU, Hikmet, Tarih Boyunca Yahudiler ve Türkler, c.1, İstanbul 1979.