1656-1669 Tarihleri Arasında Edirneli Kadınların Maddi Varlıkları Üzerine Bazı Değerlendirmeler

Osmanlı toplumunda kadınlar, sosyal ve iktisadi hayatta erkekler kadar etkin olmasa da bazı alanlardakendi emekleriyle üretime doğrudan katılarak veya hibe, miras, mehir gibi yollarla maddi kazanç eldeedip servet sahibi olmuşlardı. Kadınların servetlerini konu alan yegâne kaynak tereke defterleridir.Tereke kayıtları, ölen şahısların geride bıraktığı menkul ve gayrimenkul malların dökümlerini, varsaalacak ve borçlarını ihtiva eden belgelerdir. Ayrıca bu kayıtlar, ölen şahısların ikamet yerleri, medenidurumları, aile yapıları, meslek ve unvanlarına ilişkin bilgileri de içermektedir. Dolayısıyla terekekayıtları ihtiva ettiği veriler açısından hem kent hem de kasaba ve köy sakinlerinin sosyal, ekonomikve kültürel hayatlarını tespitte önemli derecede kaynaklık etmektedir. Çalışmada 1656-1669 tarihleriarasında vefat eden 50 kadına ait tereke kaydı üzerinde bir değerlendirme yapılmıştır. Bu kayıtlardakadınların geride bıraktıkları menkul ve gayrimenkul mallar tespit edilip sonrasında bu malların tür venitelikleri dikkate alınarak kadınların gündelik hayatta gerek evlerinde gerekse şahsi eşyalarındatercih ve yönelimleri; ayrıca yatırım araçları ve iktisadi faaliyetleri analiz edilmiştir.

Some Evaluations on Material Assets of Edirneli Women Between 1656-1669

Even though women in Ottoman society were not as effective as men in social and economic life, in some areas they gained financial means and had wealth by participating directly in production through their own efforts or by means of such as grants, heritage and mehir. The unique source on the subject of women’s wealth is tereke records. Tereke records are the documents containing the lists of the movable and real estate goods left behind by the deceased persons, if any, receivables and debts. In addition, these records include information on the places of residence, marital status, family structures, occupations and titles of deceased person. Therefore, in terms of the data it contains, tereke records are important sources for determining the social, economic and cultural lives of both urban and town and village residents. In this study, an assessment were made on the tereke record of 50 women who died between 1656-1669. In these records, first of all, the securities and real estate goods left behind by the women were determined and then, considering the types and qualities of these goods, the preferences and orientations of women in daily life both in their homes and personal belongings, as well as investment instruments and economic activities were analyzed.

PDF

___

Edirne Şer‘iyye Sicilleri, nr. 40, 41,42.
ABACI, Nurcan, Bursa Şehrinde Osmanlı Hukuku’nun Uygulanması (17. Yüzyıl), Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 2001.
ABDÜLAZİZ BEY, Osmanlı’da Âdet, Merasim ve Tabirleri Toplum Hayatı, yay. haz. Kazım Arısan-Duygu Arısan Günay, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 2000.
AKBEL, Mustafa, Lâle Devrinde Galata Kadınları, Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, Manisa 2015.
AKYILMAZ, Gül, “Osmanlı Devleti’nde Mülkiyet Hakları ve Mülkiyet İlişkileri Çerçevesinde Kadının Hukuki Statüsü”, Uluslararası II. Türk Hukuk Tarihi Kongresi, C. 1, İstanbul 2016, s. 195-289.
BARKAN, Ömer Lütfi, “Edirne Askeri Kassamı’na Âit Tereke Defterleri (1545-1659)”, Belgeler, C. III, S. 5-6, Ankara 1966, s. 1-479.
BAŞ, Esra, Arşiv Belgelerinden Hareketle XVIII. Y.Y Osmanlı Toplum Hayatında Kadın, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2006.
BÜYÜK, Orhan, Şer‘iyye Sicillerine Göre XVII. Yüzyılın Ortalarında Edirne’de Sosyoekonomik Hayat, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Edirne 2009.
DİNGEÇ, Emine, “Osmanlı Toplumunda Kadınların Üretime Katkıları”, History Dergisi, C. 2, S. 1, 2010, s. 9-30.
FAROQHI, Suraiya, Osmanlı Dünyasında Üretmek, Pazarlamak, Yaşamak, çev. Gül Çağalı Güven-Özgür Türesay, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2004.
FAROQHI, Suraiya, Osmanlı Kültürü ve Gündelik Yaşam: Ortaçağdan Yirminci Yüzyıla, trc. Elif Kılıç, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 2009.
FAROQHI, Suraiya, Orta Halli Osmanlılar, çev. Hamit Çalışkan, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2014.
GERBER, Haim, “Bir Osmanlı Şehri Olan Bursa’da Kadının Sosyo-Ekonomik Statüsü 1600- 1700”, çev. Hayri Erten, Selçuk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, S. 8, Konya 1998, s. 327-343.
GÖÇEK, Fatma Müge-Marc David Baer, “XVIII. Yüzyıl Galata Kadı Sicillerinde Osmanlı Kadınının Toplumsal Sınırları”, Modernleşmenin Eşiğinde Osmanlı Kadınları, ed. Madeline C. Zilfi; çev. Necmiye Alpay, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 2000, s. 47- 62.
İNALCIK, Halil, “15. Asır Türkiye İktisadî ve İçtimaî Tarihi Kaynakları”, Osmanlı İmparatorluğu Toplum ve Ekonomi, Eren Yayınları, İstanbul 1993, s. 187-201.
İNALCIK, Halil, “Köy, Köylü ve İmparatorluk”, V. Milletlerarası Türkiye Sosyal ve İktisat Tarihi Kongresi: Tebliğler, Ankara 1990, s. 1-11.
JENNINGS, R. C., “Loans and Credit in Early Seventeenth Centruy Judicial Records: The Sharia Court Records of Ottoman Kayseri”, JESHO, C. XVI, S. 2-3, 1973, s. 201-245.
JENNINGS, R. C., “Women in Early 17th Century Ottoman Judicial Records: The Sharia Courts of Anatolian Kayseri”, JESHO, C. XVIII, S.1, 1975, s. 53-114.
JENNINGS, R. C., “The Legal Position of Women in Kayseri, A Large Ottoman City, 1590- 1630”, Studies on Ottoman Social History in The Sixteenth and Seventeenth Centuries, İstanbul: The Isis Press, 1999, s. 115-141.
KALLEK, Cengiz, “Miskâl”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C. 30, İstanbul 2005, s. 182-183.
KOÇU, Reşat Ekrem, Türk Giyim Kuşam ve Süslenme Sözlüğü, Sümerbank Kültür Yayınları, Ankara 1967.
KURU, Levent, 29 Numaralı Şer‘iyye Sicili, Trakya Üniversitesi Sosyal Blimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Edirne 2006.
KÜTÜK, Ahmet, “İslam/Türk Devlet ve Toplum Geleneğinde Yüzük ve Hukuki Mahiyeti”, Türkiyat Mecmuası, C. 27, S. 2, İstanbul 2017, s.195-206.
KÜTÜKOĞLU, S. Mübahat, Osmanlılarda Narh Müessesesi ve 1640 Tarihli Narh Defteri, Enderun Kitabevi, İstanbul 1983.
MAYDAER, Saadet, “Osmanlı Klâsik Döneminde Kadınların Servet Edinme Yolları (Bursa Örneği)”, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C. 15, S. 2, Ocak 2006, s. 365- 381.
MERIWETHER, Margaret L., “Yeniden Kadınlar ve Vakıf Üstüne: Halep, 1770-1840”, Modernleşmenin Eşiğinde Osmanlı Kadınları, ed. Madeline C. Zilfi; çev. Necmiye Alpay, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 2000, s. 122-143.
MUTAF, Abdülmecit, XVII. Yüzyılda Balıkesir’de Kadınlar, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, İzmir 2002.
MUTAF, Abdülmecit, “İnanç-Statü-Tarz Üçleminde Osmanlı Kadınlarının Giyim-Kuşam Kültürü ve Sosyal Hayattaki Fonksiyonelliği: 17. Yüzyıl Edremit Örneği”, Balıkesir Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C. 1, S. 2, Aralık 2015, s. 283-299.
OĞUZ, Gülser, “61 Numaralı Şer’iye Siciline Göre 17. Yüzyılda Edirneli Kadınların Giyim Kuşam Kültürü”, Milli Folklor, S. 92, Ankara 2011, s. 106-116.
OĞUZ, Gülser, Bir Osmanlı Kentinde Taşınır ve Taşınmaz Mal Varlığına Dayalı Servet Analizi: Edirne Örneği, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, Ankara 2013.
OĞUZ, Gülser, “18. Yüzyılın Başlarında Edirne’nin Kullanılan Kap Kacakları”, Kap Kacak Kitabı, İstanbul 2018, s. 293-346.
OKTAR, Tiğinçe, Osmanlı Toplumunda Kadının Çalışma Yaşamı, Bilim Teknik Yayınevi, İstanbul 1998.
ÖZCAN, Aslı, Trabzon Şer‘iyye Sicillerine Göre Modern Öncesi Dönemde Osmanlı Kadını (XVII. Yüzyılın İlk Yarısı), Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, Trabzon 2018.
ÖZTÜRK, Hüseyin, Kınalı-zâde Ali Çelebi’de Aile Ahlâkı, Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu Yayınları, Ankara 1990.
ÖZTÜRK, Said, Askeri Kassama Ait Onyedinci Asır İstanbul Tereke Defterleri (SosyoEkonomik Tahlil), Osmanlı Araştırmaları Vakfı, İstanbul 1995.
PAKALIN, Mehmet Zeki, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, C. I, MEB, İstanbul 1971.
ŞENGÜR, Sabiha, 153 Numaralı Edirne Şer’iyye Sicili H. 1164-1170/M. 1750-1756, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Elazığ 2007.
TURAN, Namık Sinan, “16. Yüzyıldan 19. Yüzyıl Sonuna Dek Osmanlı Devletinde Gayrimüslimlerin Kılık Kıyafetlerine Dair Düzenlemeler”, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, C. 60, S. 4, Ankara 2005, s. 239-267.
YAĞCI, Zübeyde Güneş, “Osmanlı’da Yasal Olmayan Kölelik ve Köleleştirme Yöntemleri”, XVI. Türk Tarih Kongresi 20-24 Eylül 2010, IV/2, Ankara 2015, s. 1623-1640.
ZARINEBAF-SHAHR, Fariba, “Osmanlı Kadınları ve XVIII. Yüzyılda Adalet Arama Geleneği”, Modernleşmenin Eşiğinde Osmanlı Kadınları, ed. Madeline C. Zilfi; çev. Necmiye Alpay, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 2000, s. 241-250.
ZILFI, Madeline C., “Geçinemiyoruz”: 18. Yüzyılda Kadınlar ve Hul”, Modernleşmenin Eşiğinde Osmanlı Kadınları, ed. Madeline C. Zilfi; çev. Necmiye Alpay, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 2000, s. 251-283.