Türkiye'de zeytin yetiştiriciliğinin durumu ve ülkemizde yapılan bazı seleksiyon ve adaptasyon çalışmaları
Ülkemiz için zeytin ve zeytinyağı sektörü kalkınmada stratejik öneme sahiptir. Zeytinin Anavatanı olan ülkemizde, geniş bir ekolojiye yayılmış büyük çeşit zenginliği olduğu bilinmektedir. Bu çeşitlerden bir kısmının endemik özellikte olduğu da belirlenmiştir. Akdeniz havzası ülkelerinden biri olan Türkiye, hem zeytin ağacı sayısı, hem de zeytin üretimi bakımından dünyada üst sıralarda yer almaktadır. Akdeniz iklim tipi nin doğal göstergelerinden biri olan zeytin, ülkemizin özellikle Ege ve Akdeniz bölgelerinin kıyı kesimlerinde yoğunlaşmaktadır ve Türkiyenin zeytinlikleri, alan ve ağaç sayısı bakımından, uygulanan çeşitli desteklerle büyük bir hızla büyüme göstermektedir. Yalnızca son 5 yılda dikilen 40 milyon zeytin fidanıyla, ülkemizin zeytin ağacı sayısı 150 milyonu aşmıştır. Son yıllarda sağlıklı ve uzun yaşama istekliliği, ülkelerin beslenme politikalarında belirleyici rol oynamaktadır. Akdeniz beslenme tarzının benimsenmesi ile birlikte zeytin ve özellikle de zeytinyağı tüketimi artmıştır (Tunalıoğlu, 2009). Gerek duyusal karakteristikleri gerek kimyasal kompozisyonu açısından oldukça önemli bir yağ olan zeytinyağının fiziksel ve kimyasal özellikleri; zeytin çeşidi, iklim koşulları, zeytinin olgunlaşma derecesi, zeytinyağı üretiminde kullanılan yöntemler gibi birçok faktöre bağlı olarak değişiklik göstermektedir. Zeytinyağı sektörünün uluslararası düzeyde etkinliğinin arttırılmasında, Türk zeytin ve zeytinyağlarının bölgesel olarak karakterizasyonu önem taşımaktadır. Bu amaçla Türkiyenin Zeytin Çeşit Bankası nın oluşturulması için 1960lı yıllarda başlayan çalışmalar günümüze kadar devam ederek, koleksiyonda yer alan çeşitlerin morfolojik, agronomik ve pomolojik özelliklerinin incelendiği çalışmalarla Türkiyenin zeytin gen materyali tanımlanmıştır.
Olive cultivation and some conducted selection and adaptation studies in Turkey
Olive and olive oil sector has strategically importance in development for our country. It is knownthat there is a vast variety of olive distributed on a large ecology in Turkey where the homeland ofolive is. Some of these varieties were determined as endemic.Turkey, one of the Mediterranean Basin countries, takes place at the top in the world for bothcounts of olive tree and olive production. Olive, considered as one of the indicators of Mediterranean type climate , intensifies especially on coasts of Aegean and MediterraneanRegions. Olive groves in Turkey have shown a rapid expansion for land size and tree populationby means of several supports. Olive tree population of Turkey has been extended 150 million byadding 40 million olive saplings planted during only last five years.Nowadays, increasing demand for living long and healthy plays a determinative role in nutritionpolicy of countries. Olive and particularly olive oil consumption has been increased byinternalizing Mediterranean style nutrition (Tunalıo?lu, 2009). The physical and chemicalproperties of olive oil, which is important oil for both sensory characteristics and chemicalcomposition, display differences depending on the several factors such as olive variety, climateconditions, maturation stage of olive and olive oil processing methods. The regionalcharacterization of Turkish olive and olive oils is essential for enhancing the effectiveness ofTurkish olive oil sector on international level. By this aim, the studies for constitution of OliveVariety Bank started in 1960s and have been continued until today. Therefore, the olive genematerial of Turkey has been identified by investigating morphological, agronomic andpomological properties of the varieties in the collection.
___
- Anonim, 200 8 . Faostat database search results, . http://www.fao.org.
- Anonim, 200 9 . Tarımsal Yapı ve Üretim. T.C. Ba ?bakanlık D.?.E. Ankara.
- Aksu, S. ve Kantar, M. 1964 . Zeytincilikte geli? meler. Zeytincilik Ara? tırma Enstitüsü. ?zmir.
- Aydın, R. ve Nizamo ? lu, A. 1995. Silifke Ya? lık çe ? idinde klonal seleksiyon çalı? maları. Türkiye II. Ulusal Bahçe Bitkileri Kongresi, 3 -6 Ekim 1995, 1, 731 -735, Adana.
- Bolat, ?., Güleryüz, M. 1995. Çoruh Vadisinde Yeti? tirilen Zeytin Çei ?tlerinin Bazı Pomolojik Özelliklerinin ?ncelenmesi Üzerine Bir Ara? tırma, Türkiye II. Ulusal Bahçe Bitkileri Kongresi, 3 -6 Ekim 1995 1: 736 -740, Adana.
- Canözer, Ö., 1991. Yerli Ve Yabancı Zeytin Çe ?itlerinin Özelliklerinin Tespiti Ve Koleksiyon Zeytinli ? i Tesisi (Sonuç Raporu). T.O.K.B. Proje Ve Uygulama Genel Müdürlü ? ü. Bornova Zeytincilik Ara? tırma Enstitüsü, ?zmir, 165s.
- Çolako ? lu, M. 1954 . Balıkesir ili zeytinlerinin çe ?it ve bile ? im özellikleri ile zeytinya ? ı i? letmlerinin kurulu ? ve i? leyi? i ve elde edilen zeytinya? ı ve küspeleri üzerinde ara ?tırmalar. A.Ü.Ziraat Fakültesi Yayınları, 55.
- Dokuzo ? uz, M. 1964. Bahçe bitkileri ıslahında klon seleksiyonu. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları, No: 87. 123s
- Dokuzo ? uz, M., ve K. Mendilcio ? lu, M., 1971. Ege Bölgesinin Önemli Zeytin Çe ? itleri Üzerinde Pomolojik Çalı? malar. Ege Üniv. Zir. Fak. Yayın No: 1818 ?zmir.
- Dölek, B. 2003. Erdemli, Silifke ve Mut ilçelerinde Yeti ?tiricili? i Yapılan Sofralık ve Ya? lık Zeytin Çe ?it ve Tiplerinin Morfolojik, Fenolojik ve Pomolojik Özelliklerinin Belirlenmesi. Ç.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü Bahçe Bitkileri Ana Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, Adana
- Ertem, H., 1987. Bo ? azköy Metinlerine Göre Hititler Devri Anadolusunun Florası. Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Türk Tarih Kurumu Yayınları, VII. D izi, Sayı 65. Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 1987, 181s.
- Kayna? , N., Sütçü, A.R., Fidan, A.E., 1992. Marmara Bölgesinde Zeytin Çe ? itlerinin Pomolojik Özellikleri Üzerine Çalı? malar.Bahçe 21(1 -2):31 -38.Atatürk Bah. Kül. Merk. Ara ?. Ens.
- Kayna? , N., Sütçü, A.R. ve Fidan, A.E. 1996. Zeytinde Adaptasyon (Marmara Bölgesi). Atatürk Bahçe Kültürleri Ara ?tırma Enstitüsü,! Bilimsel Ara? tırma ve ?ncelemeler Yayın no:82, 27s., Yalova.
- Luma, Y., Özen, Y., Özen, H., Saralp, D. ve Çorbacıo ? lu, C. 1986. Zeytinde klonal seleksiyon II. Safha. Ülkesel zeytincilik ara? tırma projesi 1986 yılı çalı? ma raporu, Zeytincilik Ara ?tırma Enstitüsü. Bornova - ?zmir.
- Özkaya, M.T., Ergulen, E., Ulger, S. and Ozilbey, N. 2004. Genetic and biologic characterization of some olive (Olea europaea L.) cultivars grown in Turkey, J. Agric. Sci., Ankara Univ., 10 (2), 231 236.
- Özkaya, M.T., Cakir, E., Gokbayrak, Z., Ercan, H. and Taskin, N. 2006. Morphological and molecular characterization of Derik Halhali olive (Olea europaea L.) accessions gro wn in Derik Mardin province of Turkey. Scientia Horticulturae, 108(2) 205 -209.
- Rollo, L. 1995. Selection And Breeding Of Olive ?n Spain Olivae No: 59, 46 -53
- Salman, A., M. A., Tekin, E. N. Ba? rıyanık Ve M. Ercan., 1983. Antalya ve Çevresinde Yeti? tirilmek te Olan Bazı Zeytin Çe ?itlerinin Morfolojik ve Pomolojik Özelliklerinin Belirlenmesi Üzerine Çalı? malar. Proje Sonuç Raporu.
- Turunçgiller Ara ?tırma Enstitüsü. Antalya.
- Toplu, C. 2000. Hatay ?li Üretim Merkezlerindeki Zeytinliklerin Verimlilik Durumları, Fe nolojik, Morfolojik ve Pomolojik Özellikleri ile Beslenme Durumları Üzerinde Ara? tırmalar. Ç.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü Bahçe Bitkileri Ana ilim Dalı Doktora Tezi, Adana, 195s.
- Tunalıo ? lu, R. (2009). Türkiyede Zeytincilik ve Pazarlama Politikaları: 2000 -2010, Tarım 2015 Zeytin ve Zeytinya ? ı Sempozyumu , 29 Mayıs, ?zmir, Ya? ar Ünv., s. 1 -13.
- Ula? , M. 2001. Çukurova Bölgesinde Yaygın Bazı Sofralık ve Ya? lık Zeytin Çe ? itlerinin Morfolojik, Fenolojik ve Pomolojik Özelliklerinin Belirlenmesi.Ç.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü Bahçe Bitkileri Ana Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, Adana.
- Uygur, E. C. 1965. Fırat Vadisi Zeytin Çe ? itleri. Zeytin Meslek Dergisi. Cilt. 3: 21 -30s.
- Yalçınkaya, E., Kayna? , N., Sütçü, A.R. ve Fidan, A.E. 1998. Melezleme yolu ile Yeni zeytin çe ? itlerinin elde edilmesi (I.Dilim). Atatürk Bah. Kül. Merk. Ara? . Ens. Yayın No: 123, 25s., Yalova.
- ISSN: 1300-6819
- Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
- Yayıncı: İbrahim TOBİ
Sayıdaki Diğer Makaleler
Belgin ÇELİK, Kadir Uğurtan YILMAZ, Oktay TANER, Nesrin OKUR SAĞLAM, Mustafa ŞAHİN, Bülent ÖZTÜRK
Edremit körfezi'nin (Balıkesir) arı bitkileri üzerine bir araştırma
Mikoriza ve farklı demir dozları uygulamasının çinko toksisitesi üzerine etkileri