Ufuk DEMİREL, Sadettin GÜRSÖZ, Mustafa ÖZDEN

Öküzgözü ve Boğazkere (Vitis vinifera L.) üzüm çeşitlerinin yaprak eksplantlarından organogenesis yoluyla bitki regenerasyonu

Bu çalışmanın amacı Oküzgözü ve Boğazkere üzüm çeşitleri için organogenesis aracılığıyla etkin bir regenerasyon protokolünün oluşturulmasıdır. Bunun için in vitro sürgün kültüründen alınan yaprak eksplantları, benzil aminopürin (BA)'in farklı konsantrasyonları (0.5, 1.0, 1.5, 2.0, 2.5 mg T1) ile naftalen asetik asidin (NAA) farklı kombinasyonlarını (0, 0.05, 0.1 mg I-1) içeren NN besin ortamında kültüre alınmıştır. Yaklaşık olarak kültür başlangıcından 10 hafta sonra, farklı kültür ortamlarında kültüre alınan eksplantlar üzerinde kallus oluşumu (%), ortalama kallus sayısı (adet eksplant-1), adventif sürgün oluşumu (%), adventif sürgün oluşturan kallus oranı (%), ortalama adventif sürgün sayısı (adet eksplant"1) belirlenmiştir. Deneme sonundaki ölçümler ve gözlemlere göre, en yüksek kallus oluşumu (%), adventif sürgün oluşturan kallus oranı (%), ortalama adventif sürgün sayısı (adet eksplant-1), denemede kullanılan her iki çeşit için 0.5 mg I-1 BA ve 0.05 mg 1-' NAA içeren kültür ortamlarından elde edilmiştir. Araştırmada kallus oluşumu ve kalluslardan adventif sürgün oluşumu için (0.5, 1.0, 1.5 mg I-1) BA ile birlikte (0.05 and 0.1 mg I-1) NAA'nın varlığının gerekli olduğu bulunmuştur. Fakat, BA ile birlikte NAA'nın düşük konsantrasyonunun (0.05 mg I-1) kallus ve adventif sürgün oluşumu üzerine etkisi 0.1 mg I-1 NAA'nın etkisinden daha önemli bulunmuştur. Bunlara ek olarak, kallus ve adventif sürgün oluşturma açısından genotipler arasında da önemli farklar görülmüştür. Son olarak in vitro sürgünlerin köklendirilmesi IBA içeren MS besin ortamlarında başarıyla gerçekleştirilmiş ve daha sonra köklü bitkiciklerin torf ve perlit karışımı ortamlara transferleri yapılarak bitki büyütme odasında dış koşullara alıştırma aşaması başarıyla gerçekleştirilmiştir.

Plant regeneration from leaf eksplants of Vitis vinifera L. cvs. Öküzgözü and Boğazkere by organogenesis

The objective of the present study was to develop an efficient in vitro regeneration protocol via organogenesis from leaf explants of V. vinifera cultivars Oküzgözü and Boğazkere. Leaf explants excised from in vitro shoot cultures were cultured on NN medium containing various concentrations (0.5, 1.0, 1.5, 2.0, 2.5 mg I-1) of benzyl-aminopurine (BA) and combinations (0, 0.05, 0.1 mg I'1) with naphthalene acetic acid (NAA). Approximately 10 weeks after culture initiation, percent callus formation, average number of callus per explant, percent adventitious shoot formation, mean number of adventitious shoot formation per explant were recorded. According to the measurements and examinations at the end of the research, the highest percent callus formation, mean number of callus per explant, percent callus forming adventitious shoots, and average number of adventitious shoot formation per explant were obtained from culture media containing 0.5 mg I-1 BA and 0.05 mg I-1 NAA for both grape cultivars. The presence of NAA (0.05 and 0.1 mg I-1) and BA (0.5, 1.0, 1.5'mg I-1) in culture medium was necessary for callus and adventitious shoot formation from calli of grape cultivars used in the study! However, lower concentration of NAA (0.05 mg I-1) was more effective on callus and adventitious shoot formation than the effect of 0.1 mg I-1 NAA was. Also it was observed that there was a significant difference between genotypes regarding the level of callus and adventitious shoot formation. Finally, rooting of in vitro shoots was achieved on MS medium containing IBA and acclimatization of rooted plantlets was accomplished by initial growth in peat/perlite mixture in a growth chamber.

PDF

___

Ağaoğlu,Y.S., Çelik, H., Çelik, M., Fidan,Y., Gülşen,Y., Günay, A., Halloran, N., Koksal, İ. ve Yanmaz, R. 1997. Genel Bahçe Bitkileri, Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Eğitim, Araştırma ve Geliştirme Vakfı Yayınları, No:4,
Ankara, 369 sayfa. Barlass, M. ve Skene, K.G.M. 1980. Studies on the fragmented shoot apex of grapevine I. The regeneration capacity of leaf primordial fragments in vitro, Journal of Experimental Botanies, 31, 483-488.
Baydar, G.N. 2000. Asmada (Vitis spp) Yapraklardan adventif sürgün oluşumu üzerine bir çalışma, Turkish Journal of Biology, 24, 645-656.
Chee, R. ve Pool, R.M. 1985. In vitro propa¬gation of Vitis: the effects of organic substances on shoot multiplication. Viti, 24,106-118.
Cheng, Z.M. ve Reisch, B.I. 1989. Shoot generation from petioles and leaves of Vitis x labrucana 'Ctawba', Plant Cell Rep., 8,403-406.
Clog, E., Bass, P. ve Walter, P. 1990. Plant regeneration by organogenesis in Vitis rootstocks species, Plant Cell Reports, 8(12), 726-728.
Colby, S.M., Juncosa, A.M., Stamp, J.A. ve Meredith, C.P. 1991. Developmental anatomy of direct shoot organogenesis from leaf petioles of vitis vinifera (Vitaceae), Amer. J. Bot., 78, 260-269.
Çelik, H., Ağaoğlu, Y.S., Fidan, Y., Marasalı, B. ve Söylemezoğlu, G. 1998. Genel Bağcılık. Sunfidan A.Ş. Mesleki Kitaplar Serisi, Vol:l, Ankara, 253 sayfa.
Gray, D.J. 1992. Somatik embryogenesis and plant regeneration from immature zygotic embryos of muscadine grape (Vitis rotundifolid) cultivars, American Journal of Botany, 79,542-546.
Gray, D.J. ve Meredith, C.P. 1992. Grape. "Alınmıştır: Biotechnology ofPerenial Fruit Crops. Hammerschlag, F.A.ve Litz, R.E. (eds).", CAB International, Wallingford, 229-261.
Hoagland, D.R. ve Arnon, D.I. 1950. The water-culture for growing plants without soil, California Agricultural Experiment Station Circulations, 347.
Lewandowski, V.T. 1991. Rooting and acclimization of micropropagated Vitis labrusca Delware, Horticultural Science, 26, 586-589.
Lucia, M., Poletti, V., Bragagna, P. ve Poznanski, E. 1995. A study on organogenic potential in the Vitis genus, Vitis, 35(4), 159-161.
Mhatre, M., Salunkhe,C.K. ve Rao, P.S. 2000. Micropropagation of Vitis vinifera L.: towards an improved protocol, Scientia Horticulturae, 84, 357-363.
Murashige, Y. ve Skoog, F. 1962. A revised medium for rapid growth and bioassay with tobacco cultures, Physiology of Plant, 15, 473-497.
Nitsch, J. ve Nitsch, C. 1969. Haploid plants from pollen grains, Science, 163, 85-87.
Novak, F.J. ve Juvova, Z. 1983. Clonal propagation of grapevine through in vitro axillary bud culture, Scientia Horticulturae, 9,55-60.
Rajasekaran, K. ve Mullins, M.G. 1981. Organogenesis in internode explants of grapevines, Vitis, 20, 218-227.
Rajasekaran, K. ve Mullins, M.G. 1983. The origins of the embryos and planlets from cultured anthers of hybrid grapevines, American Journal ofEnology and Viticulture, 34, 108-113.
SAS Institute. 1995. Statistical analysis system user's guide. Statistics version 6.12 Cary, S AS Institute, NC.
Stamp, J.A., Colby, S.M. ve Meredith, C.P. 1990a. Direct shoot organogenesis and plant plant regeneration from leaves of grape (Vitis spp.), Plant Cell Tissue Organ Culture, 22, 127-133.
Stamp, J.A., Colby, S.M. ve Meredith, C.P. 1990b. Improved shoot organogenesis from leaves of grape, Journal of American Society of Horticultural Sciences, 115, 1038-1042.
Tang, T.A. ve Mullins, M.G. 1990. Adventitious bud formation in leaf explants of some grapevine rootstocks and scion cultivars, Vitis, 29, 151-158.
Torregrose, L. ve Bouquet, A. 1996. Adventitious bud formation and shoot development from in vitro leaves of Vitis x Muscadinia hybrids, Plant Cell Tissue Organ Culture, 45,245-252.
Zlenko, V.A. ve Troshinin, L.P. 1995. Kotikov, I.V., An optimized medium for clonal micropropagation of grapevine, Vitis, 34, 125-126.