yalçın coşkun, Nefise ÜNSAL, Ayşe COŞKUN, Mustafa OKAN, Ömer Emre BALYEMEZ, İrfan ÖZBERK

Makarnalık buğdayda bazı bitkisel özelliklerin kalıtımının varyans ögeleri yardımıyla tahmin edilmesi

Makarnalık buğdayda bazı bitkisel özelliklerin kalıtımının araştırılması amacıyla iki makarnalık buğday çeşidi (Fırat-93, Özberk) ve onlardan türetilen 8 adet $F_3$ ailesi 2008-2009 sezonunda Şanlıurfa’da denemeye alınmıştır. Her bir özellik için varyans analiz tablosundaki kareler ortalaması değerleri kullanılarak anaçlar ve döller için aileler arası varyans ($partial^2 b$) ve aile içi varyans ($partial^2 w$) değerleri hesaplanmıştır. $partial^2 b$ ve $partial^2 w$ değerleri kullanılarak dominant varyans “V(H)”, eklemeli varyans “V(D)”, çevresel varyans “V(Ç)”, fenotipik varyans “V(F)” ve genotipik varyans “V(G)” tespit edilmiştir. Elde edilen bu değerler aracılığıyla da dar anlamda kalıtım derecesi ($h^2n$) ve geniş anlamda kalıtım derecesi ($h^2b$) tahminleri yapılmıştır. Geniş anlamda kalıtım derecesi ($h^2b$) bitki başına kardeş sayısı (% 46.76), başak boyu (% 54.25), başakta başakçık sayısı (% 80.14), bayrak yaprak alanı (% 70.43) ve bayrak yaprağı sıcaklığı (% 77.05) için tahmin edilirken, dar anlamda kalıtım derecesi ($h^2n$) sadece bitki başına kardeş sayısı için (% 46.76 ) tahmin edilebilmiştir. Bu sonuçlara göre bitki başına kardeş sayısı için erken generasyonda seleksiyon yapılabileceği ancak diğer özellikler için seleksiyonun geciktirilmesinin daha doğru olacağı anlaşılmaktadır.

Estimation of heritability for some characteristics in durum wheat through variance components

This study aimed to estimate the heritability for some agronomical characteristics in durum wheat through variance components. This study was conducted with two durum wheat varieties and their cross 8 $F_3$ families derived from both parent in 2008-2009 crops season in Şanlıurfa. Between families’ variance ($partial^2 b$) and within family variance ($partial^2 w$) were determined from ANOVA. Dominance variance V(H), additive variance V(D), environmental variance V(E), phenotypic variance V(P) and genotypic variance V(G) were calculated utilizing from $partial^2 b$ and $partial^2 w$. Broad sense heritability ($h^2b$) and narrow sense heritability ($h^2n$) were estimated utilizing V(H), V(D), V(E), V(P) and V(G). Broad sense heritability ($h^2b$) for “numbers of tiller per plant” (46.76 %), “spike length” (54.25 %), “numbers of spikelets per spike” (80.14 %), “flag leaf area” (70.43 %) and “flag leaf temperature” (77.05 %) were estimated. Narrow sense heritability ($h^2n$) of “numbers of tiller per plant” (46.76 %) was the only characteristic estimated. Due to the absence of V(D) $h^2n$ for other characteristics could not be estimated. It was concluded that selection for number of tiller per plant can be predicted at early generations in durum wheat but selection for other characteristics under study must be delayed.

PDF

___

ANONİM, 2009a. Türkiye İstatistik Kurumu (www.tuik.gov.tr).
ANONİM, 2009b. Şanlıurfa Meteoroloji Bölge Müdürlüğü, Şanlıurfa.
AÇIKGÖZ, N., AKKAŞ, M.G., MOGHADDAM, A., ÖZCAN, K., 1994. TARİST: PC`ler için veri tabanı esaslı Türkçe istatistik paketi. Tarla Bitkileri Kongresi 25-29 Nisan, Bitki Islahı Bildirileri, İzmir, s: 264-267.
AKKAYA, A.,DOKUYUCU, T., KAYA, A.R., İSPİR, B., 1996. Determination of yield and yield components of some durum wheat varieties in Kahramanmaraş conditions. Proceedings of 5th International Wheat Congress. June 10-14, Ankara, Turkey
ALI, Y., ATTA, B.M., AKHTER, J., MONNEVEUX, P., LATEEF, Z., 2008. Genetic variability, association and diversity studies in wheat (Triticum aestivum L.) germplasm. PAKISTAN JOURNAL OF BOTANY 40(5):2087-2097.
AYENEH, A., VAN GINKEL M., REYNOLDS, M.P. and AMMAR, K., 2002. Comparison of leaf, spike, peduncle and canopy temprature deppression in wheat under heat stress. Field Crops Research 79: 173-184.
CAMARGO, C.E.D., FERREIRA, A.W.P., FELICIO, J.C., 2000. Variance, heritability and correlations in wheat hybrid populations for grain yield and other agronomic characteristics. PESQUISA AGROPECUARIA BRASILEIRA 35(2):369-379
COMSTOCK,R.E., MOLL, R.H.,1963. Genotype x environment interactions. Statistical genetics and Plant Breeding. NASNRL Publ. 164-196.
DAĞÜSTÜ, N., 2008. Combining ability analysis in relation to heterosis for grain yield per spike and agronomic traits in bread wheat (Triticum aestivum L.). TURKISH JOURNAL OF FIELD CROPS 13(2): 49-61.
DİNÇ, U., 1988. Güneydoğu Anadolu Bölgesi Toprakları (GAP) 1. Harran Ovası. TÜBİTAK Güdümlü Araştırma Projesi Kesin Sonuç Raporu, Proje NO: TOAG- 534, Adana
FISCHER, R.A., 1993. Irrigated spring wheat and timing and amount of nitrogen fertilizer. II. Physiology of grain yield response. Field Crops Res. 33, 57–80.
GENÇ, İ., KIRTOK, Y., YAĞBASANLAR, T., KOÇ, M., KILINÇ, M., ÖZKAN, H. 1992. Güneydoğu Anadolu Bölgesi sulu koşullarda uygun ekmeklik ve makarnalık buğday çeşitlerinin tespiti üzerine araştırmalar. Kesin Sonuç Raporu, Proje Bileşeni No:5.2.4. Ç.Ü.Z.F. Yayın No:30, GAP yayın No:59, Adana.
GONZALEZ, F.G., SLAFER, G.A., MIRALLES, D.J., 2003. Grain and floret number in response to photoperiod during stem elongation in fully and slightly vernalized wheats. Field Crops Res. 81, 17– 27.
INAMULLAH, AHMAD, H., MOHAMMAD, F., SIRAJ-UD-DIN, HASSAN, G., GUL R., 2006. Evaluation of the heterotic and heterobeltiotic potential of wheat genotypes for improved yield. PAKISTAN JOURNAL OF BOTANY 38(4) : 1159-1167.
KHALIL, I.H., KHAN, I., 2008. Genetic parameters and selection response for yield traits in bread wheat under irrigated and rainfed environments. INTERNATIONAL CONFERENCE ON MATHEMATICAL BIOLOGY 2007 Book Series: AIP CONFERENCE PROCEEDINGS Volume: 971 Pages: 274-284
KORKUT, K., BAŞER, İ., BİLİR, S. 1993. Makarnalık buğdayda korelasyon ve path katsayıları üzerinde çalışmalar. Makarnalık Buğday ve Mamülleri Sempozyumu 30 Kasım-3 Aralık, Ankara.
MERRIT, R.G., 1988. Inheritance of culm number in two uniculm x multiculm wheat crosses. Euphytica 38(2): 105-111.
ÖZBERK, İ., ÖZBERK, F. 1993. Makarnalık buğdayda verim ve verim öğeleri arası ilişkiler. Makarnalık Buğdayve Mamülleri Sempozyumu 30 Kasım-3 Aralık 1993. Ankara.
ÖZBERK, İ, ÖZBERK, F., ÖKTEM, A. 2002. Harran ovası koşullarında ekmeklik buğday bölge verim denemelerinde bazı istatistik analizler. Ç.Ü. Ziraat Fakültesi Dergisi, 17(3), 111-118.
ÖZBERK, İ., ÖZBERK, F., 2004. Harran Ovası Koşullarında Makarnalık Buğday (Triticum durum Desf) Bölge Verim Denemelerinde Bazı İstatistik Analizler. HR.Ü.Z.F. Dergisi 2004, 8 (2):75-81
ÖZBERK, I. COŞKUN, Y., ÖZBERK, F., 2008. Inheritance of Some Yield Components Through F3 and F4 in Durum Wheat ( T. durum Desf). World Wheat Meeting (From Seed to Pasta), Bologna/Italy
REYNOLDS, M., CONDON, A.J., REBETZKE, G.J., RICHARDS, R.A., 2004. Evidence for excess photosynthetic capacity and sink-limitation to yield and biomass in elite spring wheat. In: Proceedings of the 4th International Crop Science Congress, Brisbane.
SAYRE, K.D., RAJARAM, S., FISCHER, R.A., 1997. Yield potential progress in short bread wheats in northwest Mexico. Crop Sci. 37, 36–42.
SAVIN, R., SLAFER, G.A., 1991. Shading effects on the yield of an Argentinian wheat cultivar. J. Agric. Sci., Camb. 116, 1–7.
SINGH, H., SHARMA, S.N., SAIN, R.S., 2004. Heterosis studies for yield and its components in bread wheat over environments. HEREDITAS 141(2):106- 114.
YAĞDI, K., SÖZEN, E., 2009. Heritability, variance components and correlations of yield and quality traits in durum wheat (Triticum durum Desf.). Pakistan Journal of Botany 41(2):753-759.
YILDIRIM, M.B., ÖZTÜRK, A., İKİZ, F., PÜSKÜLCÜ, 1979, Bitki Islahında İstatistik- Genetik Yöntemler. Ege Bölge Zirai Araştırma Enstitüsü Yayın No:20 Menemen