Bir Yol Ayrımına Doğru: Lübnan’da Mehmet Ali Paşa Yönetimi

Lübnan bünyesinde çeşitli inanç ve kültürel bileşenleri barındırmaktadır ve bu yönüyle de tarihin birçok döneminde odak bir ülke olmuştur. Burada aynı etnik kökenden gelmekle birlikte birbirinden farklı inanç ve kültürlere sahip olan gruplar arasında Marunî ve Dürziler ön plana çıkmaktadır. Bununla birlikte Marunî ve Dürziler arasında Orta Çağlara uzanan anlaşmazlıklar söz konusudur. Özellikle de XIX. yüzyılın başlarına gelindiğinde bu gruplar arasında yaşanan olaylar ve meydana gelen uluslararası gelişmeler Lübnan’ı hem toplumsal hem de yönetimsel olarak bir yol ayrımının eşiğine getirmiştir. Lübnan’ı bu yol ayrımına getiren sebeplerin belki de en önemlilerinden biri buranın Mehmet Ali Paşa’nın yönetimine geçmesidir. Osmanlı Devleti’ne isyan eden Mehmet Ali Paşa, Lübnan’ı kendi hâkimiyeti altına almıştır. Ardından askere alma, vergileri arttırma ve halktan silahları toplama gibi birtakım uygulamalarla buranın toplumsal dokusunda çeşitli sorunlara neden olmuştur. Bu çalışmada, Mehmet Ali Paşa’nın Lübnan’ın idaresini ele almasıyla birlikte burada yaşanan sorunlar tahlil edilmeye çalışılmış ve Mehmet Ali Paşa’nın Lübnan’a etkileri araştırılmıştır.

Towards a Break-up: Muhammad Ali Pasha Administration in Lebanon

Lebanon contains various beliefs and cultural components and so has been on focus throughout history. Here, Maronites and Druzes stand out among other groups who have similar ethnicities but different beliefs and cultures. However, there have been many disputes between Maronites and Druzes, dating back to the Middle Ages. Particularly, cases that broke out between these groups at the beginning of the 19th century and some other international events made Lebanon close to a break-up in both social and administrative affairs. Perhaps one of the most important reasons that led Lebanon to this break-up was that Muhammad Ali Pasha took over the administration of the region. Muhammad Ali Pasha, who rebelled against the Ottoman State, took Lebanon under his domination. Then, he caused various problems in the social fabric of the region by doing some wrong practices such as recruiting, increasing taxes and withdrawing weapons from people. In this study, the problems that arose as a result of Muhammad Ali Pasha’s administration in Lebanon were analysed and his impacts on the region were examined.

Keywords:

Muhammad Ali Pasha, Lebanon, Bashir II Maronite, Druze,

PDF

___

Acar, İrfan C. Lübnan Bunalımı ve Filistin Sorunu. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1989.

Altundağ, Şinasi. “Kavalalı Mehmed Ali Paşa Hakkında Kısa Bir Etüt”, AÜDTCF Dergisi, 1/2, (1943), 33-40.

Altundağ, Şinasi. Kavalalı Mehmet Ali Paşa İsyanı Mısır Meselesi 1831-1841 I. Kısım. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1988.

Altundağ, Şinasi. “Kavalalı Mehmed Ali Paşa’nın Suriye’de Hâkimiyeti Esnasında Tatbik Ettiği İdare Tarzı”. Belleten Dergisi, 8/30, (Nisan 1944), 231-243.

Atlıoğlu, Yasin. Savaşta ve Barışta Lübnan Marunîleri: Aziz Marun’dan İç Savaş’a Marunî Kimliği ve Çatışma. İstanbul: Kaknüs Yayınları, 2014.

Aziz S. Atiya. Doğu Hıristiyanlığı Tarihi. çev. Nurettin Hiçyılmaz. İstanbul: Doz Yayınları, 2005.

Bağlıoğlu, Ahmet. İnanç Esasları Açısından Dürzilik. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2018.

Cleveland, William L. Modern Ortadoğu Tarihi. çev. Mehmet Harmancı, İstanbul: Agora Kitaplığı, 2008.

Ekinci, Ekrem Buğra. “Lübnan’ın Esas Teşkilat Tarihçesi”, Amme İdaresi Dergisi, 31/3, (Eylül 1998), 17-35.

Farah, Caesar E. The Politics of Interventionism in Ottoman Lebanon, 1830-1861. London: I.B. Tauris, 2000.

Fığlalı, Ethem Ruhi. Günümüz İslam Mezhepleri, İzmir: İzmir İlahiyat Vakfı Yayınları, 2014.

Gencer, Fatih. “İbrahim Paşa’nın Anadolu’yu İstilası (1832-1833)”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9/42, (Şubat 2016), 641-657.

Gencer, Fatih. “İsyana Giden Yol, Anadolu’ya Açılan Kapı: Mehmet Ali Paşa’nın Akka’yı Ele Geçirmesi”. History Studies, 7/1, (Mart 2015), 65-80.

Gencer, Fatih. “Kavalalı Mehmet Ali Paşa Yönetimine Karşı Filistin Muhalefeti”. Belleten, LXXIX/286, (Aralık 2015), 979-1001.

Gökbilgin, M. Tayyib. “1840’tan 1861’e Kadar Cebel-i Lübnan Meselesi ve Dürziler”, Belleten Dergisi, 10 /40, (Ekim 1946), 641-703.

Hakim, Carol. The Origins of the Lebanese National Idea, 1840-1920. Berkeley and Los Angeles: University of California Press, 2013.

Halabi, Abbas. The Druze: A New Cultural and Historical Appreciation. Ithaca Press, 2014.

Harris, William. Lebanon: A History, 600 – 2011. New York: Oxford University Press, 2012.

Hitti, Philip K. History of Syria: Including Lebanon and Palestine. London: Macmillan & CO. LTD, 1951.

Hofman, Yitzhak. “Mısır Yönetimi Altında Suriye ve Filistin’in İdaresi (1831-1840), çev. M. Hanefi Kutluoğlu. İlmi Araştırmalar, 12, (2001), 183-204.

Hourani, Albert. Arap Halkları Tarihi. çev. Yavuz Alogan. İstanbul: İletişim Yayınları, 2014.

Hourani, Albert. “Lebanon: the Development of a Political Society”, Politics in Lebanon, Ed. Leonard Binder, New York: John Wiley and Sons Inc., 1966.

Işık, Ramazan. Marunî Kilisesi. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2003.

Karal, Enver Ziya. Osmanlı Tarihi: Nizamı-ı Cedid ve Tanzimat Devirleri (1789-1856). Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 2011.

Khalaf, Samir. Civil and Uncivil Violence in Lebanon: A History of the Internationalization of Communal Conflict. New York: Columbia University Press, 2002.

Kutluoğlu, Muhammet Hanefi. “Kavalalı Mehmed Ali Paşa”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 25/ 62-65. Ankara: TDV Yayınlar, 2002.

Lapidus, Ira M. İslâm Toplumları Tarihi. çev. Yasin Aktay-Mevlüde Ayyıldızoğlu Aktay. 2 Cilt. İstanbul: İletişim Yayınları, 2013.

Ortaylı, İlber. İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı. İstanbul: Timaş Yayınları, 2013.

Öz, Mustafa. “Dürzilik”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 10/ 39-48. İstanbul: TDV Yayınları, 1994.

Salibi, Kamal S. A House of Many Mansions: The History of Lebanon Reconsidered. London: I.B.TAURIS & CO LTD, 1988.

Salibi, Kamal S. The Modern History of Lebanon. New York: Caravan Books, 1993.

Shaw, Stanford J. - Kural Shaw, Ezel, Osmanlı İmparatorluğu ve Modern Türkiye. çev. Mehmet Harmancı. 2 Cilt. İstanbul: E Yayınları, 2010.

Şenzeybek, Aytekin. Ana Kaynaklarına Göre Dürzilik. Bursa: Emin Yayınları, 2012.

Tabbarah, Riad B. “Background to the Lebanese Conflict”, International Journal of Comparative Sociology, 20/1-2, (Jan 1, 1979), 104-120.

Traboulsi, Fawwaz. A History of Modern Lebanon. London: Pluto Press, 2007.

Uzunçarşılı, İsmail Hakkı. Osmanlı Tarihi: İstanbul’un Fethinden Kanuni Sultan Süleyman’ın Ölümüne Kadar. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, [t.y].

Ülman, Haluk. “1840-1845 Arasında Suriye ve Lübnan'ın Durumu ve Milletlerarası Politika”. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 18/3, (1963), 243-268.

Winslow, Charles. Lebanon: War and Politics in a Fragmented Society. London and New York: Routledge, 1996.