İbn Dakîki'l-Îd’in Hadis Şerhleri ve Bu Şerhlerdeki Metodu
İslam tarihi boyunca âlimler, hadislerin doğru anlaşılması ve yorumlaması üzerinde önemle durmuşlar, bu noktada çaba sarf etmeyi ve zihin ameliyesinde bulunmayı dinî bir vazife olarak görmüşlerdir. Hadis şerhleri böyle bir çabanın ürünü olarak ortaya çıkmıştır. Bu çalışmada dinî hükümlerin kaynağını teşkil eden ahkâm hadislerini doğru anlama ve yorumlama noktasında önemli çalışmalara imza atan İbn Dakîki'l-Îd gibi bir şahsiyetin hadis şerhlerini tanıtmak, bu noktadaki yaklaşımlarını araştırmak, kendisine has bir hadis şerh ve yorum yönteminin olup olmadığını tespit etmektir. Bu çerçevede giriş bölümünde hadis şerhçiliğinin önemi üzerinde durulmuş ve bu çabanın tarihi seyri ile ilgili kısaca bilgi verilmiştir. Birinci bölümde ahkâm hadisleri kavramı konu edinmiş, ahkâmla ilgili hadislerin diğer rivâyetler arasındaki yeri tespit edilmeye çalışılmış ve “ahkâm hadisleri” kavramı ile ilgili olarak yapılan tanımlar ortaya konulmuştur. İkinci bölümde ise İbn Dakîki'l-Îd’in yazmış olduğu şerhler ayrıntılı olarak incelenmiştir. Üçüncü bölümde ise hadis şerhinde siyâk, cem’ut’turûk ve sebeb-i vurûd gibi başvurduğu bazı yöntemler konu edinmiştir.
Anahtar Kelimeler:
Ahkâm hadisleri, Şerh, Metot, Hadis, İbn Dakîki'l-Îd
Ibn Daqiq Al-Id’s Hadith Commentaries and His Method in These Commentaries
Throughout the history of Islam, scholars emphasized the proper understanding and interpretation of the hadiths, and at this point they have considered it a religious duty to make efforts and to engage in the mind process. Hadith commentaries emerged as the product of such an effort. The purpose of this study is to introduce the hadith commentaries of Ibn Daqîq al-Îd while examining his approach and ascertaining whether he had his own method of commentary and interpretation or not since Ibn Daqîq al-Îd was an important figure in the history of understanding and interpratating hadith, one of the fundemantal sources of İslamic law, in proper way. In the introduction section, the importance of hadith is discussed and the historical progress of this effort is given briefly. In the first chapter, the concept of hadiths related to İslamic ruling was discussed and the place of the hadiths about İslamic law (ahkâm) in the other narrations was tried to be determined and definitions of term“Ahadith al-Ahkam”(hadiths which islamic law derived from) are given. In the second chapter, commentaries of the books writen by Ibn Daqîq al-Îd were examined in detail. In the third chapter, some methods he had recourse to, such as siyaq, jamu’t-turuq and sabab-i wurud were discussed.
Keywords:
Ḥadīth, Ahadiths of Ahkâm, Commentary, Ibn Daqîq al-Îd, Method,
___
- Aydınlı, Abdullah, “İmlâ”, DİA, Ankara, 2000, XXII.
- Brockelman, Carl, Târîhü’l-edebi’l-‘Arabî (trc. Abdürrahim en-Neccâr), Dâru’l-Meârif, Kahire, 1959.
- Canlı, Mustafa, Hicri İlk Dört Asırda Hadis Şerhçiliği (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Erciyes Ünv. SBE, 1998.
- Ebû Dâvûd, Süleymân b. Eş’as es-Sicistânî (ö. 275/888), Sünen Ebî Dâvûd, Dâr İbn Hazm, Beyrut 1997, I-V.
- Efendioğlu, Mehmet, “Şerh”, DİA, Ankara, 2010, XXXVIII.
- en-Nedvî, Seyyid Süleyman, “Tahkîku ma’ne’s-sünne ve beyânu’l-hâceti ileyhâ” (trc. Mahmut Kavaklıoğlu), Çorum İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2002/2.
- Görmez, Mehmet, Sünnet ve Hadisin Anlaşılması ve Yorumlanmasında Metodoloji Sorunu, TDV, Ankara, 2011.
- Hatîb el-Bağdâdî, el-Kifâye fî ma’rifeti usûli ilmi’r-rivâye, Dâru’l-hüdâ, Meytgamr, 2003, I-II.
- İbn Dakîki’l-Îd, Ebü’l-Feth Takiyüddin Ali b. Muhammed (ö. 702/1302), el-İmâm fî Ma'rifeti ehâdîsi'l-ahkâm (thk. Sa’d b. Abdullah Âlü Hümeyyid), Dâru’l-mühakkik, 2000, I-IV.
- İbn Dakîki’l-Îd, İhkâmu’l-ahkâm şerh Umdeti’l-ahkâm, Dâru İbn Hazm, Beyrut, 2009.
- İbn Dakîki’l-Îd, Şerhu’l-İlmâm bi-ehâdîsi’l-ahkâm, Dâru Atlas, Riyad, 1997, I-II.
- İbn Ferhûn, İbrahim b. Ali Burhanüddin el-Ya’murî (ö. 799/1397), ed-Dibâcü’l-müzheb fî ma’rifet ayân ulemâi’l-mezheb, Dâru’t-türâs, Kahire, I-II.
- İbn Hişâm, Abdullah b. Yusuf, Avdahu’l-mesâlik ilâ Elfiyyeti İbn Mâlik, Dâru’l-fikr, Beyrut, 1993.
- İbn Mâce, Ebû Abdullah Muhammed b. Yezîd el-Kazvînî (ö. 273/886), Sünen (thk. Nâsirüddin el-Elbânî), Mektebetü’l-meârif, Riyad, 1996.
- Karacabey, Sâlih, Hattâbî’nin Hadis İlmindeki Yeri, Sır Yayıncılık, Bursa, 2001.
- Koçyiğit, Talat, Hadis Terimleri Sözlüğü, Rehber Yayıncılık, Ankara, 1992.
- Nesâî, Ebû Abdurrahmân Ahmed b. Şuayb (ö. 303/), es-Sünenü’l-kübrâ, Müessesetü’r-risâle, Beyrut, 2001, I-XII.
- Özafşar, Mehmet Emin, Hadisi Yeniden Düşünmek, Ankara Okulu Yayınları, Ankara, 2000.
- Râzî, Zeynuddîn Muhammed b. Ebî Bekr Ebû Abdullah, Muhtâru’s-sıhâh, el-Mektebetu’l-asriyye, Beyrut, 1999.
- Sancaklı, Saffet, Begavî ve Şerhü’s-Sünne’deki Şerh Metodu (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Uludağ Ünv. SBE, Bursa, 1996.
- Sancaklı, “Günümüzde Zayıf ve Mevzû Hadislerin Sahîh Hadislerle Karıştırılma Problemi”, DİB İlmî Dergi, Cilt: 7, Sayı: 1, 2001.
- Semânî, Ebû Sa’d Abdülkerîm b. Muhammed el-Mervezî (ö. 562/1166), Edebü’l-imlâ ve’l-istimlâ, Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, Beyrut, 1981.
- Şahyar, Ayşe Esra Ağırakça, Zayıf Hadis Rivâyeti, Akdem Yayınları, İstanbul, 2011.
- Tirmizî, Ebû İsâ Muhammed b. İsâ (ö. 279/892), es-Sünen, Dâru’l-garb el-İslâmî, Beyrut, 1996, I-VI.
- Türcan, Zişan, Hadis Şerh Geleneği, TDV Yayınları, Ankara, 2011.
- Uğur, Mücteba, Ansiklopedik Hadis Terimleri Sözlüğü, TDV, Ankara, 1992.
- Üdfüvî, Ebü’l-Fadl Kemalüddin Cafer b. Saleb eş-Şâfiî (ö. 748/1347) et-Tâliü’s-saîd, el-câmi’ esmâi nücebâi’s-Saîd, Dâru’l-Mısriyye, Kahire, 1966.
- Ürkmez, Ahmed, Ahlak ekseninde Hadis, TDV, Ankara, 2010.
- Yıldırım, Selahattin, Ahkâm Hadislerini Yorum Metodu, İbn Dakîki’l-Îd Örneği, Çıra Akademi, İstanbul, 2018.
- Yıldırım,“İbn Dakîki'l-Îd’e Göre Hadislerin Doğru Anlaşılmasında Siyâkın Rolü”, İnönün Ü. İlahiyat Fültesi Dergisi, Cilt, 7, Sayı, 2, 2016.
- Başlangıç: 2018
- Yayıncı: Veysel ÖZDEMİR