Hasen Lî Zâtihi’yi Yeniden Tanımlamak
Hadîsler, dinin esas kaynaklarından ve temel dayanaklarından biridir. Bu kaynağın Hz. Peygamber’e aidiyetinin tespiti noktasında ciddi gayret sarf edilmiştir. Hadîs usûlünün sudûrdan sutûra geçtiği günden beri en ince detay bile düşünülmüş ve hadîslerin doğru anlaşılması için bölümlere ayrılmıştır. Mütekaddimûn döneminde hadîsler, hüküm itibariyle sahih ve zayıf olmak üzere ikili bir tasnife tabi tutulmuştur. Müteahhirûn döneminde ise bu ikili tasnife hasen hadîs de ilave edilerek üçlü bir tasnife geçilmiştir. Bu sınıflandırmanın da alt bölümleri mevcut olup bu çalışmada sadece hasen li-zâtihi kavramının tanımı üzerinde durulacaktır. Hadîs usûlünde kavramlar, hadîslerin aideyetinin tespitinde önemli bir fonksiyona sahiptir. Önemli kavramlardan biri de hasen kavramıdır. Hadîs usulünde hasen hadîsin ne olduğu tartışılmış ve onu tarif etmenin zorluğuna dikkat çekilmiştir. Hasen hadîs için yapılan tariflerde bu kavramın sahîh hadîsin şartlarını taşıdığı belirtilmiş, sahîh ile hasen arasındaki tek farkın, hasen hadîsteki zabtın sahîh hadîse nispetle daha düşük oranda tahakkuk etmiş olmasının altı çizilmiştir. Hadîs usûlüne dair yazılmış birçok eserde hasen hadîsin tanımında zabtın noksan oluşuna işaret edilmesine rağmen sahîh hadîs için istenilen diğer şartların eksiklik seviyesine değinilmemiştir. Bu makalede sahîh hadîsin tanımında yer alan zabt şartı dışındaki diğer şartların hasen hadîsin tanımında temel kıstas olduğu olup olmadığı ele alınacaktır.
Anahtar Kelimeler:
Hadîs, Hasen Hadîs, Zabt, Hadis Metodolojisi, Hıffet
Redefining Ḥasan li Ḏātihi
Ḥadīths are one of the main sources of religion and its main pillars. Serious efforts have been made in determining the belonging of this source to the Prophet (sav). The ḥadīths method has been considered even the finest detail since the day of the hearts to the line, and has been divided into sections for the correct understanding of the ḥadīths. In the period of the former scholars, ḥadīths were subjected to a dual distinction, namely, the true ḥadīth (sahih) and the weak ḥadīths In later scholars, in addition to these two classes, 'hasan ḥadīth' was added and a triple classification was made. There are also sub-sections of this classification and this study will focus only on the definition of Ḥasan li ḏātihi The concepts in ḥadīth method have an important function in understanding the ḥadīths. One of the important concepts is the concept of hasan. The hadith method in which hasen ḥadīth is discussed and attention is drawn to the difficulty of describing it. In the recipes for ''Hasen ḥadīth'' it is stated that this concept carries the conditions of the true ḥadīth (sahih). The only difference between real and hasen ḥadīths is the fact that the sources in the hasen ḥadīth had accrued less than the real hadith. In many works written about the ḥadīth method, although there is a deficiency of the source in the definition of hasen ḥadīth, the deficiency level of the other requirements for true ḥadīth had not been mentioned. In this article, it will be examined whether the other conditions except the source condition in the definition of true ḥadīth are the basic criterion in the definition of hasan ḥadīth.
Keywords:
Ḥadīth, Hadith methodology, Ḥasan ḥadīth, Ḍabt,
___
- Alâî, Selâhaddîn Halil b. Keykeldî b. Abdullah. Câmiu’t-tahsîl fî ahkâmi’l-mürsel. Tahkik, Hamdî Abdülmecîd es-Silfî. Beyrut: 1407/1986.
- Aydınlı, Abdullah. Hadîs ıstılahları sözlüğü. İstanbul: İfav yayınları, 2016.
- Bikâî, Ebü’l-Hasan Burhanüddîn İbrahim b. Ömer b. Hasan er-Rubât. en-Nüketü’l-vafiyye. thk. Mahir Yâsin el-Fahl, Riyâd: Mektebetü’r-Rüşd, 1417.
- Bağdâdî, Ebû Bekr Ahmed b. Ali b. Sâbit. el-Kifâye fî ma‘rife usuli ilmi’r-rivâye. thk. Ebû Abdillah es-Sûrekî ve İbrahim Hamdî el-Medenî, Medine: Mektebetü’l-İlmiyye, ts.
- Bağdâdî, el-Câmi‘u li-ahlâkı’r-râvî ve âdâbi’s- sâmi‘, thk. Mahmûd Tahhân, Riyad: Mektebetü’l-Meârif, 1403.
- Bağdâdî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Maîn b. Avn el-Mürrî. Ma‘rifetü’r-ricâl, thk. Ebû Ömer Muhammed b. Alî el-Ezherî, Kahire: Dârû’l-Fârûk el-Hadîse, 1430/2009.
- Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmail b. İbrahim b. Muğîre. et-Târihu’l-kebîr, thk. Muhammed Abdülmu‘îd Hân, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1407/1987.
- Cezâirî, Tahir b. Salih. Tevcîhü’n-nazar ilâ usûli’l-eser. thk. Abdülfettâh Ebû Gudde, Beyrut: Dârü’l-Beşâir, 1430/2009.
- Çakan, İsmail Lütfi. Şekil ve Örneklerle Hadîs Usûlü. İstanbul: İfav yayınları, 2012.
- Dureys, Halid. el-Hadîsü’l-hasen li-zâtih ve li-gayrih dirâsetun istikrâiyye nakdiyye. Riyad: Advâu’s- Selef, 1426/2005.
- Dımeşkî, Nâsirüddîn. ‘Ukûdu’d-dürer fî ‘ulûmi’l-eser ve şerhuhâ hallu ‘ukûdi’d-dürer. thk. Abdullah b. Ali Mürşid, Suudi Arabistan: Dâru’l-Abbâs, 1415.
- Ebû Dâvud, Süleyman b. el-Eş‘as el-Ezdî, Sünen, thk. Muhammed Muhyiddîn Abdulhamîd, Beyrut: Mektebetü’l-Asriyye, ts.
- Elbânî, Ebû Abdirrahman Muhammed Nâsirüddîn. ed-Dürer fî mesâili’l-mustalahi ve’l-eser. Haz. Muhammed b. Muhammed b. Abdullah el-Geylânî, Beyrut: Dâru İbn Hazm, 1422/2001.
- Elbânî, İrvâu’l-ğalil fî tahrîci ehâdîs-i mennâri’s-sebîl. Beyrut: Mektebetü’l-İslâmî, 1405.
- İbn Abdilberr, Ebû Ömer Cemâlüddîn Yûsuf b. Abdillah b. Muhammed b. İbn Abdilberr en-Nemerî. Câmi‘u beyâni’l-‘ilim ve fadlih. thk. Ebü’l-İşbâl ez-Züheyrî, Damâm: Dâru İbni’l-Cevzî, 1427.
- İbn Abdilhâdî, Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed. Şerhu kaside-i Ğurâmî Sahîh, thk. Hüseyin b. Ukâşe, Kahire: Dârü’l-Fârûki’l-Hadîse, 1427/2006.
- İbnü’l-Cevzî, Abdurrahman b. Ali. el-Mevdu‘ât mine’l-ehâdîsi’l-merfûât. thk. Abdurrahman Muhammed Osmân, Beyrut: Dâru’l-Fıkr, 1403/1983.
- İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Ahmed b. Ali b. Hacer el-Askalânî. el-Esiletü’l-fâika bi’l-ecvibeti’l-lâika. thk. Muhammed İbrahim Hafizurrahman, 1410.
- İbn Hacer, Netâicü’l-efkâr fî tahrîci ehâdîsi’l-Ezkâr. thk. Hamdî Abdülmecid es-Silfî, Dımaşk: Dâru İbn Kesîr, 1421/2000.
- İbn Hacer, en-Nüket alâ kitâb İbni’s-Salâh, thk. Rabî‘ b. Hâdî el-Medhalî, Riyad: Dârü’r-Râye, 1417.
- İbn Hacer, Nüzhetü’n-nazar, thk. Nureddin Itr, Pakistan: Mektebetü’l-Büşrâ, 1432/ 2011.
- İbn Kesîr, Ebü’l-Fedâ’İmâmüddin İsmâîl b. Şihâbiddîn Ömer b. Kesîr b. Dav’ b. Kesîr el-Kaysî el-Kureşî. İhtisâru ‘ulûmi’l-hadîs. thk. Ali b. Hasan b. Ali b. Abdülhamid, Riyad: Dâru’l-Âsime, 1415.
- İbn Fâris, Ahmed b. Fâris b. Zekeriyyâ. Mu‘cemu mekâyiysi’l-lugat. thk. Abdüsselâm Muhammed Hârûn, Beyrut: Dâru’l-Ceyl, 1414.
- İbnü’n-Nefîs, Alâeddîn Ali. el-Muhtasar fî ilmi usûli’l-hadîs. thk. Yûsuf Zeydân, Kahire: ed-Dârü’l-Mısriyye, 1412/1991.
- İbnü’l-Mulakkın, Sirâcüddîn Ömer b. Ali b. Ahmed el-Ensârî. el-Mükni‘ fî ulûmi’l-hadîs. thk. Abdullah b. Yusuf, Suudi Arabistan: Dâru Fevvâz, 1413/1992.
- İbnü’l-Mulakkın, et-Tezkira fî ‘ulûmi’l-hadîs. (Tavdîhu’l-ebher ile birlikte) thk. Abdullah b. Abdürrahim el-Buhârî, Kahire: Dâru’l-İmâm Ahmed, 1429/2008.
- İbnu’s-Salâh, Ebû ‘Amr Osmân b. Abdurrahman. ‘Ulûmu’l-hadîs. thk. Nureddîn Itr, Beyrut: Dâru’l-Fkır, 1425/2004.
- Kefevî, Ebu’l-Bekâ Eyyûb b. Musa. el-Kulliyât mu‘cem fi’l-mustalahât ve’l-furûku’l- lugaviyye. thk. Adnân Dervîş ve Muhammed el-Misrî, Beyrut: Muessesetü’r- Risâle, 1412/1992.
- Koçyiğit, Talat. Hadîs usulü. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2015.
- Râgıb, Ebu’l-Kâsım Hüseyîn b. Muhammed el-İsfâhanî. el-Müfredât fî garîbi’l-Kur’an. thk. Muhammed Seyyid Geylânî, Beyrut: Dâru’l-Ma‘rife, ts.
- San‘ânî, Muhammed b. İsmâil b. Salâh b. Muhammed el-Hüseynî. Tavdîhu’l-efkâr li-meânî tankîhü’l-enzâr. thk. Muhammed b. ‘Uveyde, 1417/1997.
- Sehâvî, Muhammed b. Abdurrahman b. Muhammed b. Ebû Bekr b. Osmân b. Muhammed. et-Tavdîhu’l-Ebher li-tezkira İbni’l-Mulakkın fî ilmi’l-eser. thk. Abdullah b. Abdürrahim el-Buhârî, Riyad: Edvâu’s-Selef, 1418/1997.
- Süyûtî, Ebü’l-Fazl Celalüddîn Abdurrahman b. Ebî Bekr b. Muhammed el-Hudayrî. Tedrîbu’r-râvî fî şerh takrîbi’n-Nevevî. Beyrut: Muessesetü’l-Kütübi’s-Sikâfe, ts.
- Nesâî, Ebû Abdirrahman Ahmed b. Şuayb b. Ali el-Horâsânî. es-Sünenü’l-kübrâ, thk. Hasan Abdülmün‘im Şelbî, Beyrut: Muessesetü’r-Risâle, 1421, 2001.
- Özdemir, Veysel. “Hadîslerin Sıhhat Açısından Taksimi ve Hasen Hadîs Istılâhının Ortaya Çıkışı”. Marmara Üniversitesi İlâhiyat Dergisi, 2013, 45.
- Yücel, Ahmet. Hadîs usulü. İfav Yayınları, İstanbul: 2018.
- Zerkeşî, Ebû Abdillah Muhammed b. Behâdır b. Abdulllah.el-Mensûr fi’l-kavâid. thk. Teysîr Fâik Ahmed Mahmud, Kuveyt: Vezâretü’l-Evkâf, 1405.
- Zerkeşî, en-Nüket alâ mukaddimeti İbni’s-Salâh. thk. Zeynülâbidîn b. Muhammed, Riyad: Advâu’s-Selef, 1419/1998.
- Zehebî, Muhammed b. Ahmed. el-Mukıza fî ilmi mustalahi’l-hadîs, Abdülfettâh Ebû Gudde, Beyrut: Dâru’l-Beşâiri’l-İslâmî, 1412.
- Zehebî, Zikru men yu‘temed kavluhu fi’l-cerh ve’t-ta‘dîl, thk. Abdülfettâh Ebû Gudde, Halep: Mektebetü’l-Matbûâti’l-İslâmî, 1410.
- Başlangıç: 2018
- Yayıncı: Veysel ÖZDEMİR