Çıplak Ayağa Meshle İlgili Rivayetlerin Tahlili
Ehl-i sünnet ve Şia’ya mensup âlimler, tarih boyunca birçok konuda ihtilaf etmişlerdir. İhtilaf edilen konulardan biri de çıplak ayağa mesh meselesidir. Ehl-i sünnet ve Şiîler arasındaki bu ihtilafın sebebi, Mâide suresindeki âyetin kıraat farklılığı ve konu hakkında gelen farklı rivayetlerdir. Bu makalede çıplak ayağa meshi ifade eden hadisler, sıhhat değerlendirmesine tabi tutulacaktır. Abdestte ayakların yıkanması meselesi, fıkıh ve tefsiri ilgilendiren yanlarıyla birçok araştırmaya konu olmuştur. Fakat meshi ifade eden hadislerin sıhhat değerlendirmesi henüz yapılmamıştır. Araştırmada isnâdla birlikte metin tahlil ve tenkidine de yer verilerek sağlıklı bir değerlendirme ortaya konulmaya çalışılacaktır. Abdestte ayakların yıkanmasını ifade eden hadisler, araştırmamızın konusuna dâhil değildir. Bu sebeple konuyla ilgili hadislere atıf yapmakla yetinilecektir. Hz. Peygamberin abdest alış şekli ilk dönem hadis kaynaklarında geniş bir şekilde yer almış, sahâbîler, Resûlullah’ın abdest alış şeklini en ince ayrıntılarına kadar sonraki nesillere aktarmıştır. Abdestin farzları arasında sayılan, fakat nasıl yapılacağı noktasında Ehl-i sünnet ve Şia arasında derin bir ihtilafa yol açan yıkama/mesh rivayetlerinden kastın ne olduğunun ortaya konması zaruridir. Bahsedilen ilmi boşluğu doldurmak için hazırlanan bu araştırmada konu, tefsir ve fıkhı ilgilendiren boyutuyla irdelenip, abdestte ayakların yıkanmasının mı, yoksa mesh edilmesinin mi sünnet açısından daha doğru olduğunun tespitine çalışılacaktır. Abdestte ayakların yıkanması konusunda üzerinde durulacak konulardan biri de ka’b kelimesidir. Ehl-i sünnet ve Şiîler, ka’b kelimesine farklı manalar verip, âyet ve hadisleri verilen bu manaya göre yorumlamıştır. Bu sebeple ka’b’ın açıklanması konunun vuzuha kavuşması açısından büyük bir önem arz etmektedir. Görebildiğimiz kadarıyla Ehl-i sünnet âlimleri arasında ayakları yıkamayı ifade eden rivayetlerin sıhhatine yönelik bir eleştiri bulunmadığı halde, bazı Şiîler bu rivayetlere itiraz etmişlerdir. Mesh etmeyi ifade eden rivayetler ise Ehl-i sünnet âlimleri tarafından tenkide tabi tutulmuş, en iyi niyetli ifadelere göre zayıf kabul edilmiştir. Metnin değerlendirilmesi esnasında, bu eleştirilerle beraber abdestte ayakları yıkamanın mı, yoksa mesh etmenin mi daha doğru olacağı ortaya koyulmaya çalışılacaktır.
Anahtar Kelimeler:
Hadis, Mesh, Yorum, Ehl-i sünnet, Şia
The Analysis of the Narrations Related to Wipe of Naked Foot
The scholars of Ahl-al-Sunna and Shiite have been in conflict on various issues. One of these issues is about the wipe of naked foot. The reason of this conflict between Ahl-al-Sunna and Shiite sources from two different recitations of a verse in Surat Al-Ma’idah and different narrations. In this study, hadiths related to wiping of naked foot were analyzed in terms of document and text and validity of these hadiths was revealed. The issue of washing feet in wudu has been a subject to many research in relation to its fiqh and tafsir sides. However validity assessment of hadiths expressing wipe has not been carried out yet. In this study a healthy assessment of these hadiths is tried to be done by including the isnad with the analysis and criticism of the matn. Hadiths expressing the washing of the feet in wudu is not included in our study’s subject. Therefore hadiths related to this subject will only be refered to. The way the Prophet performed wudu was widely appeared in the first term hadith recourses and the companions of the Prophet passed down the way Rasul Allah performed wudu down to the last detail. It is imperative that what is meant by narratives about washing/waking which is between the fards of wudu and has caused a deep dispute between Ahl-al-Sunna and Shia about how it is done is discovered. To fill the mentioned scientific void, in this study the subject will be examined in aspect to tafsir and fiqh and it will be discussed whether the wiping or the washing of the feet in wudu is truer according to Sunnah. Another point that must be addressed about washing of the feet in wudu is terms of ka’b. Ahl-al-Sunna and Shiite gave the word ka’b different meanings and interpreted the verses and hadiths according to these given meanings. That’s why the explanation of the term ka’b has a big importance in clarification of this subject. As we can see while the scholars of Ahl-al-Sunna have not criticized the validation of the narrations that express the washing of the feet, some Shiite have objected to these narrations. Narrations that indicate wiping of the feet have been criticized by scholars of Ahl-al-Sunna and according to the expressions with the best intentions they have been acknowledged as exceptional. With these criticisms during the evaluation of the matn we will try to tell for certain whether washing of the feet or wiping of the feet in wudu is more accurate.
Keywords:
Ḥadīth, Wiping, Interpretation, Ahl al-Sunna, Shia,
___
- Abdurrezzâk b. Hemmâm, Ebû Bekir es-San’ânî. el Mûsânnef. Nşr. Habîbürrahman el Azâmî. 11 Cilt. Beyrut: 1983.
- Ahmed b. Hanbel. Müsned. Nşr. Şuayb Arnavud. 50 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1999.
- Ahmed el-Advî, Safâü’d-Davvî Ahmed el-Advî. İhdâü’d-dîbâce şerhü süneni İbn Mâce. Nşr. Mektebetu Dâri’l-Yakin, 5 Cilt. Bahreyn: 2001.
- Alûsî, Şihabuddin Seyyid Mahmud Ebu’l Fadl Âlusî. Rûhu’l-meânî fi tefsiri’l-Kur’âni’l-azîm ve’s-Seb’i’l-Mesânî. 15 Cilt. Beyrut: 1987.
- Ateş, Süleyman. “Kur'ân ve Sünnetin ışığında abdestte ayakları mesh etme veya yıkamanın hükmü”, İslami Araştırmalar. 3/4, (1989): 188-193.
- Aynî, Bedreddîn. Umdetü’l-kārî şerhu Sahîhi’l-Buhârî. 19 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, ts.
- Azîmâbâdî, Ebû Tayyib Muhammed Şemsülhak Azîmabâdî. Avnü’l-Ma’bûd şerhu süneni Ebî Dâvûd. Nşr. Abdurrahman Muhammed Osman. 14 Cilt. Beyrut: 1968.
- Bâcî, Süleyman b. Halef. et-Ta’dil ve’t-tecrîh limen harrece lehu’l-Buhârî fi’l-Câmi’s-Sahîh. 7 Cilt. Beyrut: Dâru’l- Livâ, 1986.
- Beydâvî, Nasıruddin Ebu Said Abdullah b. Ömer b. Muhammed el-Beydavî. Envaru’t- tenzîl ve esraru’t- te’vîl. 2 Cilt. Beyrut: Daru’l- Kütübi’l- İlmiye, 2003.
- Beyhakî, Ebû Bekir Ahmed b. Huseyin. es-Sünenü’l-kübrâ. Nşr. Muhammed Abdulkadir. 11 Cilt. Beyrut: 1994.
- Bezzâr, Ebû Bekir Ahmed b. Amr el-Basrî, Müsned. Nşr. Ali b. Nâfi eş-Şuhûd. 14 Cilt. Beyrut: ts.
- Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmail, et-Târîhü’l-kebîr. Nşr. es-Seyyid Hâşim en-Nedvî. 8 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Fikr, ts.
- Dârekutnî, Ebu’l Hasan Ali b. Ömer b. Ahmed, Sünen. Nşr. Abdullah Haşim Yemânî. 4 Cilt. Medine: 1996.
- Ebû Nuaym el-İsbahânî. Ma’riftü’s-sahâbe. Nşr. Adil b. Yusuf Ğazâlî. 7 Cilt. Riyad: Dâru’l-Vatan, 1998.
- Ertürk, Mustafa. Hadis çözümlemeleri. İstanbul: İFAV Yayınları, 2004.
- İbn Abdilber, Ebû Ömer Cemâlüddîn Yûsuf b. Abdillâh b. Muhammed b. Abdilberr en-Nemerî el-İstîâb fî ma’rifeti’l- ashâb. Beyrut: Dâru’l-Cîl, 1992.
- İbn Adiyy, Abdullah b. Adiy b. Abdullah b. Muhammed Ebû Muhammed, el Kâmil fî Duafâi’r-Ricâl. Nşr. Yahya Muhtar. 7 Cilt. Beyrut: 1988.
- İbn Ebî Şeybe, Ebû Bekr Abdullāh b. Muhammed. Musannef. 26 Cilt. Cidde: Dâru’l-Kıble, 2006.
- İbn Ebû Hâtim, Ebû Muhammed Abdurrahman b. Muhammed b. İdris. el-Cerh ve't-ta’dîl. 9 Cilt. Beyrut: 1952.
- İbn Hacer, Ahmed b. Ali b. Hacer Ebü’l-Fadl el-Askalânî. Tehzîbü’t-tehzîb. 12 Cilt. Beyrut, 1984.
- İbn Hacer, Takrîbü’t-tehzîb. Nşr. Muhammed Avvâme. Haleb: 1986.
- İbn Hacer, el- İsâbe fî temyîzi’s-sahâbe. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Cîl, 1412.
- İbn Hacer, Tabkātü’l-müdellisîn, Amman: 1983.
- İbn Hibbân, Muhammed b. Hıbbân b. Ahmed Ebû Hâtim el-Büstî, es-Sikât. Nşr. Seyyid Şerefeddin Ahmed. 9 Cilt. Beyrut: Dârül-Fikr, 1975.
- İbn Huzeyme, Ebû Bekr Muhammed b. İshâk b. Huzeyme es-Sülemî en-Nîsâbûrî. Sahîh. Nşr. Mustafa A’zamî. 4 Cilt. Beyrut: el-Mektebü’l-İslâmî, 1970.
- İbn Mâce, Ebû Abdullah Muhammed b. Yezîd. Sünen, Nşr. Şuayb Arnavud. Beyrut: Dâru Risâleti’l-Âlemiyye, 2001.
- İbn Maîn, Ebû Zekeriyyâ Yahya b. Maîn, Tarihü İbn Maîn. Nşr. Ahmed Muhammed Nur. 4 Cilt. Beyrut: 1979.
- İbn Sa’d, Ebû Abdullah Muhammed b. Sa'd b. Meni' ez-Zührî. et-Tabakātü’l kübrâ. 8 Cilt. Beyrut: ts.
- İbn Şahin, Ömer b. Ahmed Ebû Hafs el-Vâiz. Tarihü esmai’s-sikât. Nşr. Subhî es-Sâmeraî. Beyrut: 1984.
- İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Cemâlüddîn Abdurrahmân b. Alî b. Muhammed el-Bağdâdî. ed-Duafâ ve’l-metrûkîn. Nşr. Abdullah el-Kâdî. 4 Cilt: Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, ts.
- İbnü’l-Esîr, Ebü’l-Hasen İzzüddîn Alî b. Muhammed b. Muhammed eş-Şeybânî el-Cezerî. Üsdü’l-gābe fî ma’rifeti’s-sahâbe. Nşr. Adil Ahmed Abdulmevcûd. Beyrut: 1994.
- Iclî, Ebü'l-Hasan Ahmed b. Abdullah b. Sâlih. Ma'rifetü's-sikât. Nşr. Abdülalim Abdülazim Bestevî. 2 Cilt. Medine: 1985.
- Kaya, Remzi. “Kıraat açısından abdest âyeti”. Uludağ Ünv. İlahiyat Fakültesi Dergisi, 5/5. (1993): 257.
- Kirâcikî, Ebû Feth Muhammed b. Ali. el Kavlü’l mübîn an vucûbi meshi’l kademeyn. Nşr. Ali Mûsâ Ka’bi. Tahran: ts.
- Kettânî, Ebû Abdullah Ca’fer el-Hasenî. Nazmü’l mütenâsır min’el-ehâdîsi’l-Mütevâtir. Beyrut: 1987.
- Kocabaş, Savaş. “Ka’b kelimesinin İslâm Hukukundaki kullanı ve abdest âyetindeki anlamı”, İslâm Hukuku Araştırmaları Dergisi. 24. (2014): 371/392.
- Kuleynî, el-Kâfî. 7 Cilt. Tahran: Dârü’l Kütübi’l İslâmiyye, 1365.
- Mizzî, Ebü'l-Haccâc Cemaleddîn Yusuf b. Abdurrahman b. Yusuf, Tehzîbü’l-kemâl fi esmâi’r-ricâl. Nşr. Beşşâr Avvâd Ma’rûf. 35 Cilt. Beyrut: 1980.
- Mubârekfûrî, Muhammed b. Abdurrahman b. Abdurrahim. Tuhfetü’l-ahvezî. 10 Cilt. Beyrut: Dârü’l Kütübi’l- İlmiyye, ts.
- Muhammed b. Abdulğanî el-Bağdâdî. et-Takyîd li ma’rifeti ruvvâti’s-sünen ve’l-mesânîd. Nşr. Kemal Yusuf Hût. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1408.
- Muhammed Yusuf Sâlih. Sübülü’l-hedyi ve’r-raşâd. Nşr. Âdil Ahmed Abdulmevcûd. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1993.
- Münâvî, Zeynüddîn Muhammed Abdürrauf b. Tacilarifin b. Ali Münâvî. Feyzü'l-kadîr şerhü'l -Câmii's-Sağîr. Nşr. Hamdi ed-Demirdaş. 6 Cilt. Mekke: 1998.
- Nenevî, Ebû Zekeriyyâ Muhyiddin Yahyâ b. Şeref b. Nuri Nevevi. el-Mecmu’ şerhu’l-Mühezzeb li’ş-Şirâzî. Nşr. Muhammed Necib Mutî. 20 Cilt. Riyad: 2003.
- Okçu, Abdulmecit. “Taberî tefsirinde abdest ayetinin yorumu ve Taberî’nin konuyla ilgili görüşleri üzerine bazı mülahazalar”. Atatürk Ünv. İlahiyat Fak. Dergisi. 19, (2003): 219/248.
- Râvendî, Kutbuddîn. Fıkhü’l Kur’ân. Nşr. Mektebetü Ayet’il Marâşî. 3 Cilt. Tahran: 1405.
- Taberânî, Ebü’l-Kāsım Müsnidü’d-dünyâ Süleymân b. Ahmed b. Eyyûb. el-Mu’cemü’l kebîr. Nşr. Hamdi b. Abdulmecid. 20 Cilt. Beyrut: Mektebetü’l ulûm, 1983.
- Seharenfûrî, Halîl Ahmed. Bezlü'l mechûd. Nşr. Muhammed Zekeriyâ b. Yahyâ. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1996.
- Suyûtî, Celâleddin Abdurrahman b. Ebî Bekir. el-Hasâisü’l-kübrâ. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1985.
- Tahâvî, Ebû Ca’fer Ahmed b. Muhammed. Şerhü meâni’l âsâr. 4 Cilt. Kahire: 1968.
- Tûsî, eş-Şeyh Tûsî. Tehzîbü’l Ahkâm. 10 Cilt. Tahran: Dârü’l Kütübü’l İslamiyye, 1365.
- Tûsî, el-İstibsâr. 4 Cilt. Tahran: Dârü’l Kütübi’l Îslâmiyye, 1390.
- Uğur, Mücteba. “ Kur'ân ve Sünnete Göre Abdestte Ayakların Yıkanması”. İslami Araştırmalar. 3/2 (1989) 19/22.
- Zehebî, Ebû Abdullah Şemseddîn Muhammed b. Ahmed b. Osman. Tezkiretü'l-Huffaz. 4 Cilt. Beyrut: 1992.
- Zehebî, Siyer’i a’lâmi’n-nubelâ, Nşr. Şuayb Arnaut. 25 Cilt. Beyrut: 1981.
- Zehebî, el-Kâşif fi ma'rifeti men lehu rivâye fi'l-Kütübi's-Sitte. Muhammed Avvâme. 2 Cilt. Cidde: 1992.
- Zehebî, Mîzânü'l-i'tidal fi nakdi'r-ricâl. Nşr. Ali Muhammed Muavvad. 6 Cilt. Beyrut: 1995.
- Zehebî, Zikr’ü esmâi men tukullime fîhi ve huve mûsikün. Nşr. Muhammed Şekûr. Beyrut: Mektebetü’l-Menâr, 1986.
- Başlangıç: 2018
- Yayıncı: Veysel ÖZDEMİR