Selim İleri'nin Kaleminden Cahide Sonku ve Eşyaya Atfedilen Değer

Yazar, senarist ve eleştirmen kimlikleriyle ön plana çıkan Selim İleri çoğunlukla romanları ile tanınmakla birlikte tiyatro eserleri de kaleme almıştır. Yönetmen, tiyatro ve sinema oyuncusu Cahide Sonku’nun (1916-1981) yaşam hikâyesinden hareketle ortaya çıkan Cahide / Ölüm ve Elmas adlı tiyatro eseri, yazarın kaleme aldığı ilk tiyatro eseridir. Geriye dönük genişletmelerle Cahide Sonku’nun hayatının önemli anlarına yer veren eser, sanatçının yer yer romantik, yer yer trajik hayat hikâyesine farklı bir bakış açısı getirir. Selim İleri, eserini kaleme alırken klasik tarzın dışına çıkarak postmodern bir tarz ile okuyucu, yazar ve oyuncuların iç içe olduğu bir yapıyı kullanmayı tercih eder. Oyun metninin oluşum sürecine tanıklık ettirme, yer yer alay unsuru kullanma ve bir oyuncunun birden fazla kişiyi canlandırması gibi özellikler, eserin Bertolt Brecht’in epik tiyatro anlayışından da izler taşıdığını göstermektedir. Cahide Sonku’nun hayatından izleri kurmaca bir yöntemle sunarken onu eşya/nesne ile bütünleştirir. Eşyaya gündelik hayattaki alışılagelen anlamlarından farklı anlamlar yükleyerek eşya üzerinden mekânı, değişimi, dönüşümü, kültürü ve hayatı yansıtır. Selim İleri sanatçının şahsî, mesleki ve toplumsal rol değişimlerinde eşya motifini bir sembol olarak kullanıp ona atmosfer oluşturma, karakter yaratma, kurgu belirleme ve psikolojik işlev gibi değerler yükler. Anahtar kelimeler: Selim İleri, Cahide Sonku, Ölüm ve Elmas, Türk Tiyatrosu, postmodernizm, epik tiyatro, eşya.

Cahide Sonku from Selim İleri’s Pen and the Value Attributed to Items

Although Selim İleri, who became famous as a writer, screenwriter and critic, is mostly known for his novels, he also wrote theater plays. The author’s first theatrical work Cahide/Death and Diamond is inspired from the life story of the director, theater and cinema actor Cahide Sonku (1916-1981). The flashbacks to Cahide Sonku’s life used in this work has brought a different perspective to the story of the artist's romantic and tragic life. Selim İleri departing from classical literary styles, prefers to use a postmodern style and a structure in which readers, writers and actors are intertwined. Features such as witnessing the formation process of the theatre text, sometimes using sarcastic elements and reviving more than one person, show that the work bears traces from Bertolt Brecht's “epic theatre” understanding. The traces of Cahide Sonku’s life are presented in a fictitious way integrating it with items/objects. It thus reflects the place, change, transformation, culture and life on the objects which are loaded with different meanings from the usual meanings of daily life. Selim İleri uses the motif of the objects as a symbol for the personal, professional and social role changes of the artist and he loads values such as creating atmosphere, creating characters, setting fiction and psychological function. Keywords: Selim İleri, Cahide Sonku, Death and Diamond, Turkish Theatre, Postmodernism, Epic Theatre, Items.

___

  • BİLGİN, N. (1991). Eşya ve İnsan. İstanbul: Gündoğan Yayınları.
  • GÜMÜŞ, S. (2015). Modernizm ve Postmodernizm Edebiyatın Dünü ve Yarını. İstanbul: Can Yayınları.
  • ISSI, A. C. ve BOLAT, T. (Ed.). (2018). Hikâye Kuran Nesneler. Ankara: Hece Yayınları.
  • IŞIK, İ. (2013). “Ünlü Sanatçılar”. Türkiye Ünlüleri Ansiklopedisi. Ankara: Elvan Yayınları.
  • İLERİ, S. (2015). Toplu Oyunlar Ölü Bir Kelebek. İstanbul: Everest Yayınları.
  • ÖZGÜÇ, A. (2007). Peçete Kâğıdındaki Anılar. İstanbul: +1Kitap Yayınları.
  • TANPINAR, A. H. (1977). Edebiyat Üzerine Makaleler. İstanbul: Dergâh Yayınları.
  • TÜRKER, C. (2007). Ne De Olsa Sonbahardı. İstanbul: Benseno Yayınları
  • İLERİ, S. (2012). Niçin Oyun Yazmıyorum?, 15.01.2019 tarihinde http://mimesis-dergi.org/2012/01/selim-ileri-nicin-oyun-yazmiyorum/ adresinden erişildi.