Ortaokul Öğrencilerinin Saygılı ve Etik Zihin (SEZ) Özellikleri*

Bireylerin duyarlı, hoşgörülü, iş birliğine açık, sorumluluk sahibi ve etkin vatandaş olmasının temeline bakıldığında kuşkusuz saygı ve etik ile ilgili değerleri kapsayan eğitime rastlanacaktır. Bu çalışmanın amacı Saygılı ve Etik Zihin (SEZ) ile ilgili öğrenci özelliklerini belirlemektir. Betimsel olan bu çalışmada Sosyal Bilgiler dersi öğretim programları incelenmiş ve Ankara’da üç ortaokulda gözlem yapılmış; 23 öğretmen ve 30 öğrenci ile görüşülmüştür. Araştırmanın dikkate değer sonuçlarından bazıları şöyledir: Öğretmenler, öğrencilerinde en fazla haklı eleştirilerde bulunma ve diğerlerine yardım özelliğini, en az da diğerlerine saygı duyma ve dürüst olma/ açıklık özelliğini gözlemlediklerini belirtmişlerdir. Öğrenci görüşlerine göre ise, öğrenciler SEZ'in tüm özelliklerine oldukça yüksek seviyelerde sahiptir. Ayrıca öğrenciler, içinde yaşadıkları toplumun SEZ özelliklerinin hepsine en üst düzeyde sahip olması gerektiğini fakat toplumun bu özelliklere ancak orta ve düşük seviyelerde sahip olduğunu dile getirmişlerdir. Öğretmen ve öğrencilerin aynı SEZ kavramlarına yükledikleri farklı anlamlar üzerine geliştirilen öneriler sunulmuştur

Secondary School Students’ Respectful and Ethical Minds Characteristics

While considering the basis of individuals being sensitive, tolerant, open to cooperation, responsible and effective citizens, it is obvious to come across education concerning respectful and ethical values. The aim of our study is to determine the characteristics of students about Respectful and Ethical Minds (REM). Therefore, we inspected Gardner’s Five Minds approach about being happier, peaceful, responsible individuals and active citizens by applying the scientific discipline of REM to our lives. According to the aim of our descriptive study, we analysed Social Studies curricula, observed three middle schools in Turkey and interviewed 23 teachers and 30 students. Some of the impressive results of our research are: Teachers thought that their students possess the characteristics of justified criticism and helping the others the most whereas lower in respecting the others” and being honest/openness characteristics. According to student opinions, students possessed all the characteristics of REM at considerably high levels. Students depicted that the society should have all the REM characteristics at considerably high levels. However, they reflected that the society owned those characteristics at medium and low levels. Our suggestions, which we developed on teachers and students’ different attributions about the same concepts of REM, were presented

PDF

___

Aktepe, V. ve Yel, S. (2009). İlköğretim öğretmenlerinin değer yargılarının betimlenmesi: Kırşehir ili örneği. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 7(3), 607-622.
Akyüz, Y. (1987). Atatürk'ün Türk eğitim tarihindeki yeri. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 4 (10).
Alacapınar, F. G. (2018). Öğretmen adaylarının bir öğretmende bulunması gereken mesleki etik değerler konusundaki görüşleri. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD). 19(1), 467-479.
Aşan, E. (2012). İlköğretim vatandaşlık ve demokrasi eğitimi dersi 8. sınıf ders kitabı. Ankara: Ekoyay.
Atbaşı, C. (2007). İlköğretim ikinci kademe altıncı ve yedinci sınıfta sosyal bilgiler dersinin öğretimi ve öğretiminde yaşanan güçlükler. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Selçuk üniversitesi, Konya.
Ay, E. (2015). Sosyal bilgilerde değerler eğitimi. C. Dönmez ve K. Yazıcı (Ed.). Sosyal bilgiler öğretimi içinde (s. 233-262). Ankara: Pegem Akademi.
Aydın, İ. (2016). Akademik etik. Ankara: Pegem Akademi.
Balcı, A. (2016). Sosyal bilimlerde araştırma yöntem teknik ve ilkeler (12. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
Balcı, N. (2008). İlköğretim 6. sınıf sosyal bilgiler dersinde değer eğitiminin etkililiği. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara üniversitesi, İstanbul.
Başcı, Z. (2012). Beşinci sınıf sosyal bilgiler dersinde değer eğitiminin öğretmen görüşlerine göre incelenmesi (Erzurum örneği). Yayınlanmamış Doktora Tezi, Atatürk üniversitesi, Erzurum.
Beldağ, A. (2012). İlköğretim yedinci sınıf sosyal bilgiler dersindeki değerlerin kazanılma düzeyinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi (Erzurum ili örneği). Yayımlanmamış doktora tezi, Atatürk üniversitesi, Erzurum.
Can Aran, Ö. ve Demirel, Ö. (2013). Dördüncü ve beşinci sınıf öğretmenlerinin sosyal bilgiler dersinde değerler eğitimi uygulamalarına ilişkin görüşleri. Electronic Journal of Social Sciences, 12(46).
Çalışkan, H., ve Biter, M. (2019). Sosyal bilgiler derslerinde eğitsel oyunlarla değerler eğitimi: Bir eylem araştırması. Journal of Interdisciplinary Education: Theory and Practice, 1(1), 1-28.
Çengelci, T. (2010). İlköğretim beşinci sınıf sosyal bilgiler dersinde değerler eğitiminin gerçekleştirilmesine ilişkin bir durum çalışması. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Anadolu üniversitesi, Eskişehir.
Çoban, O. ve Akşit, İ. (2018). “2005 ve 2017 Sosyal Bilgiler Öğretim Programlarının Öğrenme Alanı, Kazanım, Kavram, Değer ve Beceri Boyutları Açısından Karşılaştırılması”. Journal of History Culture and Art Research, 7(1), 479-505.
Demir, F. B. ve Oğuz Haçat, S. (2018). “Sosyal Bilim Disiplinlerine Göre 2005 ve 2018 Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programındaki Kazanımların Değerlendirilmesi”. Uluslararası Sosyal Bilgilerde Yeni Yaklaşımlar Dergisi (IJONASS), 2(2), 27-56.
Doğanay, A. (2008). “Çağdaş sosyal bilgiler anlayışı ışığında yeni sosyal bilgiler programının değerlendirilmesi”. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17(2), 77-96.
Doğanay, A. (2015). “Değerler eğitimi”. C. Öztürk (Ed.). Sosyal bilgiler öğretimi: Demokratik vatandaşlık eğitimi içinde (s. 225- 256). Ankara: Pegem Akademi.
Ertürk, S. (2013). Eğitimde" program" geliştirme. Ankara: Edge Akademi. Fischman, W. ve Solomon, B. (2004). Making good: How young people cope with moral dilemmas at work. Cambridge, MA: Harvard University Press.
Gardner, H. (2006). Five minds for the future. Boston: Harvard Business School Press.
GoodCharacter. (2015). How to treat others with respect. https://www.goodcharacter.com/middle_school/respecting-others/ adresinden erişildi
Gömleksiz, M. N. ve Cüro, E. (2011). Sosyal bilgiler dersi öğretim programında yer alan değerlere ilişkin öğrenci tutumlarının değerlendirilmesi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 8(1), 95-134.
Görmez, E. (2019). Sosyal bilgiler dersini almış ortaokul öğrencilerinin farklılıklara saygı konusundaki görüşleri. Kastamonu Eğitim Dergisi, 27(5), 2077-2088.
Gürkaynak, İ., Gözütok, D., Akipek, S., Baglı, T., Erhürman, T., ve Özdemir Uluç, F. (1998). Yurttaş olmak için. İstanbul: Umut Vakfı.
Kaygısız, İ. (2019). İlkokul dördüncü sınıf öğrencilerinin hoşgörü algılarının resimler aracılığıyla incelenmesi. Uluslararası Eğitim Araştırmacıları Dergisi, 2(2), 75-92.
Kıral, E. (2018). “Kayıp giden bir değer: Saygı”. Çağdaş Yönetim Bilimleri Dergisi. 5(1), 4-10.
Landis, J., & Koch, G. (1977). The measurement of observer agreement for categorical data. Biometrics, 33(1), 159-174.
MEB. (2018). Sosyal bilgiler dersi öğretim programı. Erişim adresi: http://mufredat.meb.gov.tr/ProgramDetay.aspx?PID=354 (Erişim Tarihi: 15.12.2019).
MEB. (2019a). Değerler eğitimi yönergesi. http://mebk12.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/34/39/749197/dosyalar/2015_02/09093609_degerleregitimi.pdf adresinden erişildi.
MEB. (2019b). Milli Eğitim Temel Kanunu. https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.1739.pdf adresinden erişildi.
Merriam, S. B. (2013). Nitel araştırma desen ve uygulama için bir rehber (S. Turan, çev.). Ankara: Nobel Yayıncılık.
Örnek Büken, N. ve Büken, E. (2002). “Nedir şu tıp etiği dedikleri”. Sürekli Tıp Eğitimi Dergisi. 11(1), 17-20.
Özçelik, D. A. (2013). Okullarda ölçme ve değerlendirme öğretmen el kitabı. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık. Özçelik, D. A. (2016). Ölçme ve değerlendirme. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık
Patton, M. Q. (2014). Nitel araştırma ve değerlendirme yöntemleri (S. Çelik- F.Ö. Karataş, çev.). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
Senemoğlu, N. (2018). Gelişim öğrenme ve öğretim: Kuramdan uygulamaya. (25. baskı) Ankara: Anı Yayıncılık.
Sever, I., ve Gürdoğan Bayır, Ö. (2020). Examining the relationship between empathy, helpfulness, respect and fairness: A path analysis. Cukurova University Faculty Of Education Journal, 49(1).
Smith, A. (2008). “Cultivating the respectful mind with games and simulation”. In 2nd European Conference on Game Based Learning (pp. 413-422).
Sözen, E. ve Ada, S. (2018). “2005 ve 2018 4. Sınıf sosyal bilgiler dersi öğretim programlarının (SBDÖP) karşılaştırılması”. Anadolu Eğitim Liderliği ve Öğretim Dergisi. 6 (1), 53-71.
Tay, B. (2017). “2005 Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı ile 2017 Sosyal Bilgiler Dersi Taslak Öğretim Programının Karşılaştırması”, International Journal Of Eurasia Social (IJOESS) Sciences, Vol: 8, Issue: 27, pp. (461-487).
TDK (2018). Güncel Türkçe Sözlük. http://tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&view=gts adresinden erişildi. TDK. (1975). Felsefe Terimleri Sözlüğü. http://tdk.gov.tr/index.php?option=com_bts&arama=kelime&guid=TDK.GTS.5bb1f847b5ccb8.52696448 adresinden erişildi.
Tepecik, B. (2008). Sosyal bilgiler dersinde sorumluluk değerinin kazandırılmasına ilişkin öğretmen görüşleri. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Anadolu üniversitesi, Eskişehir.
Thornberg, R. ve Oğuz, E. (2013). Teachers’ views on values education: A qualitative study in Sweden and Turkey. International Journal of Educational Research, 59, 49-56.
Turgut, M. F. ve Baykul Y. (2019). Eğitimde ölçme ve değerlendirme. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
Ünal, O. (2020). Eğitim temalı Türk filmlerinde yer alan değerlerin incelenmesi. Değerler Eğitimi Dergisi, 18(39), 107-136
Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (9. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
Yılmaz, Ü. (2012). İlköğretim Fen ve Teknoloji Dersi ders, çalışma ve kılavuz kitaplarının beş zihin modeli açısından değerlendirilmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Akdeniz üniversitesi, Antalya.
Yiğittir, S. (2009). İlköğretim sosyal bilgiler dersi 4. ve 5. sınıf değerlerinin kazanılma düzeyi. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.