Okul Öncesi Dönem Çocuklarında Zihin Kuramı ve Akran İlişkileri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi

Zihin Kuramı, insanın sosyal etkileşiminde rol oynayan sosyal bilişsel yetilerin en önemlilerinden birisini anlatmak için kullanılan bir kavramdır. Zihin kuramı, bebeklikten itibaren gelişmeye başlayan ve hayatın ilerleyen evrelerinde dahi gelişmeye devam eden bir beceridir. Bu araştırmada, okul öncesi dönem çocuklarının zihin kuramı ve akran ilişkileri arasındaki ilişkiyi belirlemek amaçlanmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu okul öncesi eğitim kurumuna devam eden 4-6 yaş grubu 77 kız 78 erkek olmak üzere toplam 155 çocuk oluşturmuştur. Verilerin toplanmasında “Zihin Kuramı Ölçeği” ve “Çocuk Davranış Ölçeği” kullanılmıştır. “Zihin Kuramı Ölçeği” araştırmacı tarafından her çocuğa bireysel olarak uygulanmış, “Çocuk Davranış Ölçeği” sınıf öğretmenleri tarafından her çocuk için doldurularak değerlendirme yapılmıştır. Veri analizinde Kolmogorov Smirnov Testi sonuçlarına göre ikili değişkenlerde t-Testi, üç ve üzeri değişkenlerde tek yönlü varyans analizi (ANOVA) ve korelasyon analizi kullanılmıştır. Araştırma sonucunda, Zihin Kuramı Ölçeği’nin Bilgi Erişimi ve İçerik Yanlış İnanç görevlerinde yaşa göre anlamlı farklılık bulunurken, çocuğun cinsiyetine göre zihin kuramı becerisinde anlamlı bir farklılık göstermediği belirlenmiştir. Akran ilişkilerine ilişkin bulgular incelendiğinde ise, çocukların Çocuk Davranış Ölçeği’nin Akranlarına Karşı Saldırganlık ve Aşırı Hareketlilik boyutlarında cinsiyete göre anlamlı farklılık görülürken, çocuğun yaşına göre akran ilişkilerinin anlamlı bir farklılık göstermediği bulunmuştur. Son olarak da Zihin Kuramı Ölçeği ve Çocuk Davranış Ölçeği sonuçlarına göre, zihin kuramı ve akran ilişkilerinin bazı boyutlarında zayıf yönlü ilişkiler olduğu tespit edilmiştir.

Investigation of the Relationship between Theory of Mind and Peer Relations in Preschool Children

Theory of mind is a concept used to describe one of the most important social cognitive abilities that play a role in human social interaction. The theory of mind is a skill that begins to develop from infancy and continues to evolve even in the later stages of life. In this study, it was aimed to determine the relationship between the theory of mind and peer relations of pre-school children. The study group consisted of 155 (77 girls, 78 boys) 4-6-year-old children attending pre-school education institutions. “Theory of Mind Scale” and “Child Behaviour Scale” was used to collect the data. The “Theory of Mind Scale” was applied to each child individually by the researcher and the “Child Behaviour Scale” was filled out by the classroom teachers to evaluate. According to Kolmogorov Smirnov Test results, t-Test was used for binary variables, one-way analysis of variance (ANOVA) and correlation analysis for three and more variables. As a result of the study, it was determined that there was a significant difference in age of Knowledge and Content False Belief duties of Theory of Mind Scale according to age, while there was no significant difference in mind theory according to child's gender. When the findings related to peer relations were examined, it was found that there was a significant difference in the Child Behaviour Scale's Peer Aggression and Extreme Mobility dimensions according to gender, while there was no significant difference in peer relations according to the age of the child. Finally, according to the results of the Theory of Mind Scale and Child Behaviour Scale, it has been found that there are weak relations in some aspects of the theory of mind and peer relations.

PDF

___

Aydın, M.Ş. (2015). Çocuklarda (3-4 yaş) zihin kuramı ve kendini düzenleme becerisinin olumlu sosyal davranış üzerindeki etkisi (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Badenes, L.V., Clemente Estevan, R.A. & García Bacete, F.J. (2000). Theory of mind and peer rejection at school. Social Development, 9(3), 271-283.
Badenes, L.V., Clemente Estevan, R.A.& García Bacete, F.J. (2000). Theory of mind and peer rejection at school. Social Development, 9(3), 271-283. doi: org/10.1111/1467-9507.00125.
Bora, E. (2009). Şizofreni spektrum bozukluklarında zihin kuramı. Türk Psikiyatri Dergisi, 20(3), 269-281.
Bosacki, S.L. (2014). A longitudinal study of children's theory of mind, self-concept, and gender-rol International Electronic Journal of Elementary Education, 6(2): 213-228.
Büyüköztürk, Ş., Kılıç, E., Akgün, Ö.E., Karadeniz, Ş.ve Demirel, F. (2016). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi.
Büyüköztürk, Ş. (2013). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı istatistik, araştırma deseni SPSS uygulamaları ve yorum (18. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
Calero, C.I., Salles, A., Semelman, M.& Sigman, M. (2013). Age and gender dependent development of Theory of Mind in 6-to 8- years old children. Frontiers in Human Neuroscience, 7, 1-7. doi: org/10.3389/fnhum.2013.00281.
Charman, T., Baird, G. (2002). Practitioner review: Diagnosis of autism spectrum disorder in 2‐and 3‐year‐old children. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 43(3), 289-305.
Curan, P. J., West, S. G. and Finch, J.F. (1996). The robutness of test statistics to non-normality and specification error in confirmatory factor analysis. Pyschological Methods, 1(1), 16-29. 210
Devine, R.T., Hughes, C. (2013). Silent films and strange stories: Theory of mind, gender, and social experiences in middle childhood. Child Development, 84(3), 989-1003.
Dumontheil, I., Apperly, I.A.& Blakemore, S.J. (2010). Online usage of theory of mind continues to develop in late adolescence. Developmental Science, 13(2), 331-338.
Dunn, J., Brown J., Slomkowski, C., Tesla, C.& Youngblade, L. (1991). Young children's understanding of other people's feelings and beliefs: Individual differences and their antecedents. Child Development, 62(6), 1352-1366.
Dunn,J. (1995). Children as psychologists: The later correlates of individual differences in understanding of emotions and other minds. Cognition & Emotion, 9(2-3), 187-201.
Etel, E. (2012) Yuvalarda yaşayan okul öncesi dönemdeki çocuklarda sosyal yetkinlik, zihin kuramı ve yönetici işlevler (Yüksek Lisans Tezi) . Koç Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Gülay, H. (2008). 5-6 yaş çocuklarına yönelik akran ilişkileri ölçeklerinin geçerlik güvenirlik çalışmaları ve akran ilişkilerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi (Doktora Tezi). Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
Gopnik, A., Astington J.W. (1988). Children's understanding of representational change and its relation to the understanding of false belief and the appearance-reality distinction. Child Development,59(1), 26-37.
Gözün Kahraman, Ö. (2012). Zihin kuramına dayalı eğitim programının 48-60 aylık çocukların bilişsel bakış açısı becerileri ve prososyal davranışları üzerindeki etkisi (Doktora Tezi). Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Kloo D, Perner J, Gritzer T. (2010). Object-based set-shifting in preschoolers: Relations to theory of mind. In: Self and Social Regulation: Social İnteraction and the Development of Social Understanding and Executive Functions. (Eds: Sokol, B.W., Müller, U., Carpendale, J.I.M., Young, A.R, Iarocci, G.) p.193-217. New York: Oxford University Press.
Kırtıl, İ. Y. (2016). Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu olan çocuklarda zihin kuramı becerileri (Yüksek Lisans Tezi). Uludağ Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Bursa.
Korucu, İ., Selcuk, B.& Harma, M.. (2017). Self‐Regulation: Relations with theory of mind and social behaviour. Infant and Child Development, 26(3), 1-23.
Moore, C., Frye, D. (1991). Children’s theories of mind mental states and social understanding. Newyork, Psychology Press.
Nikolayev, M. (2015). Improving preschoolers’ theory of mind skills with digital games: A training study. (Doctoral Dissertation). George Mason University Education, ABD. (Director: Kevin Clark).
Olson, D.R, Astington J.W.,& Harris, P.L. (1988). Developing theories of mind. p. 1-15. England, Cambridge University Press.
Ronald, A., Happe, F., Hughes, C., & Plomin, R. (2005). Nice and nasty theory of mind in preschool children: Nature and nurture. Social Development, 14(4), 664-684.
Premack, D., Woodruff, G. (1978). Does the chimpanzee have a theory of mind? Behavioural and Brain Sciences, (4), 515-52.
Salı, G. (2014). Okul öncesi dönem çocuklarında akran ilişkilerinin ve akran şiddetine maruz kalmanın çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 43 (2), 195-216.
Sarı, O.T. (2011) Zihin kuramı hikayeleri testinin Türk Çocukları’na uyarlanması ve okul öncesi dönemdeki normal gelişim gösteren zihin engelli ve otizimli çocukların zihin kuramı gelişimlerinin karşılaştırılması (Doktora Tezi). Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
Sarı, O.T. ( 2014). Zihin kuramı ve teorik uygulamalar. Ankara, Eğiten Kitap.
Smiley, P.L. (2001). United states patent No. 6,263,341. Washington, DC: U.S. Patent and Trademark Office.
Suway, J.G., Degnan, K.A., Sussman, A.L.& Fox, N.A. (2012). The relations among theory of mind, behavioral inhibition, and peer interactions in early childhood. Social Development, 21(2), 331-342.
Uluyurt, F. (2012). Bazı değişkenlere göre okul öncesi eğitim kurumuna devam eden 5-6 yaş grubu çocuklarının akran ilişkileri (Yüksek Lisans Tezi).Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
Vanegas, S.B. (2007). Contributions of language and inhibition on theory of mind in monolingual Spanish Preschoolers.(Master Thesis) The University of Texas, USA
Walker, S., Irving, K., & Berthelsen, D. (2002). Gender influences on preschool children’s social problem- solving strategies, The Journal of Genetic Psychology, 163(2).
Walker, A. (2005). A European perspective on quality of life in old age. European Journal of Ageing, 2(1), 2-12.
Walker, S. (2005). Gender differences in the relationship between young children's peer-related social competence and individual differences in theory of mind. The Journal of GeneticPpsychology, 166(3), 297-312.
Wellman, H.M. Phillips, A.T.& Rodriguez, T. (2000). Young children’s understanding of perception, desire an emotion. Child Development, 71(4), 895-912.
Wellman, H.M., Liu, D. (2004). Scaling of theory‐of‐mind tasks. Child development, 75(2), 523-541.
White, L.K., Suway, J.G., Pine, D.S., Bar-Haim, Y.% Fox, NA. (2011). Cascading effects: The influence of attention bias to threat on the interpretation of ambiguous information. Behaviour Research and Therapy, 49(4), 244-251.
Wimmer, H., Perner, J. (1983). Beliefs about beliefs: Representation and constraining function of wrong beliefs in young children's understanding of deception. Cognition, 13(1), 103-128.