Nazım ÇOĞALTAY, Engin Karadağ, Suat ANAR

Öğretmenlerin Tükenmişliğini Etkileyen Faktörler: Cinsiyetin ve Medeni Durumun Etkisine Yönelik Bir Meta-Analiz Çalışması

Bu meta-analiz çalışmasında öğretmenlerin cinsiyet ve medeni durum değişkenlerinin tükenmişlikleri üzerindeki etkisi test edildi. Bu çalışmayla cinsiyet-tükenmişlik ile ilgili birbirinden bağımsız 31 araştırma bir araya getirilerek 11.651 kişilik örneklem grubu; medeni durum-tükenmişlik ile ilgili birbirinden bağımsız 18 araştırma bir araya getirilerek 5.486 kişilik örneklem grubu elde edildi. Rassal etki modeli kullanılarak yapılan analiz sonuçları, cinsiyet değişkeninin öğretmenlerin duygusal tükenmişliğini, medeni durum değişkeninin ise öğretmenlerin duyarsızlaşmasını etkilediğini gösterdi. Bulgular, kadın öğretmenlerin erkek öğretmenlere göre daha fazla duygusal tükenmişlik yaşadığını, bekâr öğretmenlerin ise evlilere göre daha fazla duyarsızlaşmaya maruz kaldıklarını gösterdi.

The Factors Affecting Teachers’ Exhaustion: A Meta-Analytical Study on the Effect of Gender and Marital Status

In this meta-analytical study, the effect of the variables, gender and marital status, on teachers’ exhaustion was tested. Within this study, a sample group of 11,651 individuals was obtained by bringing together 31 separate studies on gender-exhaustion, and a sample group of 5,486 individuals by bringing together 18 separate studies on marital status-exhaustion. The results of the analysis, obtained by applying the Russell model of effect, demonstrated that the gender variable affects teachers’ emotional exhaustion, and the marital status their desensitization. The findings demonstrated that female teachers experience more emotional exhaustion than male teachers and that single teachers are exposed to desensitization more than the married ones are.

PDF

___

Acun, M. (2010). Bazı değişkenlere göre biyoloji öğretmenlerinin mesleki tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Beykent Üniversitesi, İstanbul. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Dicle Üniversitesi, Diyarbakır.
Akman, B., Taşkın, N., Özden, Z., & Çörtü, F. (2010). Okul öncesi öğretmenlerinde tükenmişlik üzerine bir çalışma. İlköğretim Online, 9(2), 807-815.
Aksoy, Ö. (2009). Öğretmen ve okul yöneticilerinde a tipi kişilik özellikleri ile tükenmişlik ilişkileri ve Bayrampaşa ilçesi ilköğretim okullarında yapılan bir uygulama (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Beykent Üniversitesi, İstanbul.
Aslan, N. (2009). Kars ili ilköğretim okullarında görev yapan öğretmenlerde mesleki tükenmişlik düzeyi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Kafkas Üniversitesi, Kars.
Aydemir, H. (2013). Özel eğitim alanında çalışan öğretmenlerin tükenmişlik düzeyleri ve yaşam doyumlarının incelenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Bolu.
Başol, G., & Altay, M. (2009). Eğitim yöneticisi ve öğretmenlerin mesleki tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi. Kurum ve Uygulamada Eğitim Yönetimi. 15 (58) 191-216.
Benbow, S. M., & Jolley, D. J. (2002). Burnout and stress amongst old age psychiatrists. International Journal of Geriatric Psychiatry, 17, 710-714.
Borenstein, M., Hedges, L. V., Higgins, J. P. T.,& Rothstein, H. R. (2009).Introduction to meta-analysis.UK: Wiley.
Burke, R. J., & Greenglass, E. R. (1989). Psychological burnout among men and women in teaching: An examination of the Cherniss Model. Human Relation, 42(3), 261-273.
Büyüközkan, A.S. (2012). Öğretmenlerin örgütsel yurttaşlık davranışları ile tükenmişlikleri arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Mersin Üniversitesi, Mersin.
Cherniss, C. (1980). Professional burnout in human service organizations. New York: Praeger Press.
Cihan, B.B. (2011). Farklı illerde çalışan ilköğretim okullarında görevli beden eğitimi öğretmenlerinin, mesleki tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi ve karşılaştırılması (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
Cordes, C. L., & Dougherty, T. W. (1993). A review and integration of research on job burnout. Academy of Management Review, 18 (4), 621-656
Cohen, J. (1988). Statistical power analysis for the behavioral sciences. Hillside, NJ: Lawrence Erlbaum Associates.
Çapri, B. (2008). Eş tükenmişliğini yordayan değişkenlerin incelenmesi (Yayımlanmamış doktora tezi). Mersin Üniversitesi, Mersin.
Çelik, G. (2011). İlköğretim okullarında örgütsel ayrımcılık ve öğretmenlerin tükenmişlik düzeylerine etkisi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Sakarya Üniversitesi, Sakarya.
Çoğaltay, N. (2014). Okul liderliğinin örgütsel çıktılara etkisi: Bir meta analiz çalışması [Effect of school leadership on organizational outcomes: A meta-analysis study] (Unpublished doctoral dissertation). Eskişehir, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi
Duval, S. (2005). The trim and fill method. In H. R. Rothstein, A. J. Sutton, & M. Bornstein (Eds.), Publication bias in meta-analysis: Prevention, assesment, and adjusments (pp. 11-33). Chichester, UK: John Wiley & Sons.
Duval, S., & Tweedie, R. (2000). Trim and fill: A simple funnel-plot-based method of testing and adjusting for publication bias in meta-analysis. Biometrics, 56, 455-463.
Ekinci, N. (2013). Öğretmenlerin öfke ifade tarzları ile tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Necmettin Erbakan Üniversitesi, Konya.
Etzion, D., & Pines, A. M. (1986). Sex and culture in burnout and coping among human service professionals. Journal of Cross Cultural Psychology, 17, 191-209.
Farber, B. A. (1984). Stress and burnout in suburban teachers. Journal od Educational Research, 77(6), 325-331.
Fischer, H. J. (1983). A psychoanalytic view of burnout. In B. A. Farber (Ed.), Stress and burnout in the human service professions (pp. 40-45). Oxford: Pergamon.
Girgin, G. (1995). İlkokul öğretmenlerinde meslekten tükenmişliğin gelişimini etkileyen değişkenlerin analizi ve bir model önerisi (Yayınlanmamış doktora tezi), Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
Greenglass E. R., & Burke, R. J. (1988). Work and family precursors of burnout in teachers: Sex differences. Sex Roles, 18 (3/4).
Harmanda, E.D. (2011). Ankara il merkezinde görev yapan okul öncesi eğitimi öğretmenlerinin tükenmişlik düzeyleri ile çocuklarda görülen istenmeyen davranışları değerlendirmeleri arasındaki ilişkisinin incelenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
Hedges, L.V., & Olkin, I. (1985). Statistical method for meta-analysis. United Kingdom: Academic Press.
Karacan, A. (2012). Özel eğitim kurumlarındaki eğitilebilir ve öğretilebilir bireylerle çalışan öğretmenlerin mesleki tükenmişliklerinin incelenmes “İstanbul ili anadolu yakası örneği” (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Maltepe Üniversitesi, İstanbul.
Karahan, Ş. (2008). Özel eğitim okullarında çalışan eğitimcilerin özyeterlik algılarının ve tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi, İstanbul.
Kuvan, Ö. (2009). Bilişim teknolojileri öğretmenlerinin karşılaştıkları sorunlar ve tükenmişlik düzeyleri (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Sakarya Üniversitesi, Sakarya.
Lackritz, J. R. (2004). Exploring burnout among university faculty: incidence, performance and demographic issues. Teaching and Teacher Education, 20, 713-729.
Lipsey, M. W., & Wilson, D. B. (2001). Practical meta analysis. London: SAGE Publications Littel, H. J., Corcoran, J., & Pillai, V. (2008). Systematic reviews and meta-analysis. New York: Oxford University Press.
Martin, J. (2000). Hidden gendered assumptions in mainstream organizational theory and research. Journal of Management Inquiry, 9, 207-216.
Maslach, C. (1976). Burned-out. Human Relations, 15, 16-22.
Maslach, C. (1982). Burnout: The cost of caring. englewood cliffs. NJ: Prentice-Hall.
Maslach, C., & Jackson, S. E. (1981). The measurement of experienced burnout. Journal of Occupational Behavior, 2, 99-113.
Maslach, C., & Jackson, S. E. (1982). Burnout in health professions: A social psychological analysis. In G. Sanders, & J. Suls (Eds.), Social psychology of health and illness (pp. 227-251). Hillsdale, NJ: Erlbaum.
Maslach, C., & Jackson, S. E. (1985). The role of sex and family variables in burnout. Sex Roles, 12(7/8), 837-851.
Öktem, E. (2009). İlköğretimde görev yapan öğretmenlerin tükenmişlik düzeylerinin bazı değişkenlere göre incelenmesi: Afyonkarahisar-Sandıklı örneği (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ege Üniversitesi, İzmir.
Önal, M.(2010). Eğitim işgörenlerinin duygusal zekaları ile mesleki tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişki. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Selçuk Üniversitesi, Konya.
Özcan, T. (2008). Pendik bölgesinde görev yapan öğretmenlerin tükenmişlik düzeylerinin bazı demografik değişkenler açısından incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Yeditepe Üniversitesi, İstanbul.
Özdemir, T. (2009). İstenmeyen öğrenci davranışlarının görülme sıklığı ile öğretmenlerin tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişki (Yayımlanmamış doktora tezi). Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Bolu.
Pepe, Ş. (2008). Beden eğitimi ve spor öğretmenlerinin mesleki tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Selçuk Üniversitesi, Konya.
Pines, A., Aronson, E., & Kafry, D. (1981). Burnout: From tedium to personal growth. New York: The Free Press.
Pines, A. M., & Kafry, D. (1981). Tedium in the life and work of professional women as compared with men. Sex Roles, 7(10), 963-977.
Poulin, J., & C. Walter. (1993). Social workers’ burnout: a longitudinal study. Social Work Research & Abstracts 29 (4): 5–11.
Seçer, İ. (2011). Psikolojik danışmanların tükenmişlik düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi . (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
Sezer, F. (2012). Öğretmenlerin tükenmişlik düzeylerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. International Online Journal of Educational Sciences, 4 (3), 617-631
Sezgin, F., & Kılınç, A.Ç. (2012). İlköğretim okulu öğretmenlerinin mesleki tükenmişlik düzeyleri ile örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişki. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi 13 (3) 103-127
Shadish, W.R., Hedges, L.V., & Pustejovsky, J.E. (2013). Analysis and meta-analysis of single-case designs with a standardized mean difference statistic: A primer and applications. Journal of School Psychology, 52, 123-147.
Soyer, F., Can, Y., & Kale, F. (2009). Beden eğitimi öğretmenlerinin iş tatmini ve mesleki tükenmişlik düzeylerinin çeşitli faktörler açısından incelenmesi. Niğde Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi. 3 (3), 259-271
Sürücüoğlu, H.K. (2011). Okul yöneticilerinde tükenmişlik: Kütahya il merkezi örneği. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Dumlupınar Üniversitesi, Kütahya.
Şahin, Ş. (2008). Beden eğitimi öğretmenlerinin tükenmişlik ve yaşam doyumu düzeyleri (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Mersin Üniversitesi, Mersin.
Şahin, E. (2010). İlköğretim öğretmenlerinde yaratıcılık, mesleki tükenmişlik ve yaşam doyumu. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Sakarya Üniversitesi, Sakarya.
Tavlı, Ö. (2009). Lise öğretmenlerinin problem çözme becerileri ile tükenmişlikleri arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Yeditepe Üniversitesi, İstanbul.
Telef, B. B. (2011). Öğretmenlerin öz-yeterlikleri, iş doyumları, yaşam doyumları ve tükenmişliklerinin incelenmesi. İlköğretim Online 10 (1), 91-108
Thalheimer, W., & Cook, S. (2002). How to calculate effect size from published research: a simplified spreadsheet. Retrieved 01 November 2014 from http://www.bwgriffin.com/gsu/courses/edur9131/content/Effect_Sizes_pdf5.pdf.
Toplu, N.Y. (2012). Okul öncesi ve ilköğretim öğretmenlerinin tükenmişlik düzeyleri. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Adnan Menderes Üniversitesi, Aydın.
Tulunay, Ö. (2010). Sınıf öğretmenlerinin tükenmişlik düzeyleri ve örgütsel bağlılık ve örgütsel iletişim ile ilişkisi: Sivas ili örneği. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Kırıkkale Üniversitesi, Kırıkkale.
Ulutaşdemir, N. (2012). Kilis kent merkezinde görev yapan öğretmenlerin tükenmişlik düzeyleri ve etkileyen faktörlerin incelenmesi. (Yayımlanmamış doktora tezi). Fırat Üniversitesi, Elazığ.
Wright, T. A., & Bonett, D. G., (1997). The contribution of burnout to work performance, Journal of Organizational Behavior, 18, 491-49.
Yıldız, E. (2011). Eğitimcilerde tükenmişlik: Rehber öğretmenler üzerinde bir araştırma. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Sakarya Üniversitesi, Sakarya.
Yılmaz, M. (2009). Yatılı ilköğretim ve ortaöğretim okullarında görev yapan öğretmen ve idarecilerin iş tatmin düzeyleri ile tükenmişlik düzeylerinin karşılaştırılması: İnebolu ilçesi örneği (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Yeditepe Üniversitesi, İstanbul.