Kitabe ve Portreler Işığında Kappadokia Kiliselerinde Baniler

Çalışmanın amacı, Bizans İmparatorluğu döneminde Kappadokia bölgesindeki kayaya oyma kiliselerde rastlanan, belge niteliği taşıyan yazıt, kitabe ve bani portrelerinden yola çıkarak, bölgedeki banilik olgusunu örneklendirmek ve değerlendirmektir. Bu amaçla, tespit edebildiğimiz yazılardan yalnızca birkaçı çalışmaya dahil edilmiş, genel bir çerçeve çizilmeye çalışılmıştır.Manastırlarda yaşamın nasıl ilerlediği, günlük ayinlerin nasıl gerçekleştirildiğine ilişkin bilgi ve düzenlemeleri içeren belgeler olan typikanın yokluğu, Kappadokia kayaya oyma kiliselerinin ne tür oluşumlar oldukları ve bölgedeki monastik yaşam üzerine sorular doğurmaktadır. Kiliselerin mimari ayrıntıları ve yakınlarındaki ek mekanlar kadar, sahip oldukları kitabe, adak yazıtları ve bani portreleri de bu sorulara cevap sağlamanın yanında, bölgedeki seküler yaşamın varlığının da tamamen göz ardı edilmesini engellemektedir. Adak yazıtları, bani portreleri, bu yazıt ve portrelerde okunan - keşiş, rahibe, ktetor gibi dini, kouropalates, domestikos, protospatharios gibi din dışı ve emperyal - titulus ve unvanlar banilik olgusunun bölgedeki varlığını ve etkinliğini açıklamaktadır. Kilise hizmetinde olmayan kişilerin portre ve bani kitabelerinde keşişlerle bir arada bulunması, toprağının bir kısmını manastır kuruluşuna hibe eden bir mülk sahibine veya bu kuruluşa maddi bağışta bulunan bir köylü, vs. işaret edebilir. Kappadokialı asker aristokrat aile üyelerinin baniliği, ruhban sınıfından kişilerin imparatorluğa yakın asker ailelerle olan akrabalık bağları, bölgede yerleşik köklü ailelerin manastır yaşamı üzerindeki bani rolünü örnekler. Bölgede baniliğin, kilisenin oyumu veya duvar resimleri için para ödemenin dışında, monastik oluşumun yaşamını sürdürebilmesi için gerekli taşınmaz mülklerin hibesiyle gerçekleştirildiği anlaşılmaktadır.

Patronage in the Churches of Cappadocia in Light of Inscriptions and Portraits

The aim of this study is to evaluate and exemplify the case of patronage in the rock-cut churches of Cappadocia in the age of Byzantine Empire starting with the 'documents' on the church walls such as inscriptions and portraits of the patrons. Only a small number of them are included in this study with the purpose of making a general evaluation.In Cappadocia, the absence of typika embodying the information and prescriptions on the monastic life, rules of behaviour and liturgical observances bears some questions on the nature of the ecclesiastical structures and other rock-cut architecture in their vicinity. The architectural features of the churches, the rock-cut rooms and cavities nearby, the inscriptions and portraits of patrons not only provide some answers but they also prevent the complete neglect of a "secular life beyond a religious one" in the region. Portraits and votive inscriptions with titles - ecclesiastical ones like monk, priest, ktetor; secular and imperial ones like kouropalates, protospatharios, domestikos - profess the presence and nature of patronage in the region. The co-existence of the secular with the ecclesiastical in the portrayals and inscriptions may possibly point at a landholder granting a part of his holding to the monastic foundation; or to a villager granting a sum of money to it, etc. The patronage of Cappadocian military aristocrat family members, the kinship between the military families of high official titles and the clergy exemplifies the role of patronage of the regional families on the ecclesiastical life. It can also be observed that patronage in the region included the grant of an amount of landed property to ease the survival of the monastic foundation, as it is witnessed in two of the examples.

PDF

___

Bartusis, M. C. (2013). Land and Privilege in Byzantium. The Institution of Pronoia. Cambridge: Cambridge University Press.
Bernardini, L. (1992). Le Donateurs des Eglises de Cappadoce. Byzantion, 62, 118-140.
Cutler, A. (1991). Arkosolium. A.P. Kazhdan ve A.M. Talbot (Eds.). Oxford Dictionary of Byzantium (s.161). Oxford: Oxford University Press.
De Jerphanion, G. (1925-1942). Une Nouvella Province de L'art Byzantin. Les Églises Rupertres de Cappadoce, I- IV. Paris: Librairie Orientalise Paul Geuthner.
Dunn, M. (2000). The Emergence of Monasticism From the Desert Fathers to the Early Middle Ages. Oxford: Blackwell.
Frankopan, P. (2009). Land and Power in the Middle and Later Period. J. Haldon (Ed.). A Social History of Byzantium (s. 112-143). Wiley-Blackwell.
Grierson, P. (1991). Hyperpyron. A.P. Kazhdan ve A.M. Talbot (Eds.). Oxford Dictionary of Byzantium (s.964). Oxford: Oxford University Press.
Haldon, J. (1993). Military Service, Military Lands, and the Status of Soldiers: Current problems and Interpretations. DOP, 47, 83-149.
Haldon, J. (2003). Byzantium at War 600-1453. Oxford: Osprey Publications.
Jolivet Levy, C. (2001). La Cappadoce Médiévale. Images et Spiritualité. Paris: Editions du Zodiaque.
Jolivet Levy, C. (2001). Images et espace cultuel à Byzance: l'exemple de Karşı Kilise de Cappadoce (1212). Le sacré et son inscription dans l'espace à Byzance et en Occident. Études comparées. M. Kaplan (Ed.). Paris: Publications de la Sorbonne.
Kalopissi-Verti, S. (2003). Church Inscriptions as Documents. Chrysobulls-Ecclesiastical Acts-InventoriesDonations-Wills. Deltion Tis Christianikis, 24, 79-88.
Karamaoua, N., N. Peker ve T. Uyar (2012). Female Donors in Thirteenth- Century Wall Paintings in Cappadocia.
L. Theis ve diğerleri (Ed.). Female Founders in Byzantium and Beyond (s. 231-243). Wien: Institut für Kunstgeschichte, Universität Wien.
Kazhdan, A. ve A. Cutler (1991). Protospatharios. A.P. Kazhdan ve A.M. Talbot (Eds.). Oxford Dictionary of Byzantium (s.1748). Oxford: Oxford University Press.
Kazhdan, A. ve M. Johnson (1991). Trapeza. A.P. Kazhdan ve A.M. Talbot (Eds.). Oxford Dictionary of Byzantium (s.2109). Oxford: Oxford University Press.
Kazhdan, A. ve N.P. Sevcenko (1991). Stylite. A.P. Kazhdan ve A.M. Talbot (Eds.). Oxford Dictionary of Byzantium (s.1971). Oxford: Oxford University Press.
Kazhdan, A. (1991). Kouropalates. A.P. Kazhdan ve A.M. Talbot (Eds.). Oxford Dictionary of Byzantium (s.1157). Oxford: Oxford University Press.
Kazhdan, A. (1991). Kleisoura. A.P. Kazhdan ve A.M. Talbot (Eds.). Oxford Dictionary of Byzantium (s.1132). Oxford: Oxford University Press.
Lafontaine-Dosogne, J. (1963). Nouvelles notes Cappadociennes. Byzantion, 33, 121-183.
Meyendorff, J. (1973). Byzantine Hesychasm Historical, Theological and Social Problems. London: Variorum.
Morris, R. (1985). Monasteries and their Patrons in the Tenth and Eleventh Centuries. Byzantinische Forschungen, 10, 185-231.
Morris, R. (1995). Monks and Laymen in Byzantium 843-1118. Cambridge: Cambridge University Press.
Restle, M. (1967). Byzantine Wall Painting in Asia Minor, I-III. Shannon: Irish University Press.
Rodley, L. (1985). Cave Monasteries of Byzantine Cappadocia. Cambridge: Cambridge University Press.
Schilbach, E. ve A. Kazhdan (1991). Modius. A.P. Kazhdan ve A.M. Talbot (Eds.). Oxford Dictionary of Byzantium (s.1388). Oxford: Oxford University Press.
Sevcenko, N.P (1991). Phelonion. A.P. Kazhdan ve A.M. Talbot (Eds.). Oxford Dictionary of Byzantium (s.1646). Oxford: Oxford University Press.
Shukurov, R. (2007). Yakuplar: Bizans Hizmetindeki Türk Soyu. A. Dietrich (Çev.). Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, s. 221-243.
Shukurov, R. (2012). Harem Christianity: The Byzantine Identity of Seljuk Princes. A.C.S. Peacock ve S.N. Yıldız (Eds.). The Seljuks of Anatolia: Court and Society in the Medieval Middle East. London.
Smyrlis, K. (2000). The Management of Monastic Estates: The Evidence of the Typika. USA: Dumbarton Oaks Colloquium.
Suzek, S. (2008). The Decoration of the Cave Churches in Cappadocia under Seljuk Rule. Yüksek Lisans Tezi, Notre Dame Üniversitesi, Indiana.
Taft, R.F ve A.M. Talbot (1991). Liturgical Typikon and Monastic Typikon. A.P. Kazhdan ve A.M. Talbot (Eds.). Oxford Dictionary of Byzantium (s.2131-2132). Oxford: Oxford University Press.
Tekinalp, V.M. (2006). Anadolu Selçuklu Sanatı'nda Bizans Sanatı'nın İzleri ve Hıristiyan Topluluğun Bu Oluşuma Katkısı. Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 4, 94-125.
Temir, A. (1989). Kırşehir Emiri Caca Oğlu Nur El-Din'in 1272 Tarihli Arapça-Moğolca Vakfiyesi. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi (2. Bs).
Teteriatnikov, N. (1996). The Liturgical .Planning of Byzantine Churches in Cappadocia. Roma: Pontificia Instituo Orientale.
Teteriatnikov, N. (1998). A Group of Early Churches of Cappadocia: Evidence of Dating. Byzantine Vremennik, 55 (2), 232-237.
Thierry, N. ve M. Thierry (1963). Nouvelles Eglises Rupestres de Cappadoce. Region du Hasan Dağı. Paris: Librairie C. Klincksieck.
Thierry, N. ve M. Thierry (1965). Ayvalı Kilise ou Pigeonnier de Güllüdere Eglise Inédite de Cappadoce. Cahiers Archéologiques, 15, 97-154.
Thierry, N. (1971). The Rock Churches. L. Giovannini (Ed.). Arts of Cappadocia (s. 129-171). Geneva: Nagel Publishers.
Türker, A. (2008). Güllüdere Vadisi'nde Bulunan Ayvalı Kilise ve Resim Programı. Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
Türker, A. (2011). Space and Image: The Meaning of the Wall Paintings at the Hermitage of Ioannes. Yüksek Lisans Tezi, Georgia Üniversitesi, USA.
Vryonis, S. (1977). Another Note on the Inscription of the Church of St. George of Belisırma. Byzantina, 9, 11-22.
Whittow, M. (1995). Rural Fortifications in Western Europe and Byzantium, Tenth to Twelfth Century. Byzantinische Forschungen, 21, 57-74.