Bir Gül ile Üç Bülbül: Açımlanmış Şiirsel Metaforlar ve Modern Türk Şiirinde Gül Metaforuna Bilişsel Bir Yaklaşım

Her estetik insani eylem gibi, şiir de öncelikli olarak insanın bilişselliğinde meydana gelen yaratıcı bir süreçtir. Bu nedenle, şiirin bilişsel bir yaratma süreci olarak ele alınması, şairi de öncelikle bilişselliğinden hareketle incelememizi gerekli kılmaktadır. Bilişsel yazınbilim, yazınsal metinlerdeki bilişsel süreçlere odaklanarak şairlerin kavramlar dünyasını incelenmemizi sağlayan disiplinler arası bir yazınsal eleştiri okuludur. Bu alanın kuramlarından kavramsal metafor kuramı, yazınsal metinlerdeki metaforik yapıları incelemekle birlikte, zamana ve bağlama ait bilişsel kodları çözümlemede yetersiz kalmaktadır. Açımlanmış şiirsel metaforlar ise, yazınsal metnin dünyasında birbirleriyle özdeşleştirilen kavramlar arasındaki niteliksel bağlantıyı sağlayarak, verimli bir kuramsal çerçeve oluşturmaktadır. Tanzimat sonrası Türk şiirinin açımlanmış şiirsel metaforlar ile okunması, Türk şairinin kavramlar dünyasını anlamlandırma biçimlerini yakından görmemizi sağlamaktadır. Bu çalışmanın amacı, Türk şairinin zihin dünyasındaki kavramsal değişimin bilişsel kodlarını çözümleyebilmektir. Bunu gerçekleştirebilmek için, SEVGİLİ GÜLDÜR metaforunun ve açımlanmış şiirsel metaforların Cenap Şehâbeddin'in Bitmemiş Bir Gül, Yahya Kemal'in Rindlerin Ölümü ve Cemal Süreya'nın Gül şiirlerindeki görünümleri incelenecektir

One Rose and Three Nightingales: Extended Poetic Metaphors and A Cognitive Approach to Modern Turkish Poetry

Poetry, like any other aesthetic human act, primarily originates in one’s own creative imagination. Therefore, the cognitive aspect of poetry requires a cognitive examination of poetry. Cognitive poetics, an interdisciplinary school of literary criticism, provides a relevant framework to analyse the conceptual worlds in poets’ cognition, by focusing on the cognitive aspects within poetic texts. Although the conceptual metaphor theory investigates the metaphorical mappings in literary texts, it overlooks the cognitive codes of such metaphors, which are bound to shift based on temporal and contextual circumstances. Extended conceptual metaphors, on the other hand, generate the qualitative interrelation between concepts and objects in a specific time and context. From this framework, a conceptual metaphorical reading of the post-Tanzimat period Turkish poetry provides useful insights in to conceptual worlds of Turkish poets over the course. This article aims to conduct a cognitive reading on three major Turkish poets and to encode the mental shifts in their conceptual worlds in a comparative context. To achieve this goal, conceptual metaphor theory and extended conceptual metaphors will be applied to three poems and the common conceptual metaphor BELOVED IS THE ROSE will be examined in Cenap Şehâbeddin’s Bitmemiş Bir Gül, Yahya Kemal Beyatlı’s Rindlerin Ölümü and Cemal Süreya’s Gül

PDF

___

Akay, H. (2004). “Piyano Eşliğinde Romantik, Estetik ve Erotik Bir Gösteri”. Hürriyet Gösteri (262), 78-89.
Akay, H. (1997). “Cenap Şehabettin’in Güzellik Felsefesi”. Türkiyat Mecmuası, Cilt XX, İstanbul: Edebiyat Fakültesi Basımevi, Ayrı Basım.
Akay, H. (1998). Cenab Şahabeddin’in Şiirleri Üzerinde Stilistik Bir Araştırma, İstanbul: Kitabevi Yayınları.
Ayvazoğlu, B. (2003) Gül ve Medeniyet, Gül Şiirleri Antolojisi, Haz. Mustafa Miyasoğlu, İstanbul: Tuzla Belediyesi Kültür Yayınları, 22-30.
Ayvazoğlu, B. (2006). Güller Kitabı: Türk Çiçek Kültürü Üzerine Bir Deneme. İstanbul: Kapı Yayınları.
Ayhan, Bâki T. (2013) “Rind ve Bohem: Aynı Karede Üst Üste Çekilmiş İki Fotoğraf”. Rind: Edebiyat Kitba Yay. Yön.: Tuğrul Tanyol, İstanbul: Mühür Kitaplığı, 23-25.
Ayhan, E. (1993). Şiirin Bir Altın Çağı. İstanbul: YKY.
Beyatlı, Y. K. (1961). Kendi Gök Kubbemiz. Yahya Kemal Enstitüsü Yay.
Beyatlı, Y. K. (1971). Edebiyata Dair. İstanbul: İstanbul Fetih Cemiyeti.
Bilgegil, K. (1956). Cehennem Meyvası. İstanbul: Yaprak Basımevi.
Cemal Süreya (1989). Üvercinka. İstanbul: Cem Yay.
Cemal Süreya (1996). Günler. İstanbul: YKY.
Cemal Süreya (1997). Güvercin Curnatası. Haz. Nursel Duruel, İstanbul: YKY.
Çetin, M. (2013). Cumhuriyet Dönemi Türk Şiirinde Gül İmgesi, Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi.
Cevat Rüştü (2001). Türk Çiçek ve Ziraat Kültürü Üzerine: Cevat Rüştü’den Bir Güldeste, Haz. Nazım Hikmet Polat. İstanbul: Kitabevi.
Doğan, M. (1969). “İkinci Yeni Antolojisi”. Papirüs, Sayı 41.
Enginün, İ. (1989). Cenap Şahabettin. Ankara: Kültür Bakanlığı Yay.
Erdem, M. (2003). Türkmen Türkçesinde Metaforlar. Ankara: KÖKSAV Tengrim Türklük Bilgisi Araştırmaları Dizisi: 6.
Gibbs, R. (1994). The Poetics of Mind: Figurative Thought Language and Understanding. Cambridge: Cambridge University Press.
Goatly, A. (1997). The Language of Metaphors. London: Routledge.
Hızlan D. (2013) Rind ve Yahya Kemal Beyatlı”, Rind: Edebiyat Kitabı. İnceleme-Araştırma, 12, Yay. Yön.: Tuğrul Tanyol, İstanbul: Mühür Kitaplığı, 6-10.
İlhan, A. (1998). Attila İlhan İle Şiir ve Roman Üzerine, Yağmur, Ekim-Kasım Sayı: 1.
Kaplan, M. (1954). Şiir Tahlilleri, Âkif Paşa’dan Yahya Kemal’e Kadar. İstanbul: İbrahim Horoz Basımevi, İÜ Edebiyat Fakültesi Yay.
Kaplan, M. (1959). “Yahya Kemal ve Rindlik”. Türk Yurdu, Cilt 5, Sayı 275, 47-48.
Kaplan, M. (1973). Cumhuriyet Devri Türk Şiiri. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
Kaplan, M. (1984). Cenab Şahabeddin’in Bütün Şiirleri. Haz. Mehmet Kaplan [ve diğer.], İstanbul: İÜ Edebiyat Fakültesi Yayınları.
Koçak, O. (1990). “Melih Cevdet: İkinci Yeniden Sonra”. Defter , 14, 20-36.
Koçak, O. (1992). “Modernizm Tartışması İçin Bir Çerçeve Kurma Denemesi”. Sombahar 11, Mayıs-Haziran, 26-28.
Köprülü, F. (1931). Divan Edebiyatı Antolojisi. İstanbul: Muallim Ahmet Halit Kitaphanesi.
Kövecses, Z. (2010). Metaphor: A Practical Introduction, Exercises written with Réka Benczes… [et al.], Oxford: Oxford University Press, 2nd ed.
Lakoff, G., Johnson, M. (1980) Metaphors We Live By. University of Chicago Press.
Lakoff, G., Turner, M. (1989) More Than Cool Reason, Chicago: The University of Chicago Press.
Lüleci, M. (2010). “Bilişsel Dilbilim, Şiirin Bilişsel Söylemi ve Sisler Bulvarı’nda Bilişsel Etkinleştirme”. Turkish Studies, Volume 5/4 Fall 2010, 479-501.
Lüleci, M. (2015). “What is New About Modern Turkish Poetry? A Cognitive Reading of Cemal Süreya”, Modern Türklük Araştırmaları Dergisi. Cilt 12. Sayı 2, 104-124.
Mazıoğlu, H. (1957). Nedim’in Divan Şiirine Getirdiği Yenilik. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
Miyasoğlu, M. (2003). Gül Şiirleri Antolojisi. İstanbul: Tuzla Belediyesi Kültür Yayınları.
Okay, O. (2009). Poetika Dersleri. Ankara: Hece Yayınları.
Onaran, M. Ş. (1977). “Gül Kokusu”. Türk Dili, Cilt 35 , Sayı 308, 514-515.
Özgül, K. M. (2006). Dîvan Yolundan Pera’ya Selâmetle, Modern Türk Şiirine Doğru. Ankara: Hece Yayınları.
Perinçek F., Duruel N. (2008). Cemal Süreya: Şairin Hayatı Şiire Dahil. İstanbul: Can Yayınları.
Sevük, İ. H. (1940). Yeni Edebî Yeniliğimiz I. İstanbul: Remzi Kitabevi.
Stevens, W. (1957). Opus Posthumous: Poems, Plays, Prose. New York: Knopf.
Stockwell, P. (2002). Cognitive Poetics. An Introduction. London: Routledge.
Tanpınar, A. H. (1940). Yahya Kemal Hakkında. Ankara: CHP.
Tanpınar, A. H. (1949). XIX. Asır Türk Edebiyatı Tarihi. İstanbul: İ.Ü. Edebiyat Fakültesi.
Tanpınar, A. H. (1995). Yahya Kemal. İstanbul: Dergâh.
Tarancı, C. S. (1956). Otuz Beş Yaş. İstanbul: Varlık.
Tunç, G. (2012). “Yahya Kemal’in Rindleriin Ölümü Şiirinin Biçimcilik Kuramı Açısından Analizi”. Turkish Studies, Volume 7/1 (Winter), 2017-2024.
Türkçe Sözlük (1988). Haz. Hasan Eren [Ve diğ.]. Türk Dil Kurumu Yayınları.
Tsur, R. (2008). Toward a Theory of Cognitive Poetics. 2nd, expanded and updated ed., Brighton. Portland: Sussex Academic Press.
Uşşakîzade/Uşaklıgil, H. Z. (1934). “Cenap Şehâbeddin”. Yolların Sesi (Cenap Nüshası), Sayı 15, Yıl 2, İstanbul Sebat Matbaası.
Ünver, A. S. (1948). “Türklerde Çiçek Zevki”, Salon Dergisi 12, 177.
Üzgör, T. (1997). “Fuzuli’yi Anlamak”, Türkiyat Araştırmaları Dergisi 3, 87-101.
Werth, P. (1994). “Extended metaphor – A Text-World Account”. Language and Literature, 19, 3 (2), 79-103.
William J. M. (2012) “Cognitive Poetics and Common Ground in a Multicultural Context: The Poetry of Zehra Çırak”. The German Quarterly, 85(2), 173-192.
Yavuz, H. (1990, Ocak 14). Sokak.
Yavuz , H. (2008) “İki Modern Şair: Yahya Kemal ve T. S. Eliot”, Hayal Şiir: Yahya Kemal Beyatlı Üzerine Makaleler. Yay. Haz. Alphan Akgül, Türkiye İş Bankası Yayınları, 1-7.