Batı Göktürk Kağanlığı'nın Kuruluşu

Göktürk Kağanlığı'nın siyasî tarihini ele alan bazı araştırmacılar, bu devletin Doğu ve Batı Kağanlıkları olarak ikiye ayrılmasının 581'de yaşandığını, Batı Göktürk Kağanlığı'nın bu yılda Tardu KaŞan tarafından kurulduğunu, devletin temellerinin ise onun babası İştemi YabŞu KaŞan tarafından atıldığını kabul etmişlerdir. Ancak araştırmacıların bir kısmı, bazı yeni bulgulara dayanarak Batı Göktürk Kağanlığı'nın Tardu KaŞan tarafından değil, onun desteğini alan ve *Bukan KaŞan'ın oğlu olan Apa KaŞan (Daluobian) tarafından 583'te kurulduğunu belirtmişlerdir. Konuyla ilgili Çin kaynaklarını kullandığımız çalışmamızda vardığımız sonuca göre, Göktürk Kağanlığı 583'te ikiye bölünmüşse de yaşanan iç mücadele, hanedanın Yixiji KaŞan'ın soyu ile *Bukan KaŞan'ın soyu arasında Büyük Kağanlık konumunu elde etmek amacıyla verilmiş ve ilk başta bağımsız bir Batı Göktürk Kağanlığı'nın kurulması amaçlanmamıştır. Bir "Hükümdar-Yapıcı" olarak hareket ettiği düşünülebilecek olan Tardu KaŞan, bu mücadelede uzun bir süre boyunca Yixiji KaŞan'ın soyuna karşı *Bukan KaŞan'ın soyunu desteklemiş ve ancak 600 yılında Büyük Kağan olma iddiasında bulunabilmiştir. *Bukan KaŞan'ın soyu hep doğuyu ele geçirmeye çalışmış, ancak bunda başarısız olmuştur. Tardu KaŞan'ın soyundan gelen Shegui KaŞan'ın 611'de Batı Göktürk Kağanlığı'nın tahtına oturmasıyla birlikte ise Büyük Kağanlık konumu için verilen mücadele sona ermiş ve Batı Göktürk Kağanlığı, amacı yalnızca batıya doğru yayılmak olan bağımsız bir devlete dönüşmüştür.

Foundation of the Western Türk Qağanate

Some of the researchers who studied the political history of the Türk (Gokturk) QaŞanate have concluded that the division of this empire occurred in 581, the Western Türk QaŞanate was founded by Tardu QaŞan in this year and the foundations of this state were established by his father Istämi YabŞu QaŞan. However, relying on some new discoveries, several researchers have pointed out that the Western Türk QaŞanate was not founded by Tardu QaŞan, but it was founded in 583 by Apa QaŞan (Daluobian), *Buqan QaŞan's son, who received Tardu QaŞan's support. According to the conclusion we reached in our study, in which we used the Chinese sources related with the topic, even though the Türk QaŞanate was divided into two halves in 583, the civil war was fought between two different branches of the dynasty, one of them descending from Yixiji QaŞan and the other descending from *Buqan QaŞan. This civil war was fought with the aim of acquiring the position of Great QaŞan and the foundation of an independent Western Türk QaŞanate was not aimed in the beginning. Tardu QaŞan, who can be thought of acting as a "Kingmaker", supported the lineage of *Buqan QaŞan against the lineage of Yixiji QaŞan for a long time in this struggle and he could claim to become the Great QaŞan only in the year 600. The lineage of *Buqan QaŞan always attempted to conquer the east, but they always failed in this. With the ascend of Tardu QaŞan's descendent Shegui QaŞan to the throne of the Western Türk QaŞanate in 611, the struggle for the position of Great QaŞan came to an end and the Western Türk QaŞanate transformed into an independent state with the sole aim of expanding towards the west.

PDF

___

Kaynaklar
Chang, J. (1968). T'ang Devrindeki Doğu Göktürkleri Hakkında Yeni Belgeler: Ts'ê-fu Yüan-kuei ve Tzu-chih T'ung-chien'e Göre (618-745). Ankara.
Chavannes, E. (1903). Documents Sur Les Tou-Kiue (Turcs) Occidentaux. Paris: Librairie d'Amérique et d'Orient Adrien Maisonneuve.
___________. (2007). Çin Kaynaklarına Göre Batı Türkleri (M. Koç, Çev.). İstanbul: Selenge Yayınları.
Du You ??. (1988). Tongdian ??. Beijing ??: Zhonghua Shuju ????.
Ergin, M. (2002). Orhun Abideleri. İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
Kaşgarlı Mahmut. (1998-1999). Divanü Lûgat-it-Türk Tercümesi (B. Atalay, Çev.). 4 Cilt. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Li Yanshou ???. (1974). Beishi ??. Beijing ??: Zhonghua Shuju ????.
Linhu Defeng ????. (1971). Zhoushu ??. Beijing ??: Zhonghua Shuju ????.
Liu, M. (1958). Die Chinesischen Nachrichten Zur Geschichte Der Ost-Türken (T'u-küe). 2 Cilt. Wiesbaden: Otto Harrasowitz.
____________. (2006). Çin Kaynaklarına Göre Doğu Türkleri (E. Kayaoğlu ve D. Banoğlu, Çev.). İstanbul: Selenge Yayınları.
Liu Xun ??. (1975). Jiu Tangshu ???. Beijing ??: Zhonghua Shuju ????.
Mangaltepe, İ. (2009). Bizans Kaynaklarında Türkler (Menandros Protektor ve Theophylaktos Simokattes),
İstanbul: Doğu Kütüphanesi. Orkun, H. N. (1994). Eski Türk Yazıtları. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Ou Yangxiu ???. (1975). Xin Tangshu ???. Beijing ??: Zhonghua Shuju ????.
Ölmez, M. (2012). Orhon-Uygur Hanlığı Dönemi Moğolistan'daki Eski Türk Yazıtları: Metin-Çeviri-Sözlük.
Ankara: BilgeSu Yayıncılık. Radloff, W. (1987). Die Alttürkischen Inschriften der Mongolei. 2 Cilt. Osnabrück: Otto Zeller Verlag.
Sima Guang ???. (1976). Zizhi Tongjian ????. Beijing ??: Zhonghua Shuju ????.
Tekin, T. (1988). Orhon Yazıtları. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
____________. (1994). Tunyukuk Yazıtı. Ankara: Simurg Yayınları.
Thomsen, V. (2002). Orhon Yazıtları Araştırmaları (Vedat Köken, Çev.). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Togan, İ., Kara, G. ve Baysal, C. (2006). Çin Kaynaklarında Türkler: Eski T'ang Tarihi (Chiu T'ang-shu) 194a:
"Türkler" Bölümü: Açıklamalı Metin Neşri. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları. Wang Qinruo ???. (1994). Cefu Yuangui ????. Beijing ??: Zhonghua Shuju ????.
Wei Zheng ??. (1982). Suishu ??. Beijing ??: Zhonghua Shuju ????. Araştırma Eserler
Atwood, C. P. (2010). The Notion of Tribe in Medieval China: Ouyang Xiu and the Shatuo Dynastic Myth.
Miscellania Asiatica: Festschrift in Honor of Françoise Aubin, (D. Aigle, I. Charleux, V. Goossaert ve R. Hamayon, Ed.) içinde (ss. 593-621). Sankt Augustin: Institute Monumenta Serica. ____________. (2012-2013). Some Early Inner Asian Terms Related to the Imperial Family and the Comitatus,
Central Asiatic Journal, 56, 49-86. Aydın, E. (2008). Ongi Yazıtı Üzerine İncelemeler. İlmî Araştırmalar: Dil ve Edebiyat İncelemeleri, 25, 21-38.
Baxter, W. H. (2000). An Etymological Dictionary of Common Chinese Characters [Preliminary Draft of 28 October 2000].
Baxter, W. H. ve Sagart, L. (2014). Old Chinese: A New Reconstruction. New York: Oxford University Press.
Beckwith, C. I. (2005). The Chinese Names of the Tibetans, Tabghatch, and Turks. Archivum Eurasiae Medii Aevi, , 5-20.
_____________ (2006-2007). The Frankish Name of the King of the Turks. Archivum Eurasiae Medii Aevi, 15, 12.
_____________ (2009). Empires of the Silk Road: A History of Central Eurasia from the Bronze Age to the Present.
Princeton: Princeton University Press. Bombaci, A. (1970). On the Ancient Turkic Title Eltäbär. Proceedings of the IXth Meeting of the Permanent
International Altaistic Conference, içinde (ss. 1-66). Naples: Instituto Universitario Orientale - Seminario di Turcologia. Caferoğlu, A. (1968). Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü. İstanbul: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Cen Zhongmian ???. (1958). Tujue Jishi ????. 2 Cilt. Beijing ??: Zhonghua Shuju ????.
Chen, S. (1998). Sino-Tokharico-Altaica - Two Linguistic Notes. Central Asiatic Journal, 42 (1), 24-43.
________. (2002). Son of Heaven and Son of God: Interactions among Ancient Asiatic Cultures regarding Sacral
Kingship and Theophoric Names. Journal of the Royal Asiatic Society, 12 (3), 289-325. Clauson, G. (1971). Some Notes on the Inscription of Toñuquq. Studia Turcica içinde (ss. 125-132). Budapest.
____________. (1972). An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth-Century Turkish. Oxford: Oxford University Press.
Czeglédy, K. (1962). Co?ay-Quzï, Qara-Qum, Kök-Öng. Acta Orientalia Academiae Scientiarum Hungaricae, 15 (1-3), 55-69. de la Vaissière, É. (2011). İlk Türk Hakanlıklarının Tarihi Üzerine Yeni Bilgiler. (F. Kömürcü, Çev.). Ötüken'den
İstanbul'a Türkçenin 1290 Yılı (720-2010) - 3-5 Aralık 2010, İstanbul - Bildiriler, (M. Ölmez, E. Aydın, P. Zieme ve M. S. Kaçalin, Ed.) içinde (ss. 233-240). İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür ve Sosyal İşler Daire Başkanlığı Kültür Müdürlüğü.
____________. (2013). Ziebel Qaghan Identified. Constructing the seventh century, (C. Zuckerman, Ed.) içinde (ss. 748). Paris: Travaux et mémoires 17.
____________. (2015). Away From the Ötüken: A Geopolitical Approach to the Seventh Century Eastern Türks.
Complexity of Interaction Along the Eurasian Steppe Zone in the First Millenium CE, (Jan Bemmann ve Michael Schmauder, Ed.) içinde (ss. 453-461). Bonn: Vor- und Frühgeschichtliche Archäologie - Rheinische Friedrich-Wilhelms-Universität Bonn. Divitçioğlu, S. (2005). Orta-Asya Türk İmparatorluğu (VI.-VIII. Yüzyıllar). Ankara: İmge Kitabevi.
Donuk, A. (1988). Eski Türk Devletlerinde İdarî-Askerî Ünvan ve Terimler. İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı.
Drompp, M. R. (1999). Breaking the Orkhon Tradition: Kirghiz Adherence to the Yenisei Region after A. D. 840.
Journal of the American Oriental Society, 119 (3), 390-403. ____________. (2007). Chinese 'Qaghans' Appointed by the Türks. Tang Studies, 25, 1-20.
Ercilasun, A. B. (2008). İstemi (Sır Temir) Kağan. Türk Kültürü, 1, 76-109.
Erkoç, H. İ. (2008). Eski Türklerde Devlet Teşkilâtı (Gök Türk Dönemi). Basılmamış Yüksek Lisans Tezi,
Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. ___________. (2015). General Li Jing'in Askerî Düşüncesi ve Doğu Göktürk Kağanlığı'nın Çöküşü. Basılmamış
Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. Gharib, B. (1995). Sogdian Dictionary (Sogdian-Persian-English). Tehran: Farhangan Publications.
Golden, P. B. (1992). An Introduction to the History of the Turkic Peoples: Ethnogenesis and State-Formation in
Medieval and Early Modern Eurasia and the Middle East. Wiesbaden: Otto Harrassowitz.
___________. (2007). Irano-Turcica: The Khazar Sacral Kingship Revisited. Acta Orientalia Academiae
Scientiarum Hungaricae, 60 (2), 161-194. Gömeç, S. (2011). Kök Türk Tarihi. Ankara: Berikan Yayınevi.
Grousset, R. (1970). The Empire of the Steppes: A History of Central Asia (N. Walford, Çev.). New Brunswick:
Rutgers University Press. Gumil?v, L. N. (2002). Eski Türkler (A. Batur, Çev.). İstanbul: Selenge Yayınları.
Gülensoy, T. (2007). Türkiye Türkçesindeki Türkçe Sözcüklerin Köken Bilgisi Sözlüğü. 2 Cilt. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Kaya, K. (2006). Sanskrit-Türkçe Sözlük. Ankara: İmge Kitabevi.
Kırilen, G. (2015). Eski Çin'in Ötekisi Türkler. Ankara: Kimlik Yayınevi.
Kljastornyj, S. G. ve Livsic, V. A. (1972). The Sogdian Inscription of Bugut Revised. Acta Orientalia Academiae
Scientiarum Hungaricae, 26 (1), 69-102. Koç, K., Bayniyazov, A. ve Başkapan, V. (2003). Kazak Türkçesi Türkiye Türkçesi Sözlüğü. Ankara: Akçağ Yayınları.
Moravcsik, G. (1983). Byzantinoturcica. 2 Cilt. Leiden: E. J. Brill.
Osawa, T. (2002). Batı Göktürk Kağanlığı'ndaki Aşinaslı Bir Kağan'ın Şeceresine Ait Bir Kaynak. Türkler, 7, (H. C. Güzel, K. Çiçek ve S. Koca, Ed.) içinde (ss. 79-88). Ankara.
___________. (2005). Şin-jiang Bölgesinin Yili Irmak Kıyısında Bulunan Soğdca Yazılı Bir Taş Heykel
Mongolküre Yazıtı-. XIV. Türk Tarih Kongresi - Ankara: 9-13 Eylül 2002 - Kongreye Sunulan Bildiriler, 3, içinde (ss. 559-580). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
___________. (2011). Revisiting the Ongi inscription of Mongolia from the Second Turkic Qa?anate on the basis of rubbings by G. J. Ramstedt. Suomalais-Ugrilaisen Seuran Aikakauskirja, 93, 147-203.
Ögel, B. (1957). Doğu Göktürkleri Hakkında Vesikalar ve Notlar. Belleten, 21 (81), 81-137.
Pelliot, P. (1929), Neuf notes sur des questions d'Asie centrale. T'oung Pao, 26 (4-5), 201-266.
Pritsak, O. (1985). Old Turkic Regnal Names in the Chinese Sources. Journal of Turkish Studies, NiŞuca Bicig: Pi
Wên Shu: An Anniversary Volume in Honor of Francis Woodman Cleaves, 9, 205-211. Pulleyblank, E. G. (1991). Lexicon of Reconstructed Pronunciation in Early Middle Chinese, Late Middle Chinese, and Early Mandarin. Vancouver: UBC Press.
Rybatzki, V. (2000). Titles of Türk and Uigur Rulers in the Old Turkic Inscriptions. Central Asiatic Journal, 44/2, 292.
Salman, H. (1999). T'ong Yabgu Kağan Devrinde (618-630) Batı Göktürk Kağanlığı. XII. Türk Tarih Kongresi- Ankara: 12-16 Eylül 1994 - Kongreye Sunulan Bildiriler, 2, içinde (ss. 249-263). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Sinor, D. (1985). Some Components of the Civilization of the Türks (6th to 8th century A.D.). Altaic StudiesPapers at the 25th Meeting of the Permanent International Altaistic Conference at Uppsala June 7-11 1982, (Gunnar Jarring ve Staffan Rosén, Ed.) içinde (ss. 145-159). Stockholm: Konferenser 12.
_______. (1994). The establishment and dissolution of the Türk empire. The Cambridge History of Early Inner Asia, (Denis Sinor, Ed.) içinde (ss. 285-316). Cambridge: Cambridge University Press.
Sümer, F. (1999). Türk Devletleri Tarihinde Şahıs Adları. 2 Cilt. İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı.
Taşağıl, A. (1995). Gök-Türkler. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
________. (2004). Göktürkler III. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
________. (2013). Kök Tengri'nin Çocukları (Avrasya Bozkırlarında İslâm Öncesi Türk Tarihi). İstanbul: Bilge Kültür Sanat.
Vladimirtsov, B. Y. (1995). Moğolların İçtimaî Teşkilâtı: Moğol Göçebe Feodalizmi (A. İnan, Çev.). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Wechsler, H. J. (2007). T'ai-tsung (reign 626-49) The Consolidator. The Cambridge History of China - Volume 3Part 1 - Sui and T'ang China, 589-906, (Denis Twitchett, Ed.) içinde (ss. 188-241). New York: Cambridge University Press.
Wu, G. (2002). Chinese Characters Dictionary With English Annotations. Shanghai: Shanghai Jiaotong University Press.
Yamada, N. (1985). The Original Turkish Homeland. Journal of Turkish Studies, NiŞuca Bicig: Pi Wên Shu: An Anniversary Volume in Honor of Francis Woodman Cleaves, 9, 243-246.
Yudahin, K. K. (1945). Kırgız Sözlüğü (A. Taymas, Çev.). 2 Cilt. Ankara: Millî Eğitim Basımevi.