HADİS TEMELLİ ANADOLU DÜĞÜN ÂDETLERİ

Toplumların örf - âdetlerinin oluşmasında dinlerinin büyük etkisinin olduğu bir gerçektir. Anadolu toplumu büyük oranda Müslüman nüfustan oluştuğu için öncelikle onun adetlerinin kökenini İslâmî kaynaklarda aramak gerekir. Her ne kadar bu bölgede başka kültürlerin izleri olsa da bunlar İslam kültürünün gölgesinde kalmıştır. İslam’ın iki temel bilgi kaynağı vardır. Bunlardan birisi Kur’ân diğeri ise Hz. Peygamber’in hadisleridir. Bu sebeple biz çalışmamızda düğün adetlerinin temellerini bu iki kaynakta aradık. Araştırmalarımız sonunda düğün adetlerinin ya bu kaynaklara dayandığını ya da buna göre yeniden şekillenerek İslam’a uygun hale getirildiğini gördük. Bu durum din olgusunun toplum üzerindeki etkisini ve Anadolu halkının dindar olduğunu göstermektedir. Çalışmamıza öncelikle örf-âdet ve gelenek gibi bazı terimleri açıklayarak başladık. Sonra da düğün ile ilgili temel adetleri ele alarak bunların hadis temellerine ve zaman zaman bu temellerin hadis ilmi açısından değerine temas ettik.

Anahtar Kelimeler:

Örf -âdet, düğün, hadis.

HADIS BASED ANATOLIAN WEDDING TRADITIONS

It is a reality that the religions of societies have big effects on forming the customs and traditions of them. As Anatolian society is mostly consist of Muslim population, the roots of its traditions should be searched at the Islamic resources. Though there seem to be traces of other cultures in the region, they have been overshadowed by the culture of Islam. There are two basic data resources of Islam. The first is the Quran and the other is Hadis of Mohammed the Prophet. So, in this study we have looked for the basis of wedding traditions at these two resources. In the end of our search we observed that the wedding traditions either based on these resources or re-formed in respect of Islam. And this indicates the effects of the religion on the society and Anatolian people are devotional. We have started our study by defining some terms like custom and tradition. Then by examining basic customs related with wedding, we have mentioned them on the bases of Hadis. And also at times, we have mentioned the scientific value of these bases in point of Hadis.

Keywords:

custom – tradition, wedding, hadis.,

PDF

___

Abdulaziz Bey, Osmanlı Âdet Merasim ve Tabirleri, Yayına hazırlayan: Kazım Arısan - Duygu Arısan Günay, Tarih Vakfı Yurt Yayınları 20. İstanbul 2000.
Abd b. Humeyd, Abd b. Humeyd b. Nasr Ebû Muhammed el-Kissî (v.249), el-Müntehab min Müsnedi Abd b. Humeyd, Mektebetü‟s-Sünne, Kâhire 1988.
Ahmed Mürşidî (v.1174/1761); Mürşid-i Pend-i Ahmediyye, Bedir Yayınevi, İstanbul- 1989.
Aksoy, Mustafa, Sosyal Bilimler ve Sosyoloji, Alfa yayınları, İstanbul 2000.
Araz, Nezihe - Günay, Umay - Tan, Nail - Toygar, Kamil - Öksüz, Enis - Seyidoğlu, Bilge, 21. Yüzyılın Eşiğinde Örf ve Âdetlerimiz (Türk Töresi), Türk Kültürüne Hizmet Vakfı, İstanbul trs.
Asım Efendi, Kamus Tercemesi, I-IV, İstanbul 1305.
Ateş, Ali Osman, Oryantalistlerin Hz. Peygamber İle İlgili İddialarına Cevaplar, Beyan Yayınları, İstanbul 1996. el-Aynî, Bedruddîn Ebî Muhammed Mahmûd b. Ahmed (v. 855), Umdetü’l- Kârî Şerhu Sahîhi’l-Buhârî, I-XXV, Dâru İhyâi‟t-Turâsi‟l-Arabî, Beyrut trs.
Berkî, Ali Himmet, Hukuk Mantığı ve Tefsir, Ankara 1948. ----------,Hukuk Tarihinde İslam Hukuku, Ankara 1955.
el-Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyn (v.458), Kitâbu’s-Süneni'l- Kebîr (es-Sünenü’l-Beyhakiyyi’l-Kübrâ), I-X, Mekke 1994.
el-Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâil (v. 256), Sahîhu’l-Buhârî, I- VIII, Çağrı yayınları, İstanbul 1992.
Canan, İbrâhim, Hadis Ansiklopedisi, Kütüb-i Sitte Tercüme ve Şerhi, I- XVIII, Fezâ yayıncılık, İstanbul trs.
Cihan, Sadık, Uydurma Hadislerin Doğuşu Siyasi ve Sosyo-Politik Olaylarla İlgisi, Samsun 1996.
Cin, Halil, İslam ve Osmanlı Hukukunda Evlenme, Ankara Ünv. Hukuk Fakültesi Yayınları, no: 341, Ankara Ünv. Basım evi 1974.
el-Cevherî, Ebû Nasr İsmail b. Hammâd (v.393), es-Sıhâh Tâcu‟l-Luğa ve Sıhâhu‟l-Arabiyye (I-VI), Tahkik: Ahmet Abdulğafûr Attâr, Dâru‟l- İlm li‟l-Melâyîn, Beyrut-1987.
ed-Dârekutnî, Ali b. Ömer Ebu‟l-Hasen el-Bağdâdî (v.385), Sünenü’d- Dârekudnî, I-IV, Tahkik: es-Seyyid Abdullah Hâşim Yemânî el- Medenî, Dâru‟l-Marife, Beyrut 1966.
ed-Dârimî, Ebû Muhammed Abdillâh b. Abdirrahmân b. el-Fadl b. Behrâm (v.255), Sünenü’d-Dârimî, I-II, Çağrı yayınları, Kardeşler ofset ve matbaası, İstanbul 1992.
Davudoğlu, Ahmed, Sahîh-i Müslim Tercüme ve Şerhi, I-XI, İstanbul 1980.
Delaney, Carol, Tohum ve Toprak (Türk Köy Toplumunda Cinsiyet ve Kozmoloji), İletişim Yayınları, İstanbul 2001.
Diyarbakır Valiliği, Diyarbakır İl Yıllığı, 1973.
Ebû Dâvud, Süleyman b. Eş‟âs es-Sicistânî (v.275), Sünen-i Ebî Dâvud, I- V, Çağrı yayınları, İstanbul 1992.
Ebû Ya‟lâ, Ahmed b. Ali b. el-Müsennâ el-Mevsılî (v.307), Müsned, I-XIII, Dımeşk 1984.
Ebû Zehrâ, Muhammed Ebû Zehrâ, İslam Hukuku Metodolojisi (Fıkıh Usulü), Çeviren: Abdulkadir Şener, Fecr Yayınevi, Ankara 1990.
Erdoğan, Mehmet, İslam Hukukunda Ahkamın Değişmesi, Marmara Ü. İlahiyat Fak. Yayınları, İstanbul 1990.
Erkal, Mustafa E., Sosyoloji (Toplum Bilimi), 4. baskı, Der yayınevi, İstanbul 1991.
Erzurum Valiliği, Erzurum İl Yıllığı, 1973.
Farûkî, Muhammed Y. “Hulefâ-i Râşidîn ve İlk Fukahânın Kararlarında Örfün Etkisi”, İslâmî Sosyal Bilimler Dergisi, Üç Aylık İlmî Araştırma Dergisi, c.II, Sayı:1, İstanbul 1994.
Fayda, Mustafa, “Asrı Saadet Döneminde Gelenek ve Yenileşme”, İslam, Gelenek ve Yenileşme/ İslam Tradition And Change, İstanbul trs.
Gazâlî, Ebû Hamid Muhammed b. Muhammed, (v.1111), İhyâu Ulûmi'd- Dîn, Tercüme: Ahmet Serdaroğlu, I-IV, İstanbul 1987.
Göyüncük, Nejat, Osmanlı İktidarının Temel Unsurlarından Örf- Gelenek, İlmî Araştırmalar 5, İstanbul 1997.
Güngör, Harun - ARGUNŞAH, Mustafa, Gagauz Türkleri, Kültür Bakanlığı Yayınları/ 1300. Türk Dünyası Edebiyatı Dizisi / 17.
Hatipoğlu, Haydar, Sünen-i İbn Mâce Tercemesi Ve Şerhi, I-X, Kahraman yayınları, İstanbul 1992.
el-Heysemî, Nûruddîn Alî b. Ebî Bekr (v.807) Mecmau’z-Zevâid ve Menbau’l-Fevâid, I-X, Beyrut 1994/1414.
el-Humeydî, Abdullah b. ez-Zübeyr Ebû Bekr el-Humeydî (v. 219), Müsnedü’l-Humeydî (I-II), Tahkik: Habiburrahman el-A'zamî, Dâru‟l- Kütübi‟l-İlmiyye, Beyrut trs.
İbn Ca‟d, Ali b. el-Ca‟d b. Ubeyd Ebu‟l-Hasen el-Cevherî el-Bağdâdî (v.230), Müsnedü İbni’l-Ca’d, Tahkik: Âmir Ahmed Haydar, Beyrut 1990.
İbn Cevzî, Cemâlüddîn Ebu‟l-Ferec Abdurrahman el-Bağdâdî (v. 597) el- Mevdûât, I-III, Tahkik: Abdurrahman Osman, 2. baskı 1403.
İbn Hacer, Şihâbuddîn Ahmed b. Alî b. Hacer Ebu‟l-Fadl el-Askalânî (v.852), el-İsâbe Fî Temyîzi’s-Sahâbe, I-VIII + Fihrist, (Kalküta 1853 baskısından ofset) Beyrut tarihsiz. ----------,Tehzîbü’t-Tehzîb, I-XIV, Dâru‟l-Fikr, Beyrut 1984. ----------,Fethu’l-Bârî, I-XIII, Tahkik: Muhammed Fuad Abdulbâkî, Dâru‟l-Mârife, Beyrut 1379.
İbn Hanbel, Ebû Abdillah Ahmed b. Muhammed (v.241), el-Müsned, I-VI, Çağrı yayınları, İstanbul 1992.
İbn Hibban; Muhammed b. Hibbân b. Ahmed Ebû Hâtim et-Temîmî el- Büstî (v. 354); Sahihu İbn Hibbân, I-XVIII, 2. baskı, Tahkik: Şuayb Arnavud, Beyrut 1993.
İbn Mâce, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezîd el-Kazvînî (v.275), Sünen-i İbn Mâce, I-II, Çağrı yayınları, İstanbul 1992.
İbn Manzûr, Ebu‟l-Fazl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem (v.711), Lisânu’l-Arab, I-XV, Beyrut 1956.
İbn Sa‟d, Muhammed b. Sa‟d , (v.230), Kitâbu’t-Tabakât el-Kebîr (et- Tabakâtü’l-Kübrâ), I-IX, Dâru Sâdır, Beyrut trs.
İbnü‟l-Esîr, Mecdüddin el-Mubârek b. Muhammed el-Cezerî (v. 606), en- Nihâye fî Garîbi’l-Hadis ve’l-Eser, I-V, Tahkik: Mahmud Muhammed et-Tanâhî, Tâhir Ahmed ez-Zâvî, Dâru‟l-Fikr, Beyrut 1979.
İbrahim Hakkı, (Erzurumlu) (v.1180), Mârifetnâme, Alem Yayınları, İstanbul 1992.
İbrahim, Mustafa - Ahmed Hasan ez-Zeyyât - Hamid Abdulkadir - Muhammed Ali en-Neccâr, el-Mu’cemu’l-Vasit, Çağrı yayınları, İstanbul 1989.
İnan, Abdulkadir, Tarihte ve Bugün Şamanizm, Türk Tarih Kurumu Basımevi, 5. Baskı, Ankara 2000.
İmre, Zahit, Medenî Hukuka Giriş, İst. 1976.
Kalafat, Yaşar, Doğu Anadolu’da Eski Türk İnançlarının İzleri, Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Kültür Merkezi Yayını, sayı no: 112, Ankara 1995.
Kandemir, Yaşar, Mevzû Hadisler Menşe’i Tanıma Yolları Tenkidi, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 5. baskı, Ankara 1991.
Karaman, Hayreddin, “Fıkıhta Gelenek ve Yenileşme”, İslam, Gelenek ve Yenileşme, Marmara ünv. İlahiyat Fak. İstanbul. ---------, Âdet Maddesi, T.D.V. İ. A, I, 369-372.
Kara Davud, Muhammed İzmitî (v.948/1514), Delâilu'l-Hayrât Şerhi Kara Davut, Müjde Yayınevi, İstanbul.
Kazıcı, Ziya, Hz. Muhammed (s.a.v.)’in Eşleri ve Aile Hayatı, Çağ yayınları, İstanbul 1991.
Kelpetin Arpaguş, Hatice, Osmanlı Halkının Geleneksel İslam Anlayışı ve Kaynakları, Çamlıca Yayınları, İstanbul 2001.
Koçyiğit, Talat, Hadis Usulü, Ankara Üniversitesi İlahiyet Fakültesi Yayınları, 3. baskı, Ankara 1987.
Koşay, Hamit Ziya, Türkiye Türk Düğünleri Üzerine Mukayeseli Malzeme, Maarif Matbaası, Ankara 1944.
Mâlik b. Enes, (v.179), el-Muvattâ, I-II, Çağrı yayınları, İstanbul 1992.
Mehmet Zihni, Nimeti İslam, İstanbul 1978.
el-Mergînânî, Burhânuddîn Ebu‟l-Hasan Ali b. Ebî Bekr b. Abdulcelîl (v. 593); el-Hidâye Şerhu Bidâyeti’l-Mübtedî, I-IV, Kahire 1965.
Muratoğlu, Malik - Kalafat, Yaşar - Türkeroğlu, Cevdet, Türk Halk İnançları, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı, İstanbul 1996.
Muhammed Hamidullah, İslam Peygamberi Hayatı ve Eseri I-II, Tercüme: M. Said Mutlu, İrfan yayınları, İstanbul 1972.
el-Mübârekfûrî, Muhammed b. Abdirrahmân b. Abdirrahîm el-Mübârekfûrî (v.1353), Tuhfetü’l-Ahvezî, I-X, Dâru‟l-Kütübi‟l-İlmiyye, Beyrut. el-Münzirî, Abdulazîm b. Abdilkavî Ebû Muhammed (v.656), et-Terğîb ve’t-Terhîb, I- IV, Tahkik: İbrahim Şemsüddîn, Beyrut 1417.
Müslim, Ebü‟l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc el-Kuşeyrî (v.261), Sahîhu Müslim, I-III, Çağrı yayınları, İstanbul 1992.
en-Nesâî, Ebû Abdirrahmân Ahmed b. Şuayb (v. 303), Sünenü’n-Nesaî, I- VIII, Çağrı yayınları, İstanbul 1992.
en-Nevevî, Ebû Zekeriyya Yahya b. Şerefüddin (v.676), Şerhu’n-Nevevî alâ Sahîh-i Müslim, I-XVIII, 2. baskı, Dâru İhyâi Turâsi‟l-Arabî, Beyrut 1392.
Oğuzoğlu, H. Cahit, Medenî Hukuk, A.Ü. Hukuk Fak. Yayınları, no: 117, Ankara 1958.
Ögel, Bahaeddin, Türk Mitolojisi, M.E.B. yayınları İstanbul 1993.
er-Râğıb el-İsfehânî (v. 425), Müfredâtu Elfâzi’l-Kur’ân, Tahkik: Safvân Adnan Dâvûdî, Dâru‟ş-Şâmiyye, 2. Baskı, Beyrut- 1997.
er-Rebî‟ b. Habîb, er-Rebî b. Habib b. Amr el-Hanefî el-Basrî, (v.160), Müsnedü’r-Rebî’, Tahkik: Muhammed İdrîs, Dâru‟l-Hikme, Beyrut 1415.
Sarıçam, İbrahim, Hz. Muhammed ve Evrensel Mesajı,Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, Ankara 2003.
es-Suyûtî, Celâluddin Ebu‟l-Fadl Abdurrahman (v. 911), el-Leâli’l-Masnûa Fi’l-Ehâdîsi’l-Mevzûa, I-II, Dâru'l-Kütübi'l-İlmiyye, Betrut 1417.
Şemseddin Sami, Kamusu Türkî, Dersaadet 1317.
Şener, Mehmet, İslam Hukukunda Örf, İzmir 1987.
eş-Şuk‟a, Mustafa, İmam A’zam Ebû Hanîfe en-Nu’mân, Dâru‟l-Kütübi‟l- Mısrî, Kâhire.
et-Taberânî, Süleymân b. Ahmed b. Eyyûb (v.360), el-Mu’cemu’l-Kebîr, I- XX, Musul 1983.
et-Tayâlisî, Ebû Dâvud Süleymân b. Dâvud (v.204), el-Müsned, Beyrut trs. et-Tirmizî, Ebû İsâ Muhammed b. İsâ (v.279), Sünenü’t-Tirmizî, I-V, Çağrı yayınları, İstanbul 1992.
Uğur, Said, İçel Folkloru II, Ulus Basımevi, Ankara 1948.
Yardım, Ali, Hadis I, Dokuz Eylül Üniversitesi Yayınları, İzmir 1992.
Yurt Ansiklopedisi, Anadolu Yayıncılık, İstanbul 1982.
Zeydan, Abdulkerim, el-Veciz fî Usûlü’l-Fıkh, (Fıkıh Usûlü), Çeviri: Ruhi Özcan, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, no: 62. İstanbul 1993.
ez-Zeylaî, Abdullah b. Yusuf Ebû Muhammed el-Hanefî, (v.762); Nasbu’r- Râye li Ehâdîsi’l-Hidâye, I-IV, Mısır 1357.
ez-Zuhaylî, Vehbe, el-Fıkhu’l-İslâmî ve Edilletühû, İslâm Fıkhı Ansiklopedisi, Tercüme: Ahmed Efe- Beşir Eryarsoy- H. Fehmi Ulus- Abdurrahim Ural- Yunus Vehbi Yavuz- Nurettin Yavuz, I-X, İstanbul 1994.
ez-Zübeyrî, ez-Zübeyr b. Bekkâr b. Abdiullâh b. Mus'ab ez-Zübeyrî Ebû Abdillâh (v.256), el-Müntehab min Kitâbi Ezvâci'n-Nebî Sallallâhu Aleyhi ve Sellem, Müessesetü'r-Risâle, Beyrut 1403, 1. baskı.