Gaziantep Geleneksel Mimari Dokusunun Sosyo-Kültürel Bağlamda Mekan Dizimsel Analizi

Bu çalışmanın ana hedefi organik bir şekilde oluşan Gaziantep geleneksel kent dokusunun oluşum sürecini kültürel ve mimari dinamiklerle birlikte değerlendirmek ve anlamaktır. Geleneksel kent dokusunu anlamak ve yorumlamak kentsel dönüşümler veya kentsel tasarımlar için ipucu verebilmesi ve altlık olabilmesi bağlamında değerlidir. Hızlı bir dönüşüm ve değişim süreci içinde olan kentlerde kent belleğinin korunabilmesi ve yorumlanabilmesi için bu tür analizlere ihtiyaç vardır.Bu bağlamda mekan dizimi yöntemi kullanılarak, Gaziantep’in geleneksel kent dokusu oluşum mekanizması ve sosyal ilişkiler ağının anlaşılması, kentsel oluşum sürecine dair bilgi edinilmesi ve sosyo-kültürel farklılıkların kentsel dokuya yansımalarının okunması amaçlanmıştır. Bu amaçla kentin mekan dizimi analizleri yapılarak kente dair çeşitli sayısal veriler elde edilmiş ve bu veriler mekânsal, kentsel ve sosyo-kültürel ilişkiler bağlamında yorumlanmıştır. Çalışmanın sonucunda Gaziantep geleneksel kent dokusuna dair mimari ve kentsel anlamda genel bir bilgiye sahip olmak ve bu bilgileri günümüzde ve gelecekte yapılacak olan geleneksel doku içindeki yeni kentsel tasarımlara yol göstermesi amaçlanmıştır. Bu bilgiler ve araştırma yönteminin, benzer karakteristikteki kentler için de yol gösterici olacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Gaziantep, mekan dizimi, geleneksel mimari, sosyo-kültür

Space Syntax Analysis of Traditional Arcitectural Pattern of Gaziantep in the Context of Socio-culture

The main purpose of this paper is to understand and search the formation process of old historical pattern of Gaziantep, which was formed organically, in context of cultural and architectural dynamics. Understanding and interpreting traditional city pattern is very essential in order to use them as a guideline for new urban designs. Especially for cities, which are in a rapid transformation and change process, these kinds of analyses are needed to sustain and interpret their urban memory. In this context by using space syntax method it was aimed to understand Gaziantep’s traditional urban texture’s formation process, its relations with social networks and how socio-cultural differences reflect on urban pattern. For this aim by space syntax analysis some numeric values have been achieved and they were interpreted in the sense of culture, society and urban texture. At the end of this research it was aimed to have architectural and urban knowledge about Gaziantep and using these knowledge in order to guide new architectural and urban designs in traditional urban texture. It’s thought that this logic of research and knowledge can be used for cities, which have similar characteristics.

Keywords:

Gaziantep, Space syntax, traditional architecture, socio-culture,

PDF

___

Aru, K. A. (1998). Türk kenti. İstanbul: YEM Yayınları.
Al_Sayed, K., Turner, A., Hillier, B., Iida, S., Penn, A., (2014). Space syntax methodology, (4th Edition). Bartlett School of Architecture, UCL, London.
Altman, I. (1976). Human behavior and the environment: Advances in theory and research. Plenum Press, New York.
Cuinet, V. (1892). La Turquie d’Asie: Géographie administrative, statistique. Paris: E Leroux.
Dawes, M., Ostwald, J. M. (2013). Precise locations in space: An Alternative Approachto Space Syntax Analysis Using Intersection Points. Architecture Research, 3(1), 1-11.
Ergeç, R. (2007). Gaziantep’in tarihi dönemleri. Türkiye Mimarlık Politikasına Doğru Mimarlık ve Kent Buluşmaları, 12-13 Mayıs, TMMOB Mimarlar Odası.
Evliya Çelebi Seyahatnamesi, Cilt IX. İstanbul: Üçdal Neşriyat.
Gregory, D., ve Urry, J. (1985). Social relations and spatial structures. Basingstroke, Hampshire: Macmillan. 
Hanson, J. (1998). Decoding homes and houses. Cambridge University Press, Cambridge.
Hillier, B. (1996). Space is the machine. Cambridge University Press .
Hillier B. (2001). A Theory of the city as object or how spatial laws mediate the social construction of urban space, 3rd International Space Syntax Symposium, (ss.02-28) Atlanta.
Hillier, B. (2005). The art of place and the science of space. World Architecture, Special Issue on Space Syntax vol.185, ss. 96-102.
Hillier, B. (2006). The golden age for cities. Urban Design. Autumn 2006, Issue 100, ss. 16-19.
Hillier, B. (2014). Space syntax as a theory As well as a method. 21st. International Seminar on Urban Form: ISUF. Portekiz.
Hillier, B. ve Hanson J. (1984). The social logic of space. Cambridge: Cambridge University Press.
Hillier, B., Hanson, J. ve Peponis, J. (1987). Syntactic analysis of settlements. Architecture et Comportement/Architecture and Behavior, 3 (3), ss. 217- 231.
Hillier, B., Vaughan, L. (2007). The city as one thing. Progress in Planning , 67 (3) ss. 205-230.
Krier, R. (1979). Urban space. London: Academy Editions.
Kuban, D. (1977). Gaziantep kenti koruma planı raporu. İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi.
Kuban, D. (1982). Türk ve islam sanatı üzerine denemeler. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
Kuban, D. (1996). Ev üzerine felsefe kırıntıları, tarihten günümüze Anadolu’da konut ve yerleşme. Tarih Vakfı Yayınları, ss. 1-5. İstanbul.
Kubat, A. S. (2015). Kentlerin biçimlenmesinde sayısal mantık: Space syntax. Türkiye Kentsel Morfoloji Sempozyumu, Temel Yaklaşımlar ve Teknikler Bildiriler Kitabı, Mersin: Mersin Üniversitesi Yayınları no:44, Akdeniz Kent Araştırmaları Merkezi Yayınları No: 5, ss. 32-58.
Lefebvre, H. (1991). The production of space. Oxford, UK; Cambridge.
Turner, A., Penn, A., (1999). Making isovists syntatic: Isovist integration analysis. Proceedings of the 2nd International Symposium on Space Syntax Vol. 3, Universidad de Brasil: Brezilya.
Rappaport, J. (1977). Community psychology: Values, research, & action. New York: Holt, Rinehart & Winston.
Rapoport, A. (1969). House Form and Culture. Englewood Cliffs, N.J: Prentice-Hall.
Tatlıgil, F. (2005). Gaziantep kentinin geleneksel konut dokusunun ve sosyo-kültürel yapısındaki değişimin incelenmesi (Yüksek Lisans). Yıldız Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü.
Yakar, H. İ., Uçaner, M. (2015). Barsumyan-Nazaryan Antep Şehir Planı, Şehitkamil Belediyesi Kültür Yayınları, Gaziantep.
Yerasimos, S. (1992). Tanzimat’ın kent reformları üzerine, Modernleşme sürecinde Osmanlı kentleri. Dumont, P., Georgeon, F. (Ed.) İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Yüce, B. (2010). Osmanlı son dönemi ile erken Cumhuriyet dönemi arasında Gaziantep’te mimari dokunun değişimi (1839-1950) (Yüksek Lisans). İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü.
Yürekli, H. ve Yürekli, F. (2007). Türk Evi Gözlemler-Yorumlar. İstanbul: YEM Yayın.
Ünal, Z. G. (1998). Bilgisayar destekli Tarihi çevre koruma bilgi sistemi oluşturulması ve Gaziantep kentsel sit alanında örneklenmesi (Doktora Tezi). Yıldız Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü.
Uğur, H., (2004). Geleneksel şehirsel mekanlar, değerlendirme ve korunmaları bağlamında sistematik yaklaşım-Gaziantep örneği (Doktora Tezi). İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü.