Gaziantep Kenti Planlama Deneyimleri Üzerine Bir Süreç Değerlendirmesi

Bu araştırmanın amacı; Gaziantep kentinin mekânsal ve işlevsel gelişim sürecini yönlendiren kent planlarının tarihsel arka plana dayalı olarak ayrıntıda irdelenmesidir. Bu irdelemeler, Gaziantep’in kentleşme ve kentsel gelişme süreci içerisindeki “kırılma noktaları” ve “gelişme dinamikleri” eşliğinde yapılmaktadır. Araştırmada; Gaziantep kentinin fiziksel gelişim ve değişim sürecine ilişkin yazılı kaynakların mekân boyutunda ayrıntıda irdelenmesine ve hâlihazır haritalar, imar planları ve açıklama raporlarından oluşan görsel materyallerin karşılaştırmalı değerlendirilmesine dayanan bir yöntem izlenmiştir. Yapılan irdelemeler sonunda; Gaziantep kent yapısının 1938 yılında başlayan kapsamlı ve bütüncül ilk planlama deneyimiyle sanayi kentine geçiş modeline doğru evrildiği görülmektedir. 1950’li yıllarda planlanın ana konusunu, ülkenin sosyo-ekonomik ve siyasi gelişmelerine koşut olarak, artan kent nüfusunun barınma problemine çözüm arayışları oluşturmaktadır. 1970’li yıllar ile birlikte kentsel arazi kullanımında sanayi alanlarının artan payı oldukça dikkat çekicidir. Sanayi kenti modelini yansıtan bu deneyim, 1980’li yıllar ile birlikte büyükşehir modeline ulaşma vizyonu ile sürdürülmektedir. Bu dönemde yürütülen planlama çalışmalarının en önemli yaklaşımı, tek merkezli kent yapısını çok merkezli yapıya dönüştürüleceğini öngörmesidir. Günümüzde ise Gaziantep kentinin mekânsal gelişiminin çoğunlukla kentsel dönüşüm ve gelişim projeleri yönlendirilmektedir. Daha sürdürülebilir kentsel büyüme ve gelişme için önemli bir fırsatlar sunan bu sürecin bütüncül bir biçimde ele alınarak yürütülmesi oldukça önemlidir.

Anahtar Kelimeler:

Gaziantep, Planlama, kentsel dönüşüm, sanayi kenti

A process evaluation on planning experience of Gaziantep city

The aim of this research; the city plans that guide the process of spatial and functional development of the city of Gaziantep are basically analyzed according to the historical background. These discussions are carried out in the context of Gaziantep's "breakpoints" and "dynamics of development" within the process of urbanization and urban development. In the study; a method based on comparative evaluation of the visual sources of the physical development and change process of the city of Gaziantep in detail in the spatial dimension and the visual materials composed of the maps, the development plans and the explanatory reports were followed. The findings indicate that Gaziantep city structure evolved into a model of industrial city transition with its comprehensive and holistic first planning experience, which started in 1938. The main theme of the plans in the 1950s is the search for solutions to the problem of housing in the increasing urban population, in line with the socio-economic and political developments of the country. With the 1970s, the growing share of industrial areas in urban land use is quite remarkable. This experience, which reflects the industrial city model, continues with the vision of reaching the metropolitan model with the 1980s. The most important approach of the planning studies carried out in this period is that it predicts that the single-centered city structure will be transformed into a multi-centered structure. Today, the spatial development of the city of Gaziantep is mostly directed to urban transformation and development projects. It is very important that this process, which provides important opportunities for more sustainable urban development, be carried out in a holistic manner.

Keywords:

Gaziantep, industry city, planning, urban transformation,

PDF

___

Anonim. (1974). Gaziantep İmar Planı Raporu. Gaziantep.
Anonim. (1972). Gaziantep Kent Bütünü Analitik Etüdleri. Ankara: İller Bankası Yayını.
Anonim. (1990). Gaziantep Çevre Düzeni Planı Açıklama Raporu. Gaziantep.
Ataöv, A., Osmay S. (2007). Türkiye’de Kentsel Dönüşüme Yöntemsel Bir Yaklaşım. ODTU Mimarlık Fakültesi Dergisi, 2007(2):57-82.
Ay, Y. S. (2001). Gaziantep'te Planlamaya Genel Bakış. Türkiye Mühendislik Haberleri, 415: 44-46.
Denel, S. (1982). Batılılaşma Sürecinde Tasarım ve Dış Mekânlarda Değişim ve Nedenleri ODTÜ Mimarlık Fakültesi Yayınları, Ankara.
Işık, Ş. (2005). Türkiye’de Kentleşme ve Kentlileşme Modelleri. Ege Coğrafya Dergisi, 14, s.57-71.
Jansen, H. (1938). Gesamtbebauungsplan in Gaziantep. Erişim Tarihi : 03.01.2018, https://www.europeana.eu/portal/en/record/08535/local__default__23415.html?q=gaziantep
Keskinok, Ç. (2010) Urban Planning Experience of Turkey in the 1930s. METU Journal of the Faculty of Architecture, 27(2):173-88
Özcan, K. (2006). Tanzimat’ın Kent Reformlari: Türk İmar Sisteminin Kuruluş Sürecinde Erken Plânlama Deneyimleri (1839–1908). Osmanlı Bilimi Araştırmaları 7(2):149-180.
Tapan, M. (1998). İstanbul’un Kentsel Planlamasının Tarihsel Gelişimi ve Planlama Eylemleri. Y. Sey içinde, 75 Yılda Değişen Kent ve Mimarlık (s.75-88). İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
Tekeli, İ. (1980). Türkiye’de Kent Planlamasının Tarihsel Kökleri (Historical roots of urban planning in Turkey). In T. Gök (Ed.), Türkiye’de Imar Planlaması (s. 8-113). Ankara, Turkey: ODTÜ Şehir ve Bölge Planlama Bölümü Yayınları.
Tekeli, İ. (1985). Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Kentsel Dönüşüm, Türkiye Ansiklopedisi, c.4, s.878-890, İletişim Yayınları, İstanbul.
Tekeli, İ. (1998). Türkiye’de Cumhuriyet Döneminde Kentsel Gelişme ve Kent Planlaması. Y. Sey, (Ed.). 75. Yılda Değişen Kent ve Mimarlık s.1-24. Tarih Vakfı Yayını, İstanbul, 1998.
Yenice, M.S, (2012). A GIS-based method for determining of regeneration strategies in historic urban quarters. International Journal of Arts & Sciences, 5(7):245–255.