12087

Demokrat Parti’yi İktidara Taşıyan Seçim Sistemi

1923 Cumhuriyet modernleşmesi ile gerçekleştirilen en önemli olay, çok partili hayata geçişin sağlanması olmuştur. Çok partili hayatı iki kez yaşayan Türk siyaseti ilk deneyiminde başarısız olmuş ancak, II. Dünya Savaşı sonrasında mevcut otoriter rejimlerin güç kaybetmesi ve dünyada etkisi hissedilen demokratikleşme süreci Türkiye’de de hızlı bir değişimin yaşanmasına neden olmuştur. Çok partili hayatın işlerliği demokrasi söyleminin kuvvetlenmesini sağlamıştır. Türk siyasal hayatının önemli muhalefet partilerinden biri olan Demokrat Parti’nin kuruluş evresi ve sonrasında iktidara uzanan hikâyesi bu anlamda önemli bir yer tutmaktadır. Bu çerçevede, çalışmanın ilk aşamasını 1923-1943 arası çift dereceli sistem ile gerçekleştirilen seçimler oluşturmuştur. İkinci aşama olarak, tek partili sistemden çok partili sisteme geçilmesi ve sonrasında 1950 yılında Demokrat Parti’yi iktidara taşıyan seçim sistemi üzerinden dönemin siyasal yapısı hakkında bilgi verilmiştir. Bu aşamada çift dereceli ve tek dereceli seçim sistemi analiz edilerek, ilgili seçim kanunları ve siyasal ortam, dönemin gazete ve dergileri ışığında incelenmiş ve konu üzerinde yazılmış makale ve kitaplar çalışmanın araçlarını oluşturmuştur.

Anahtar Kelimeler:

Demokrat Parti, Cumhuriyet Halk Partisi, Seçim Sistemi, Çoğunlukçu Sistem, Seçim Kanunu

Electoral System Carryıng Democrat Party To Power

The most important event in the modernization of the Republic of Turkey in 1923 was the achievement of transfering multi-party system. Turkish politics, which eperienced multi-party system twice, failed in its first attempt. However, the weakening of the current authoritarian regimes after World War II and the feeling of the impact of the democratization process in the world led Turkey to the period of rapid change. Multi-party life has strengthened the rhetoric of democracy. Establishment phase and the afterwards story of coming to the power of Democratic Party, one of the important opposition parties of the Turkish political life, have an important place at this stage. In this framework, the first phase of the work has been constituted by the elections done by double-degree system between 1923-1943. In the second phase, the transition from one-party system to the multi-party system, and the political structure of the period over the election system, which carried Democrat Party to power in 1950, has been studied. At this stage, double degree and single degree election system was analyzed, the related election laws and political environment examined, the periodicals, magazines, and articles and books written on the subject constituted the tools of the study.

Keywords:

Democrat Party, Republican People’s Party, Electoral System, Majority System, Election Law,

PDF

___

Zafer, 15-16 Mayıs 1950.
Güneş, İ. (2004). Atatürk döneminde Türkiye’de seçimler (1919-1938). Cumhuriyet’in 80. Yılına Armağan. s. 205-232.
İnternet Sitesiwww.ysk.gov.tr Erişim Tarihi: 15.01.
Armağan, S. (1967). Türkiye’de parlamento seçimleri. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, 33, ( 3-4), s. 45-100.
Aslan, E. (2014). Türkiye’nin iç siyasetinde Demokrat Parti (1950-1960) (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ahi Evran Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı, Kırşehir.
Balcı, M. (2017). Varlık vergisi ve uygulamalarının Demokrat Parti’nin seçim çalışmalarında kullanılması. JASS, (63), s. 373-381.
Binark, İ. (2004). Türk parlamento tarihi, Cilt I. Ankara: TBMM Vakfı Yayınları.
Burgaç, M. (2013). 1946 Genel seçimlerinde propaganda. Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, XIII, (26), s. 163-184.
CHP nizamnamesi, Beşinci Büyük Kurultay 1 Haziran 1939. Ankara: Ulus Basımevi.
Demirel, A. (2014). Tek partinin iktidarı: Türkiye’de seçimler ve siyaset. İstanbul: İletişim Yayınları.
Tanör, B. (2017). Osmanlı Türk anayasal gelişmeleri. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Eroğul, C. (1998). Demokrat Parti tarihi ve ideolojisi. Ankara: İmge Kitabevi Yayınları.
Kabasakal, M. (1991). Türkiye’de siyasal parti örgütlenmesi 1908-1960. İstanbul: Tekin Yayınevi.
Kayra, C. (2015). Cumhuriyet ekonomisinin öyküsü Cilt I. İstanbul: Tarihçi Kitabevi.
Koçak, C. (2008). Siyasal tarih 1923-1950. S. Akşin, (Ed.), Çağdaş Türkiye 1908-1980 Cilt 4 (ss. 127-193). İstanbul: Cem Yayınevi.
Lewis, B. (2010). Modern Türkiye’nin doğuşu. Ankara: Arkadaş Yayınevi.
Mütercimler, E. (2008). Fikrimizin rehberi Gazi Mustafa Kemal. İstanbul: Alfa Yayınları.
Neziroğlu, İ. Yılmaz, T. (2014). Başbakanlarımız ve genel kurul konuşmaları Cilt 3-4. Ankara: TBMM Basımevi.
Olgun, K. (2011). Türkiye'de Cumhuriyet’in ilanından 1950'ye genel seçim uygulamaları. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, XXVII, (79), s.1-36.
__________ (2004). Demokrasi tarihimizde ilk çok partili seçimlere genel bir bakış. Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (7), s.127-139.
Akşin, S. (2008). Siyasal tarih 1950-1960. S. Akşin (Ed.), Çağdaş Türkiye 1908-1980 Cilt 4 (ss. 215-223) İstanbul: Cem Yayınevi.
Türkiye’de demokrasi ve parlamento tarihi, Ş. Halıcı (Ed.). Eskişehir: Açıköğretim Fakültesi Yayını.
TÜSİAD (2001). Seçim sistemi ve siyasi partiler araştırması ana rapor. Cilt II. İstanbul.
Uyar, H. (1999). Tek parti döneminde seçimler. Toplumsal Tarih Dergisi, 11, (64), s. 21-31.
________ (2012). Tek parti dönemi ve CHP. İstanbul: Boyut Yayıncılık.
Süreli YayınlarAkşam, 16 Mayıs 1950.
Cumhuriyet, 16 Mayıs 1950.
Yeni İstanbul, 16 Mayıs 1950.