120113

Akideden Mite: Antikite’den 20. Yüzyıla İlerleme Kavramı

İlerleme kavramı modern Batı düşüncesinin ve tarih felsefelerinin temel kavramlarından biridir. Bu makalenin amacı ilerleme kavramının Batı düşüncesindeki tarihsel gelişimini incelemektir. Geleceğe dönük olarak sürekli bir iyileşmeyi ifade eden ilerleme kavramı ilk olarak Hıristiyanlık ile birlikte ortaya çıkmıştır. Bilim ve teknolojinin geliştiği yeniçağla birlikte kavram seküler terimlerle yeniden formüle edildi. Aydınlanma ile birlikte kavram, doğa dünyasından kültür dünyasına taşındı ve insanlığın bir bütün olarak, tüm yönleri ile giderek ilerleyeceği ve yetkinleşeceği düşünülmüştür. İlerleme fikri 19. yüzyılda zirveye ulaştı. Bilimin öncülük ettiği ilerleme fikrini merkeze alan yeni tarih, toplum kuramları üretildi ve ilerleme politik meşruiyet aracı olarak kullanıldı. 20. yüzyılda ilerleme daha çok ekonomik gelişme ve üretimi ifade etmektedir. Bu yüzyılda yaşanan savaşlar ve yıkımlar sebebiyle ahlaki ilerleme düşüncesi inandırıcılığını kaybetmiş ve ilerleme fikrine birçok eleştiri yöneltilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

İlerleme, Tarih, Akıl, Bilim, Gelişme

From Faith To Myt: Concepts of Progress From Antiquity to the 20th Centur

The idea of progress, is one of the basic concepts of modern western thinking. The aim of this article is examine historical devolepment of the concept of progress in western thought. The concept of progress, that expresses getting better constantly toward the future, was firs born with christianity. With modern ages that one developed by science and technology, this concept has been formulated again with secular terms. With einghlitement, this concept as brought to cultural worl from nature and it was considered that humanity will improve with all its aspects. The idea of progress reached top in the 19th century in the wew era, that was founded on the edea of progress led by science, cociety theoires were made and progress was used as a means for political legitimacy. In the 20th century, progress mostly expressed economic growth and production. Because of the wars took place in the 20th century, progress of ethics lost its credibility and the notion of progress was criticised severely.

Keywords:

Progress, History, Reason, Science, İmprove,

PDF

___

Akarsu, B. (1979). Çağdaş felsefe akımları, İstanbul: MEB.
Aysevener, K. (2001). “Bir ilerleme tasarımı olarak tarih”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi 41, C.1, 171-186
Dauer, D. W. (1997). “Nietzsche ve zaman kuramı”, Çev. Alp Tümertekin, Cogito 11, s. 83-100
Bıçak, A. (2005) Tarih düşüncesi-tarih metafizikleri, 4. cilt, İstanbul:Dergâh Yayınları.
Bock, K. (2002). “İlerleme, gelişme ve evrim kuramları”, Sosyolojik Çözümlemenin Tarihi, çev. Aydın Uğur, Ed. Mete Tunçay-Aydın Uğur, Ankara:Ayraç Yayınları.
Bury, J.M.B. (1932). The ıdea of progress:an ınquiry ınto ıts origin and growth. New York:The Macmillan Company.
Carr, E. H. (1996). Tarih nedir? Çev. Misket Gizem Gürtürk, İstanbul: İletişim Yayınları.
Collingwood, R.G. (1990). Tarih tasarımı, Çev. Kurtuluş Dinçer, Ankara: Gündoğan Yayınları.
Collingwood, R.G. (2000). Tarih felsefesi üzerine denemeler, Çev. Erol Özvar, İstanbul: Ayışığı Kitapları.
Condorcet (1990). İnsan zekâsının ilerlemeleri üzerinde tarihi bir tablo taslağı, C.I-II, Çev. O. Peltek, MEB Yayınları.
De Benoist, A. (2008). “A brief history of the ıdea of progress”, The Occidental Quarterly, Vol. 8, No. 1, pp. 7-16.
Dark, T. E. (2007). “Reclaiming the future:space advocacy and the ıdea of progress”, Societal Impact of Spaceflight, Dick, Steven J., Roger D. Launius (Ed), NASA, p.555-573
Eder, M. D. (1932). “The myth of progress”, The British Journal of Medical Psychology, Vol. 12,. p.1 http, s.//www.pep-web.org/document.php?id=ijp.014.0399a
Fetscher, İ. (1997). “Tarih felsefesi”, Günümüz Felsefe Disiplinleri, Drl. ve Çev. D. Özlem, İstanbul: İnkılap Kitabevi, s. 441-473
Gökberk, M. (1997). Kant ve Herder’in tarih anlayışları, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Hegel, G.W. F. (1995). Tarihte akıl, Çev. Ö. Sözer, İstanbul: Kabalcı Yayınları.
Kant, I. (1984). “Aydınlanma nedir? sorusuna yanıt”, Seçilmiş Yazılar, Çev. ve Der. N. Bozkurt, İstanbul:Remzi Kitabevi Yayınları.
Kant, I. (2006). “İnsanlık tarihinin tahmini başlangıcı”, Çev.M. Bal-G. Ateşoğlu, Tarih Felsefesi Seçme Metinler, Der. D. Özlem-G. Ateşoğlu, İstanbul:Doğu-Batı Yayınları.
Kant, I. (2006a). “Dünya yurttaşlığı amacına yönelik genel bir tarih düşüncesi”, Çev. U. Nutku, Tarih Felsefesi Seçme
Metinler, Der. D. Özlem- G. Ateşoğlu, İstanbul: Doğu-Batı Yayınları.
Koselleck, R. (2007). İlerleme, Çev. M. Özdemir, Ankara:Dost Kitabevi Yayınları.
Lacoste, Y. (2002). Tarih biliminin doğuşu ve İbn Haldun, Çev. Mehmet Sert, İstanbul: Corpus Yayınları.
Madan, S. (1995).Post-yapisalcilik ve postmodernizm, Çev. A. Baki Güçlü, Ankara: Ark Yayınevi.
Marks, K. (2003). 1844 Elyazmaları, Çev. M. Belge, İstanbul: Birikim Yayınları.
Marks, K. (2004). Alman ideolojisi, Çev. Sevim Belli, Ankara: Sol Yayınları.
Marks, K; F. Engels, (2006). Komünist manifesto, Çev. L. Kavas, İstanbul: İthaki Yayınları.
Maxfield, J. A. (2002). “Divine providence, history, and Progress in Augustine’s City of God”, Concordia Theological Quarterly, Volume 66:4, p. 339-360.
Mazlish, B. (1996). “Progress: A historical and critical perspective,” in Progress: Fact or Illusion?, Ed. Leo Marx and Bruce Mazlish, University of Michigan Press, p.27-44
Meier, C. (2007). “Antik dönemde ilerleme”, İlerleme (Reinhart Koselleck) içinde 2. Bölüm, Çev. M. Özdemir, Ankara: Dost Kitabevi Yayınları, s. 23-36
Nisbet, R. (1980). History of ıdea of progress, Basic Books, Londra.
Nisbet, R. (1979). “The ıdea of progress: a bibliographical essay”. Literature of Liberty, s. A Review of Contemporary Liberal Thought 2(1), p. 7-37,
Nietzsche, F. (1995). Deccal:Hristiyanlığa lanet, Çev. Oruç Aruoba, İstanbul: Hil Yayınları.
Özlem, D. (1996). Tarih Felsefesi, İstanbul: Anahtar Kitaplar.
Özkan, C. İ. (2010). 19. Yüzyıl tarih felsefelerinde akıl ve ilerleme arasında kurulan ilişki:Hegel-Marx-Comte, Hacettepe Üniversitesi, Yayımlanmamış Doktora Tezi.
Popper, K. R. (2006). Hayat problem çözmektir, Çev. Ali Nalbant, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Rifkin, J.; Howard, T. (2003). Entropi dünyaya yeni bir bakış, Çev. Hakan Okay, İstanbul: İz Yayıncılık
Rossi, Paolo (2002). Gemi batıyor, seyreden yok ilerleme fikri, Çev, Durdu Kundakçı, Ankara, Dost Kitabevi Yayınları.
Rousseau, J. J. (1998). Bilimler ve sanatlar hakkında nutuk, Çev.Sabahattin Eyuboğlu, İstanbul: Cem Yayınevi. Salvadori, M. (2006). Progress:Can we do without it?, London:Zed Books.
Sorokin, P. A., (1997). Bir bunalım çağında toplum felsefeleri, (Çev. M. Tunçay), İstanbul: Göçebe Yayınları.
Spengler, O. (1997). Batının çöküşü, Çev. Giovanni Scognamillo, Nuray Sengelli, İstanbul: Dergah Yayınları, 1997
United Nations (1969). UN declaration on social progress and development,
http://www1.umn.edu/humanrts/instree/s1dspd.htm
Vattimo, G. (1999). Modernliğin sonu, Çev. Ş. Yalçın, İstanbul: İz Yayınları
Yücel, T. (1983). “Claude Levi-Strauss ve felsefe”, Macit Gökberk Armağanı içinde, Ankara:TDK Yayınları.