Hakan KAŞKA

Ceza Hukuku Müesseselerinin Mecelle’nin Külli Kaideleri ile Açıklanması

İslam hukukunun dönemlerinden biri, kanunlaştırma dönemidir. Mecelle, bu dönemde yapılan kanunlardan biridir. Mecelle, İslam hukuku kuralları esas alınarak hazırlanmıştır; ancak içerisinde yalnızca Hanefi mezhebine ait içtihatlar yer almaktadır. Mecelle’nin mukaddime kısmında, iki makale bulunmaktadır. Mecelle’nin birinci maddesi, ilk makaledir. İlk makalede, fıkıh ilminin tanımı ve kapsamı açıklanmıştır. Mecelle’nin ikinci maddesiyle yüzüncü maddesi arasında, külli kaideler olarak adlandırılan ilkeler bulunmaktadır. Bu ilkeler, hukukun tüm disiplinlerinde uygulanabilecek soyut ilkelerdir. Bu bağlamda, Mecelle’nin külli kaidelerinin, ceza hukuku alanında da uygulanması mümkündür. Örneğin ceza hukukunda, suçsuzluk karinesi, şüpheden sanığın yararlanması, kıyas yasağı, eski hâle iade, zorunluluk hâli, suça iştirak türü olarak azmettirenin sorumluluğu, özgürlüğü daha az kısıtlayan koruma tedbirinin tercih edilmesi, suç olmaktan çıkarma akımı, delillerin önemi, hukuka uygunluk sebepleri, Mecelle’nin külli kaideleri ile açıklanabilir. Bu çalışmada, Mecelle’nin külli kaidelerinin, ceza hukuku alanında uygulanabilirliği meselesi incelenecektir.

Explanation Of Institution Of Criminal Law With The General Bases Of Mecelle

One of the periods of Islamic law is codification period. Mecelle is one of the codes which was legislated in this period. Mecelle was prepared based on Islamis law rules; but there is only precedents of the Hanafi sect within it. In the introduction part of Mecelle, there are two paragraphs. The first article of Mecelle is the first paragrafh. In first paragraph, description and scope of the Islamic law are explained. Between the second and the hundredth article of Mecelle, there are principles which are named as general bases. These principles are abstract principles that can be applied in all disciplines of the law. In this context, the general bases of Mecelle can be applied in criminal law, too. For example, in criminal law, presumption of innocence, in dubio pro reo, the ban of analogy, restitution, state of necessity, responsibility of abettor which is the kind of complicity, preference of protection measures that less restricted the freedom, decriminalization, the importance of evidences, lawfulness reasons can be explained with the general bases of Mecelle. In this work, the problem of applicability of the general bases of Mecelle in the field of criminal law will be examined.

PDF

___

Akgündüz, A. (2013). Karşılaştırmalı Mecelle-i Ahkâm-ı Adliye: (Mecelle ta’dilleri ve gerekçeleriyle birlikte). İstanbul: Osmanlı Araştırmaları Vakfı Yayını.
Akşit, C. (2015). İslâm ceza hukuku ve insânî esasları (2. Baskı). İstanbul: Gümüşev Yayıncılık.
Altundiş, M. (2008, Eylül-Ekim-Kasım-Aralık). Hukuki güvenlik ilkesi. Yasama Dergisi (10), 60-94. Erişim tarihi: 02.07.2017, http://www.yasader.org/web/yasama_dergisi/2008/sayi10/Hukuki_Guvenlik_Ilkesi.pd f.
Ansay, S. Ş. (1953). Hukuk tarihinde: İslâm hukuku (2. Bası). Ankara: Ankara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Yayınları, İstiklâl Matbaacılık.
Artuk, M. E., Gökcen, A. ve Yenidünya, A. C. (2016). Ceza hukuku: genel hükümler (10. Baskı). Ankara: Adalet Yayınevi.
Atay, E. E. (2014). Hukuk başlangıcı. Ankara: Gazi Kitabevi.
Aydın, M. (2008). Tıbbi müdahale olarak: organ ve doku nakli ve ceza sorumluluğu, Ankara: Adalet Yayınevi.
Bayraktar, K. (1984). Ceza hukukunda suç olmaktan çıkarma akımı. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası (1-4), 50, 197-212.
Belgesay, M. R. (1946). Mecelle’nin külli kaideleri ve yeni hukuk. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası (2-3), 12, 561-608.
Beroje, S. (2007). Ceza muhâkemesi hukuku açısından: İslam ispat hukuku. Ankara: Fecr Yayınları.
Bıçak, V. (2013). Suç muhakemesi hukuku (3. Baskı). Ankara: Polis Akademisi Yayınları.
Bilmen, Ö. N. (1996). Fıkıh terimleri ansiklopedisi: -istılahat-ı fıkhıyye kamusu- (1. Cilt). (H. Yücesoy, M. Kılıç, R. Tığ ve D. Tarı, Sadeleş.) Ankara: Gündüz Gazetesi.
Bilmen, Ö. N. (1996). Fıkıh terimleri ansiklopedisi: -istılahat-ı fıkhıyye kamusu- (3. Cilt). (H. Yücesoy, M. Kılıç, R. Tığ ve D. Tarı, Sadeleş.) Ankara: Gündüz Gazetesi, Alıç Okul Yayınları Matbaacılık.
Bilmen, Ö. N. (1996). Fıkıh terimleri ansiklopedisi: -istılahat-ı fıkhiyye kamusu- (8. Cilt). (H. Yücesoy, M. Kılıç, R. Tığ ve D. Tarı, Sadeleş.) Ankara: Gündüz Gazetesi.
Centel, N. ve Zafer, H. (2014). Ceza muhakemesi hukuku (11. Bası). İstanbul: Beta Yayıncılık. Centel, N., Zafer, H. ve Çakmut, Ö. (2011). Türk ceza hukukuna giriş (7. Bası). İstanbul: Beta Yayıncılık.
Çağlar, S. (2015). Hukuk devleti açısından hukuki belirlilik - hukuk güvenliği ilişkisi. E. Göztepe (Haz.), Kamu hukukçuları platformu: hukuk güvenliği (ss. 25-139). Ankara: 8- 9 Kasım 2013, Türkiye Barolar Birliği Yayınları.
Çağlayan, R. (2013). İdare hukuku dersleri. Ankara: Adalet Yayınevi.
Demirbaş, T. (2013). Ceza hukuku: genel hükümler (9. Baskı). Ankara: Seçkin Yayınevi.
Demirtaş, H. N. (21 Nisan 2003). Hukukun doksan dokuz ilkesi’nin düşündürdükleri. içinde: İlhan, C. (2003). Hukukun doksan dokuz ilkesi (ss. x-xiv). İstanbul: Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı Yayını.
Donay, S. (1971). İdarenin ceza verme yetkisi konusunda Anayasa Mahkemesinin bir kararı üzerine düşünceler. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası (1 – 4), 37, 411-427.
Donay, S. (2015). Güncelleştirilmiş ceza yargılaması hukuku. İstanbul: Beta Yayıncılık. Dönmezer, S. ve Erman, S. (1987). Nazari ve tatbiki: ceza hukuku: genel kısım (10. Bası) (I.Cilt). İstanbul: Beta Yayıncılık.
Dönmezer, S. ve Erman, S. (1986). Nazari ve tatbiki: ceza hukuku: genel kısım (9. Bası) (II. Cilt). İstanbul: Beta Yayıncılık.
Erdoğan, M. (2016). Fıkıh ve hukuk terimleri sözlüğü (6. Baskı). İstanbul: Ensar Neşriyat. Erem, F. (1978). Ceza usulü hukuku (5. Bası). Ankara: Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, Sevinç Matbaası.
Esener, T. (2015). Hukuka giriş (11. Baskı). İstanbul: Vedat Kitapçılık. Gözler, K. (2016). Hukuka giriş (13. Baskı). Bursa: Ekin Yayıncılık.
Gözler, K. (2016). İngilizce karşılıklarıyla: hukukun temel kavramları (14. Baskı). Bursa: Ekin Yayıncılık.
Gündoğdu, R., Adıgüzel, N. ve Önal, E. F. (2011). Kâmûs-ı Türkî: (Latin harfleriyle): Şemseddin Sami. İstanbul: İdeal Kültür Yayıncılık.
Gür, R. (1993). Hukuk tarihi ve tefekkürü bakımından: Mecelle: hukuk sosyolojisi ve felsefesi üzerine bir kalem denemesi (3. Baskı). İstanbul: Sebil Yayınevi.
Hafızoğulları, Z. (1987). Ceza normu: normatif bir yapı olarak ceza hukuku düzeni. Ankara: Seçkin Kitabevi.
Hafızoğulları, Z. ve Özen, M. (2015). Türk ceza hukuku: genel hükümler (8. Baskı). Ankara: US-A Yayıncılık. Hakeri, H. (2016). Ceza hukuku: genel hükümler (19. Baskı). Ankara: Adalet Yayınevi. Hocaeminefendizâde Ali Haydar Efendi. (t.b.). Dürerü’l hukkâm: şerhu Mecelleti’l-ahkâm (1.Cilt). (R. Gündoğdu ve O. Erdem, Çev.) İstanbul: Osmanlı Yayınevi.
Işıktaç, Y. ve Metin, S. (2013). Hukuk metodolojisi (4. Baskı). İstanbul: Filiz Kitabevi.
İçel, K. (1984). İdarî ceza hukuku ve kabahatleri suç olmaktan çıkarma eğilimi. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası (1-4), 50, 117-131.
İçel, K. (2014). İçel: ceza hukuku: genel hükümler (6. Bası). İstanbul: Beta Yayıncılık.
İlhan, C. (2003). Hukukun doksan dokuz ilkesi. İstanbul: Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı Yayını.
İnci, Z. Ö. (2014). Bir koruma tedbiri olarak: Türk ceza muhakemesi hukukunda: tutuklama (3. Baskı). Ankara: Seçkin Yayınevi.
Karakehya, H. (2016). Ceza muhakemesi hukuku (2. Bası). Ankara: Savaş Yayınevi.
Katoğlu, T. (2015). Ceza ve ceza muhakemesi hukuku bakımından hukuki güvenlik ilkesi. E. Göztepe (Haz.), Kamu hukukçuları platformu: hukuk güvenliği (ss. 141-151). Ankara: 8-9 Kasım 2013, Türkiye Barolar Birliği Yayınları.
Koca, M. ve Üzülmez, İ. (2016). Türk ceza hukuku: genel hükümler (9. Baskı). Ankara: Seçkin Yayınevi.
Köse, S. (2016). İslâm hukukuna giriş (8. Baskı). İstanbul: Hikmetevi Yayınları.
Kunter, N. (1989). Muhakeme hukuku dalı olarak: ceza muhakemesi hukuku (9. Bası). İstanbul: Beta Yayıncılık.
Mahmutoğlu, F. S. (1995). Kabahatleri suç olmaktan çıkarma eğilimi ve düzene aykırılıklar hukukunda (idari ceza hukukunda) yaptırım rejimi. İstanbul: Kazancı Hukuk Yayınları.
Önder, A. (1992). Ceza hukuku dersleri. İstanbul: Filiz Kitabevi.
Özbek, V. Ö., Doğan, K., Bacaksız, P. ve Tepe, İ. (2016). Türk ceza hukuku: genel hükümler (7. Baskı). Ankara: Seçkin Yayınevi.
Özbek, V. Ö., Doğan, K., Bacaksız, P. ve Tepe, İ. (2017). Ceza muhakemesi hukuku (9. Baskı). Ankara: Seçkin Yayınevi.
Özbudun, E. (2013). Türk anayasa hukuku (14. Baskı). Ankara: Yetkin Yayıncılık. Özen, M. (2017). Ceza muhakemesi hukuku dersleri. Ankara: Adalet Yayınevi.
Özgenç, İ. (2005). Türk ceza kanunu: Gazi şerhi: (genel hükümler) (2. Bası). Ankara: Seçkin Yayınevi.
Özgenç, İ. (2016). Türk ceza hukuku: genel hükümler (12. Bası). Ankara: Seçkin Yayınevi.
Öztürk, B. (1991). Ceza muhakemesi hukukunda kovuşturma mecburiyeti: (hazırlık soruşturması). Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
Öztürk, B., Eker Kazancı, B. ve Soyer Güleç, S. (2013). Ceza muhakemesi hukukunda: koruma tedbirleri. Ankara: Seçkin Yayınevi.
Öztürk, B., Tezcan, D., Erdem, M. R., Sırma, Ö., Saygılar Kırıt, Y. F., Özaydın, Ö., Alan Akcan, E. ve Erden, E. (2013). Nazari ve uygulamalı: ceza muhakemesi hukuku (6. Baskı). Ankara: Seçkin Yayınevi.
Serozan, R. (2015). Hukukta yöntem. İstanbul: Vedat Kitapçılık.
Sezer, Ö. (2013). Toplumsal düzen kuralları ve hukuk. M. Akıncı & B. Özbey (Ed.), Hukukun temel kavramları (ss. 15-38). İstanbul: Lisans Yayıncılık.
Soyaslan, D. (2014). Ceza muhakemesi hukuku (5. Baskı). Ankara: Yetkin Yayıncılık. Şahin, C. (2016). Ceza muhakemesi hukuku: -I- (7. Bası). Ankara: Seçkin Yayınevi.
Şahin, C. ve Göktürk, N. (2017). Ceza muhakemesi hukuku: – II – (6. Bası). Ankara: Seçkin Yayınevi.
Şimşirgil, A. ve Ekinci, E. B. (2009). Ahmet Cevdet Paşa ve Mecelle (2. Baskı). İstanbul: KTB Yayınları. Taner, M. T. (1950). Ceza muhakemeleri usulü (2. Bası). İstanbul: İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, Duygu Matbaası.
Toroslu, N. ve Feyzioğlu, M. (2016). Ceza muhakemesi hukuku (16. Baskı). Ankara: Savaş Yayınları.
Toroslu, N. ve Toroslu, H. (2016). Ceza hukuku: genel kısım (22. Baskı). Ankara: Savaş Yayınevi.
Tosun, Ö. (1981). Türk suç muhakemesi hukuku dersleri: genel kısım (3. Bası) (1. Cilt). İstanbul: İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, Fakülteler Matbaası.
Tosun, Ö. (1982). Suç hukuku el kitabı (2. Baskı). İstanbul: Ar Basım Yayım Dağıtım. Turhan, F. (2006). Ceza muhakemesi hukuku. Ankara: Asil Yayın Dağıtım.
Türk Hukuk Kurumu. (1991). Türk hukuk lûgatı (3. Baskı). Ankara: Başbakanlık Mevzuatı Geliştirme ve Yayın Genel Müdürlüğü Yayını, Başbakanlık Basımevi.
Ünver, Y. (2003). Ceza hukukuyla korunması amaçlanan hukuksal değer. Ankara: Seçkin Yayınevi.
Ünver, Y. ve Hakeri, H. (2014). Ceza muhakemesi hukuku (9. Baskı). Ankara: Adalet Yayınevi. Yenisey, F. ve Nuhoğlu, A. (2016). Ceza muhakemesi hukuku (4. Baskı). Ankara: Seçkin Yayınevi.
Yurtcan, E. (2017). Ceza yargılaması hukuku (14. Bası). Ankara: Adalet Yayınevi.
Zeydân, A. (2015). İslâm hukukuna giriş (11. Baskı). (A. Şafak, Çev.) İstanbul: Kayıhan Yayınları.