BİR HUKUK SORUNSALI OLARAK GÜNCEL GELİŞMELER IŞIĞINDA TÜRKİYE'DE HAYVAN HAKLARI

Hayvan hakları, insanın doğayla olan mücadelesi sonucu ortaya çıkmış bir kavramdır. Zira, insanoğlu, zaman içerisinde, zarar verdiği doğaya muhtaç olduğunu anlamaya başlamış, doğayı, çevreyi ve hayvanları da korumak için hukukî düzenlemeler yapmaya başlamıştır. Bu düzenlemeler ilk olarak hayvan gönencine yönelik olarak yapılmıştır. Hayvan gönencinin kabulü ile hayvanların bir takım haklarının olduğu gerçeği 1960'lı yıllarda pek çok ülke tarafından kabul edilmiştir. Gönenç kavramının uluslararası düzeyde benimsenmesinden sonra Hayvan Hakları Evrensel Bildirgesi 1978 yılında ilân edilmiştir. Bildirgenin 14 üncü maddesi gereği, üye her devlet hayvan haklarını kanun düzeyinde mevzuatlarına aktarma borcu altına girmiştir. Ancak, bu hukukî gelişmelere rağmen eski çağlardan günümüze kadar uzanan süreçte hayvanlara mülk gözüyle bakılmış, hayvanlar sıradan bir eşyadan farklı görülmemiştir. Ancak, 1990'lı yıllardan sonra doğaya ve hayvanlara verilen değerin artması ile bazı ülkeler hayvanların eşya olmadığını mevzuatlarına aktarmaya başlamışlardır. Bu gelişmeler ışığında, Türkiye'deki durum nazara alındığında, ülkemizde 2004 yılında yürürlüğe giren Hayvanları Koruma Kanununun maalesef yeterince koruma sağlayamadığı görülür. Bu sebeple, son dönemde, hayvan hakları savunucuları tarafından gösterilen çabalar sonucu, Hayvanları Koruma Kanunda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun Tasarısı adıyla bir kanun tasarısı meclis gündemine taşınmıştır. Ancak, bu Tasarının da hayvanların korunması için yeterli olmadığı ifade edilmelidir. Bu yüzden, bu çalışmada, güncel gelişmeler ışığında Türkiye'de hayvanların korunması adına yapılması önerilenler ana hatlarıyla ele alınmıştır.

ANIMAL RIGHTS AS A LEGAL PROBLEMATIC IN THE LIGHT OF ACTUAL DEVELOPMENTS IN TURKEY

Animal Rights is a term which has arisen in reaction to struggle of mankind with nature. Because, in time, mankind realized that he needs the nature which is being destroyed, and he has started legislation for protecting nature and environment, also animals. Firstly, these legal regulations aimed at animal welfare. After that most countries have accepted the fact of animals have a set of rights with the acceptance of animal welfare term in 1960's. Afterwards the term of animal welfare has been adopted at an international level, Universal Declaration on Animal Welfare announced in 1978. Pursuant to Universal Declaration on Animal Welfare Article 14, all member states have to integrate animal rights to their legislations as a code. By the way despite these regulations from past to present, animals have been regarded as a property of someone, and have not been considered diff erent. However, in collaboration with increase of value of animals and environment some countries have legislated that animals are not property. In the light of these developments the circumstance in Turkey is considered to be said that the Animal Protection Act, legislated in 2004, has not provided adequate protection for animals. As a consequence, in the last period, a draft of law is waiting to become a law in the Grand National Assembly of Turkey by the courtesy of animal right activists. By the way it must be said that this draft of law is not adequate to protect animal rights thus far. For this reason, in the light of actual developments in Turkey proposals for protecting animals are discussed in this paper with the main lines.

PDF

___

ABANOZ, Nejla: Çağdaş Toplumlarda Hayvan Hakları ve Refahı, Yüksek Lisans Tezi, Ankara 2008, acikarsiv.atilim.edu.tr/browse/242/255.pdf (Erişim Tarihi: 16.04.2015).
ADAMS, Wendy A.: Human Subjects And Animal Objects: Animals As "Other" In Law, Journal Of Animal Law & Ethics, Vol. 3, 2009, pp. 29-51.
AKINTÜRK, Turgut: Eşya Hukuku, Ankara 2009.
AKSOY DURSUN, Sanem: Eşya Kavramı, İstanbul 2012.
ALICA, Suzan Süheyla: Kent-Çevre-Hukuk, İstanbul 2011.
ANTALYALI, Ahmet A.: Avrupa Birliği ve Türkiye'de Hayvan Refahı Uygulamaları, http://www.tarim.gov.tr/ABDGM/Belgeler/İDARİ%20İŞLER/ uzmanlık%20Tezleri/AhmetAntalyali.pdf (Erişim Tarihi:16.04.2015).
ARIDEMİR, Arzu Genç: Hayvanların Hukukî Durumlarının İy leşt r lmes Amacıyla İsv çre Meden Kanunu ve Borçlar Kanunu'nda Yapılan Değ ş kl klere Genel B r Bakış, Prof. Dr. Hüsey n Hatem 'ye Armağan, C. I, İstanbul 2009, s. 327-348.
ARMUTAK, Altan: İslam Dini Kutsal Kitabında Hayvan Hakları, İstanbul Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dergisi, C. 34, S. 1, 2008, s. 57-66.
ARMUTAK, Altan: Yahudi ve Hristiyan Dini Kutsal Kitaplarında Hayvan Hakları, İstanbul Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dergisi, C. 34, S. 1, 2008, s. 39-55.
AVRUPA BIRLIĞI BAKANLIĞI TARIM VE BALIKÇILIK BAŞKANLIĞI: Hayvan Hakları, Hayvanların Korunması ve Refahı, Ankara 2011.
AYAN, Mehmet: Eşya Hukuku I, Z lyetl k ve Tapu S c l , 11. Baskı, Konya 2014.
AYGÜN EŞİTLİ, Ezgi: Hukuka Aykırı Hayvan Deneyleri, Hacettepe Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 2, S. 2, 2012, s. 16-24.
BAŞAĞAÇ GÜL, R. Tamay: Hasta Hakları Ve Veteriner Hekimlerin Yasal - Ahlâki Sorumlulukları, Veteriner Hekimler Derneği Dergisi, C. 78, S.3, 2007, s. 58-62
BAŞPINAR, Veysel: Organ Naklinde Hekimin Aydınlatma Yükümlülüğü, Akdeniz Üniversitesi Tıp Fakültesi 1. Tıp Etiği ve Tıp Hukuku Kongresi, Organ ve Doku Naklinde Tıp Etiği ve Tıp Hukuku Sorunları, İstanbul 2007, s. 191-215.
CHARLTON, Anna E./ COE, Sue/ FRANCIONE, Gary L.: "The Amer can Left Should Support An mal R ghts: A Man festo" http://wetlands- preserve.org/?page=LeftAR (Er ş m Tar h : 16.04.2015).
COLEMAN, Phyllis G.: Note To Athletes, NFL, And NBA: Dog Fighting Is A Crime, Not A Sport, Journal Of Animal Law & Ethics, Vol. 3, 2009, pp. 85-119.
ÇOŞKUN, Ayşe Seda/ ELİBOL, Pelin/ ÇOŞKUN, Mümin/ ÇALIŞKAN, Emrah/ TÜKENMEZ, Mehmet Akif/ YEĞEN, Berrak Ç.: Hekimlerin ve Veteriner Hekimlerin Araştırmalarda Deney Hayvanı Kullanımına Bakış Açıları, Cerrahpaşa Tıp Dergisi, S. 38, 2007, s. 146-151.
CROWE, Jonathan: Levinasian Ethics And Animal Rights, Windsor Yearbook Of Access to Justice, Vol. 26, No. 2, 2008, pp. 313-328.
CUMALIOĞLU, Emre: "Hayvanları Koruma Kanunu Tasarısı Hakkında", B l msel Temy z Derg s , S. 2, 2012, s. 186-187.
DECKHA, Maneesha: An mal Just ce, Cultural Just ce: A Posthuman st Response to Cultural R ghts n An mals, Journal of An mal Law & Eth cs, Vol. 2, 2007, pp.189-229.
DOĞAN, Aysel: Hayvan Hakları Sorununa Biyosantrik Bir Yaklaşım, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, C. 23, S. 1, 2006, s. 33-43.
DÖNMEZ Burcu: Hayvanlara Yönelik İşlenen Suçlar, Yaşar Üniversitesi Elektronik Dergisi Prof. Dr. Aydın Zevkliler'e Armağan, C. 8, Özel Sayı, 2013, s. 903-926.
DUCKLER, Geord e: Between Pr ce And Pr celessness: Calculat ng The Spec f c Monetary Value of A Dog Intent onally Harmed By Another, Journal Of An mal Law & Eth cs, Vol. 3, 2009, pp. 121-140.
ECE, Hüseyin K.: İslam'ın Temel Kavramları, 2. Baskı, İstanbul 2013.
ELLISON, Penny Conly: Time To Give Anticruelty Laws Some Teeth- Bridging The Enforcement Gap, Journal Of Animal Law & Ethics, Vol. 3, 2009, pp.1-6.
ERGÜN, Yusuf: Deney Hayvanı Refahı, Arşiv Kaynak Tarama Dergisi, C. 20, S. 1, 2010, s. 55-68 (Ergün, Refah).
ERGÜN, Yusuf: Hayvan Deneylerinde Etik, Arşiv Kaynak Tarama Dergisi, C. 20, S. 1, 2010, s. 220-235 (Ergün, Etik).
ERTAN, Birol: Hayvan Hakları ve Türkiye, Cevat Geray Armağanı, Ankara 2001, s. 401-416.
ERTAŞ, Şeref: Çevre Hukuku ve Hayvan Hakları Hukuku, 2. Baskı, İzm r 2012 (Ertaş, Çevre).
ERTAŞ, Şeref: Eşya Hukuku, 12. Baskı, İzm r 2015. (Ertaş, Eşya).
FRANCIONE, Gary L.: Introduction to Animal Rights, Your Child Or The Dog?, Philadelphia 2000.
FUSFELD, Leila: Sterilization in an Animal Rights Paradigm, Journal of Animal Law & Ethics, Vol. 2, 2007, pp. 255-262.
GERICKE, Corina: Hayvan Deneyleri- Sorunsala Giriş, (Çeviren: Sertan Batur), http://www.oocities.org/tfpsikoloji/gericke/01.htm (Erişim Tarihi: 30.10.2015).
GÜNEŞ, M. Ahmet: Çevre Hukuku, İstanbul 2015.
HESSLER, Kathy: Mediating Animal Law Matters, Journal Of Animal Law & Ethics, Vol. 2, 2007, pp. 21-75.
HONSELL, Heinrich / VOGT, Nedim Peter / GEISER, Thomas: Basler Kommentar zum Schweizerischen Privatrecht Zivilgesetzbuch II, Art. 457 - 977 ZGB, 2. Aufl age, Basel-Genf-München 2003.
KILIÇ, Selim: Modern Toplumda Hayvan Hakları Ü zerıne Felsefı Bir Yaklaşım, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, Yıl: 6, S. 22, s. 91-121.
KOÇHİSARLI, Cengiz/ SÖĞÜTLÜ ERİŞGİN, Özlem: Hayvanın Hukukî Konumu, Yaşar Üniversitesi Elektronik Dergisi Özel Sayısı, C. 2, 2013, s.1691-1723.
MARSH, Antoniette E.: Paw and Order: Using Animal DNA as Forensic Evidence-Not Yet Ready For Prime Time, Journal of Animal Law & Ethics, Vol. 3, 2009, pp. 53-83.
MENTEŞ GÜRLER, Ayşe/ OSMANAĞAOĞLU, Şule: Tü rkiye'de Hayvanları Koruma Kanununun Tarihsel Geliş imi, Kafkas Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dergisi, C. 15, S. 3, 2009, s. 325-330.
OĞUZMAN, Kemal/ SELİÇİ, Özer/ OKTAY ÖZDEMİR, Sa be, Eşya Hukuku, 18. Baskı, İstanbul 2015.
ORAL, Tuğçe: Veteriner Hekimin Sözleşme Dışı Sorumluluğu, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, S. 16, 2014, s. 319-336.
ÖGENLER, Oya: Tıbbi Deneylerde Hayvan Kullanımı Üzerine Kısa Bir Değerlendirme, Çukurova Medical Journal, C. 40, S. 4, 2015, s. 637-641.
ÖZGÜR, Atilla: Hayvan Gönencı Açısından Türkiye'de Veteriner Hekımlık İ le İ lgılı Mevzuatın Değ erlendırılmesı, http://www.veteriner.org. tr/Ş les/dergi/cilt78sayi1/mevzuat.pdf (Erişim Tarihi: 30.10.2015) (Özgür, e-makale)
ÖZGÜR, Atilla: Hayvanlarla Yaşamı Paylaşmak, Veteriner Hekimler Derneği Dergisi, C. 81, S. 2, 2010, s. 9-13. (Özgür, Makale 1).
ÖZGÜR, Atilla: Türk Hukuk Sisteminde Hayvanlar, Veteriner Hekimler Derneği Dergisi, C. 81, S. 2, 2010, s. 31-34 (Özgür, Makale 2).
REGAN, Tom: The Case for An mal R ghts, Berkeley Los Angeles 2004.
ROUKAS, Marcella S.: Determining the Value of Companion Animals in Wrongful Harm or Death Claims: A Survey of U.S. Decisions and Legislative Proposal in Florida to Authorize Recovery for Loss of Companionship, https:// www.animallaw.info/sites/default/Ş les/jouranimallawvol3_p45.pdf, tarihi: 3.4.2016. erişim
SARITAŞ , Ezgi: İnsan Dışı Hayvanlar Ve Adalet, http://viraverita.org/ sites/default/Ş les/edergi-yazilari/insan-disi-hayvanlar-ve-adalet-ezgi-saritas. pdf (Erişim Tarihi: 2.11.2015).
SAVAŞ, Türker/ YURTMAN, İsmail Yaman/ TÖLÜ, Cemil: Hayvan Hakları ve Hayvan Refahı: FelseŞ Bakış-Nesnel Arayışlar, Hayvansal Üretim, C. 50, S. 1, 2009, s. 54-61.
SEROZAN, Rona: Doğal Çevren n Özel Hukukun Araçlarıyla Korunmasındak Yeters zl kler, Prof. Dr. Sel m Kanet 'ye Armağan, İstanbul 1996, s. 102-111 (Serozan, Yeters zl kler).
SEROZAN, Rona: Taşınır Eşya Hukuku, 2. Baskı, İstanbul 2007 (Serozan, Eşya).
SINGER, Peter: Pract cal Eth cs, 2nd Ed t on, New York 1999 (S nger, Pract cal Eth cs).
SINGER, Peter: Hayvan Özgürleşmesi, İstanbul 2005 (Singer, Hayvan Özgürleşmesi).
SİRMEN, Lale: Eşya Hukuku, 3. Baskı, Ankara 2015.
STONE, Chr stopher D.: Should Trees Have Stand ng? Towards Legal R ghts for Natural Objects, http:// s tes.harvard.edu/fs/docs/ cb.top c498371. f les/Stone.Trees_Stand ng.pdf.
STRIWING, Helena: Animal Law And Animal Rights On The Move In Sweden, Animal Law, Vol. 8, 2002, pp. 93-106.
STROH, Heidi: Puppy Love: Providing For The Legal Protection Of Animals When Their Owners Get Divorced, Journal Of Animal Law & Ethics, Vol. 2, 2007, pp. 231-253.
STUDER, Josef: Sachenrecht, Zürich 2004.
SULLIVAN, Diane M./ VIETZKE, Holly/ COYNE, Michael L.: Animal Rights Advocacy Programs: Champions For Animal Rights, Journal Of Animal Law & Ethics, Vol. 3, 2009, pp. 173-193.
SUNGURBEY, İsmet: Hayvan Hakları, B r nsanlık K tabı, İstanbul 1992.
ÜNAL, Mehmet/ BAŞPINAR, Veysel: Şekli Eşya Hukuku: Giriş, Zilyetlik, Tapu Sicili, 6. Baskı, An-kara 2012.
WESTERMANN, Harm Peter: BGB Sachenrecht, 11. Aufl age, Heidelberg 2005.
WIELING, Hans Josef: Sachenrecht, 2nd Aufl age, Berlin 1994.
WISE, Steven M.: Thunder Without Rain: A Review/ Commentary Of Gary L. Francione's Rain Without Thunder: The Ideology Of The Animal Rights Movement, Animal Law, Vol. 1, 1997, pp. 45-59.
YAŞAR, Aşkın/ YERLİKAYA, Halis: Hayvan Gönenci - Veteriner Hekimliği İlişkisi Ve Avrupa Birliğindeki Yasal Düzenlemeler Üzerine Bir Araştırma, Veteriner Bilimleri Dergisi, C. 20, S. 4, 2004, 17-24.
YILMAZ, Halil: Hayvan Haklarına Bakış, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, S. 62, 2006, s. 212-229.
YİGİT, Ali/ SİNMEZ, Çağrı Çağlar/ ASLIM, Gökhan: Türkiye'de Deney Hayvanı Kullanmaya Yetkili Kişilerin Hayvan Kullanımına Yönelik Tutumları, Kafkas Üniversitesi, Veterinerlik Fakültesi Dergisi, C. 21, S. 6, 2015, s. 885-892.
YİĞİT, Yaşar: Hayvan Hakları, http://www2.diyanet.gov.tr/Din HizmetleriGenelMudurlugu/ VaazProjeleri/Hayvan%20Haklar%C4%B1.pdf (Erişim Tarihi: 02.11.2015).