Osmanlı Sosyal Hayatında Şiir: Divan Şiirinde Afnâmeler Ve Cem Sultan’ın Kerem Kasidesi

Şiir, Osmanlı sosyal hayatında oldukça etkin bir şekilde yer almaktaydı. Sanatçılar geleneğe uygun bir şekilde, kimi duygu ve düşünceleri nakletmekte aracı kıldıkları şiirden, yeni bir görev ve maddi imkân gibi bazı isteklerinin ifadesinde de faydalanmışlardır. Divan şairleri kimi zaman da şiiri, bir sebeple ilgilerinden uzak kaldıkları, düşmanlarının tezviratlarıyla gözlerinden düştükleri efendilerinin (Padişah, şeyh, vezir vs.) kendilerini affetmeleri için aracı kılmışlardır. Bu çalışmada edebiyatın gelişmesindeki en önemli iki husus olan sanatçı ve hâmi arasındaki ilişki değerlendirilip sanatçıların bir şekilde gözden düşmelerine sebep olan hatalarının affı için yazdıkları “af şiirleri” üzerinde durulacak ve bu konuda şiir yazmış en tanınmış hanedan mensubu sanatçılardan Cem Sultan’ın “Kerem Kasidesi” incelenecektir.

Poem in the Ottoman’s Social Life: Afnamas in Ottoman Classical Literature and Kerem Qaside of Cem Sultan

Poem played a very important role at the social lives of the Ottomans. Some of the poets used poems to communicate their feelings and thoughts and others used poetry to express their requests for a financial opportunity. In addition, Divan poets also used poetry to beg their masters (sultan, sheikh, vizier, etc.) for pardon after they have been disgraced by their enemies. During this work the relation between the artist and the guardian, the two important factors that influenced the development literature, will be evaluated. In addition, “pardon poems” written to for forgiveness of a fault that caused them to fall into disfavor will be deliberated and the most well-known member of the dynasty and an artist, Cem Sultan’s “Kerem Eulogy” will be reviewed.

PDF

___

AKKAYA, Hüseyin (1996). Nevres-i Kadîm and His Turkish Dîvân: Textual Analysis, Critical Edition and Facsimile, Cambridge: Harvard University.
AKKUŞ, Metin (2008). Klasik Türk Şiirinin Anlam Dünyası : Edebi Türler ve Tarzlar, Erzurum: Fenomen Yay. AKSAN, Doğan (1999). Şiir Dili ve Türk Şiir Dili, Ankara: Engin Yayınevi. AYNUR, Hatice (2000). “Cem Şairleri” İlmî Araştırmalar, S. 9: 33-43. BİLKAN, Ali Fuat (1987). Nâbî’nin Kasideleri ve Kasideciliği, Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Basılmamış YLT). CEBECİOĞLU, Ethem (2009). Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü, İstanbul: Ağaç Yay. ÇAVUŞOĞLU, Mehmed (1986). “Kaside”, Türk Dili Türk Şiiri Özel Sayısı II (Divan Şiiri), 415-417: 17-77. ÇINAR, Bekir (2007). “Geleneğe Direnen Bir Şair ve Şiiri: Cem Sultan’ın Frengistan Kasidesi”, Turkish Studies, Volume 2/4: 274-282. DADAŞ, Cevdet (2002). “Osmanlı Arşiv Belgelerinde Şairlere Verilen Caize ve İhsanlar”, Türkler Ansiklopedisi, C. 11. Ankara: Yeni Türkiye Yay.: 748-757. DURMUŞ, Tuba Işınsu (2009). Tutsan Elini Ben Fakirin - Osmanlı Edebiyatında Hamilik Geleneği, İstanbul: Doğan Kitap.
ELİOT, T. (1990). Edebiyat Üzerine Düşünceler (Çev. S. Kantarcıoğlu), Ankara: Kültür Bakanlığı Yay. ERSOYLU, İ. Halil (1989). Cem Sultan’ın Türkçe Divan’ı, Ankara: TDK Yay. EYDURAN, Aysun SUNGURHAN (1999). Kınalızâde Hasan Çelebi Tezkiretü’ş-şu’arâ İnceleme-Tenkitli Metin, Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Basılmamış DT). GÖRE, Zehra (2009). “Kerem Kasidelerine Dair”, A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi (Prof. Dr. Hüseyin AYAN Özel Sayısı), S. 39: 919-956, Erzurum.
HORATA, Osman (1998). Esrâr Dede Hayatı-Eserleri Şiir Dünyası ve Dîvânı, Ankara: Kültür Bakanlığı Yay. HORATA, Osman (2000). “Cem Şairleri: Bir Kader Birliğinin Anatomisi”, Bilig, Güz, 15: 91-109. IRKILATA, Mehmet (2007). Nazire Geleneği İçerisinde Kerem Kasideleri, Adana: Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Basılmamış YLT). İNALCIK, Halil (2003). Şâir ve Patron, Ankara: Doğu Batı Yay. İPEKTEN, Haluk (1990). Baki Hayatı, Edebî Kişiliği ve Bazı Şiirlerinin Açıklamaları, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Yay. İPEKTEN, Haluk (1991). Nâilî Hayatı-Sanatı-Eserleri, Ankara: Akçağ Yay. İPEKTEN, Haluk (1994). Eski Türk Edebiyatı Nazım Şekilleri ve Aruz, İstanbul: Dergâh Yay. İPEKTEN, Haluk (1996). Divan Edebiyatında Edebi Muhitler, İstanbul: MEB Yay. İPEKTEN, Haluk vd. (1988).Tezkirelere Göre Divan Edebiyatı İsimler Sözlüğü, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay.
İSEN, Mustafa (1980). Sehi Bey Tezkire "Heşt Behişt", İstanbul: Tercüman Yay. İSEN, Tûbâ Işınsu (2002). Divan Şiirinde Fahriye, Ankara: Bilkent Üniversitesi Ekonomi ve Sosyal Bilimler Enstitüsü (Basılmamış YLT). KARACAN, Turgut (1991). Bosnalı Alaeddin Sâbit-Divan, Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi Yay. KILIÇ, Filiz (2000). Şehzade Bayezid-Şâhî Hayatı ve Divanı, Ankara: Kültür Bakanlığı Yay.
KUTLUK, İbrahim (1997). Beyâni Mustafa Bin Carullah- Tezkiretü’ş-şuarâ, Ankara: TTK Yay. MACİT, Muhsin (1996). Divan Şiirinde Âhenk Unsurları, Ankara: Akçağ. Yay. MERİÇ, Münevver Okur (1992). Cem Sultan Hayatı ve Şiir Dünyası, Ankara: Kültür Bakanlığı Yay. Muallim Nâcî (1307). Istılâhât-ı Edebiyye, İstanbul. OCAK, Fatma Tulga (1991). “Nef’î ve Eski Türk Edebiyatımızdaki Yeri” Ölümünün Üçyüzellinci Yılında Nef’î, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yay.: 1-44. OĞRAŞ, Rıza (2001). Esad Mehmed Efendi ve Bağçe-i Safâ- Endûz’u, Burdur. Sehî Bey (1325). Âsâr-ı Eslâfdan Tezkire-i Sehî, İstanbul. SOLMAZ, Süleyman (2005). Ahdî ve Gülşen-i Şu’arâsı (İnceleme-Metin), Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yay. TARLAN, Ali Nihad (2005). Ahmed Paşa Divanı, İstanbul: MEB Yay.