Somut Olmayan Kültürel Miras Kapsamında Mutfak Kültürünün Sürdürülebilirliği: Türkiye’deki Gastronomi Müzeleri Örneği

Bu çalışmada gastronomi müzeleri somut olmayan kültürel mirasın sürdürülebilirliğini sağlamak için önemli bir unsur olarak görülmektedir. Öyle ki, gastronomi müzeleri, somut olmayan kültürel miras kapsamına giren mutfak kültürünün korunmasını ve gelecek nesillere aktarılmasını sağlamaktadır. Durum değerlendirme derlemesi niteliği taşıyan bu çalışmanın amacı, tüm dünyada alanı genişleyen ve büyük bir talebe sahip olan gastronomi müzelerinin sürdürülebilir turizm faaliyeti olarak değerlendirilmesine yönelik bir bakış açısını sunmaktır. Gastronomi müzeleri ile ilgili çalışmalar incelendiği zaman, genellikle, müzelerin turist çekme özelliği üzerinde durulduğunu ve turistlerin istek ve beklentilerine yönelik anket çalışmaları yürütüldüğü gözlemlenmiştir. Oysa bu çalışmada, gastronomi müzelerinin sürdürülebilirlik olgusuna olan katkısı incelenerek kapsamlı bir literatür taraması yapılmış; böylelikle araştırmacıların uzmanlık alanlarındaki yenilikleri izleyebilmelerine dayanak oluşturulmuştur. Günümüzde yeni deneyimler edinmek, yeni kültürler tanımak ve hatta yeni tatlar tatmak isteyen kişiler için gastronomi turizmi vazgeçilemez alternatif turizm türlerinden biri haline gelmiştir. Gastronomi turizmi, “gastronomik destinasyonlara yapılmış olan eğlenme hedefli yiyecek ve içecekleri kapsayan rekreasyonel tecrübesel faaliyetlerin tümü” olarak tanımlanmakta ve dünyada turistlerin %88,2’sinin destinasyon seçiminde önem arz eden bir turizm çeşidi olarak gündeme gelmektedir. Fakat gastronomi turizmi de son yıllarda, yalnızca yeni tatlar tatmak için seyahat etmenin ötesine geçmiş ve kendini çeşitlendirmiştir. Bu çeşitlendirmenin ürünlerinden biri de, gastronomi müzeleridir. 2019 itibariyle Türkiye’de on iki gastronomi müzesi bulunmaktadır. Bu gastronomi müzeleri, yiyecek ve içeceklerin günümüze kadarki süreçte nasıl elde edildiğinin görülmesini sağlayan, farklı kültürlerin yeme içme alışkanlıklarının incelenmesine imkan veren ve gastronomik değerlerin korunmasına ve unutulmamasına olanak sağlayan bir öğe olarak karşımıza çıkmaktadır. Gastronomi müzelerinin “UNESCO Somut Olmayan Kültürel Miras” kapsamında ele alınması; sürdürülebilirliğe, ülke imajına ve ekonomisine sağladıkları katkıların farkına varılması gerekmektedir. Bu sebeple, gastronomi müzelerinin tanıtım-pazarlama faaliyetlerine yönelik öneriler geliştirilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Gastronomi Turizmi, Gastronomi Müzeleri, Sürdürülebilirlik, Kültür, Kültürel Miras

EVALUATION OF GASTRONOMY MUSEUMS IN TURKEY AS A SUSTAINABLE TOURISM ACTIVITY

In this paper, gastronomy museums are seen as an important element to ensure the sustainability of intangible cultural heritage. Such that, this museums enables the preservation of culinary culture which is included in the scope of intangible cultural heritage and to hand this culture down the next generations. The aim of this study, which is a review of the situation evaluation, is to bring a new perspective on evaluation of the gastronomy museums, which expanding its area in the world and having a large demand, as a sustainable tourism activity. When the studies on gastronomy museums are examined, it is generally observed that the surveys were conducted for tourists’ wishes and expectations and the gastronomy museums were adressed about their capability to draw tourist. However, in this study, a comprehensive literature review was conducted by examining the contribution of gastronomy museums to the sustainability phenomenon; in this way, the basis is formed for keeping abreast of the latest developments in the field of specialization of researches. Gastronomic tourism has become one of the essential alternative tourism types for people who want to gain new experiences, to get to know a new culture and even to taste new flavors. Gastronomic tourism refers to trips made to destinations where the local food and beverages are the main motivating factors for travel. Also, it is a kind of tourism which is an important factor in the choice of touristic destination for 88,2% of tourist in the world. However, in recent years, it is seen that gastronomic tourism becomes diversified. One of the products of this diversification is gastronomy museums. By the year 2019, there are twelve gastronomy museums in Turkey. These museums explore the history of Turkish gastronomy culture. It demonstrates that the preparing process of the food and beverages. Also, it allows to examine the food habits of different cultures. A gastronomy museum is an item for protection of gastronomic values. Gastronomy museums should considered as UNESCO Intangible Cultural Heritage. Also, the contribution of museums to sustainability, county image and economy should be noticed by stakeholders. For this reason, in this paper, suggestions about gastronomy museums’ marketing activities have been developed.

Keywords:

Gastronomy Tourism, Gastronomy Museums, Sustainability, Culture, Cultural Heritage,

PDF

___

Akgül, A. E. (2006). Popüler Kültür-Televizyon İlişkisi Üzerine Bir Değerlendirme. Aydın: Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.Akgöl, Y. (2012). Gastronomi Turizmi ve Türkiye’yi Ziyaret Eden Yabancı Turistlerin Astronomi Deneyimlerinin Değerlendirilmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Mersin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Mersin.Aksoy, M. ve Sezgi, G. (2015). Gastronomi Turizmi ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi Gastronomik Unsurları. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 3(3):79-89.Alyakut, Ö. ve Küçükkömürler, S. (2017). Geleneksel Kartepe Mutfak Kültürü ve Bu Tür Mutfak Kültürü Araştırmalarının Kırsal ve Gastronomi Turizmine Katkısı. Uluslararası Sosyal ve Ekonomik Bilimler Dergisi, 1: 83-90.Avcı Architects. (2016, 01 29). Sürdürülebilirliğin 3E’si: Etik, Ekolojik, Ekonomik. 03 05, 2019 tarihinde Avcı Architects: http://avciarchitects.com/tr/surdurulebilirligin-3esi-etik-ekolojik-ekonomik/ adresinden alındı.Basat, E. M. (2013). Somut ve Somut Olmayan Kültürel Mirası Birlikte Koruyabilmek. Millî Folklor, 25(100), 61-71.Bessière, J. (1998). Local Development and Heritage: Traditional Food and Cuisine as Tourists Attractions in Rural Areas. Sociologia Ruralis, 38(1), 21-34.Beşirli, H. (2010). Yemek, Kültür ve Kimlik. Millî Folklor, 22(87), 159-169.Bilgili, M. Y. (2017). Ekonomik, Ekolojik ve Sosyal Boyutlarıyla Sürdürülebilir Kalkınma. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10(49), 559-569.Cohen, E. (2004). Tourism and Gastronomy. Edited by Anne-Mette Hjalager and Greg Richards. Routledge,238.Correia, A., Moital, M., Da Costa, C.F., Peres, R. (2008). The Determinants of Gastronomic Tourists’ Satisfaction: A Second‐Order Factor Analysis. Journal of Foodservice, 19(3):164-176.Çağlı, I.B. (2012). Türkiye’de Yerel Kültürün Turizm Odaklı Kalkınmadaki Rolü: Gastronomi Turizmi Örneği. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.Çapar, G., & Yenipınar, U. (2016). Somut Olmayan Kültürel Miras Kaynağı Olarak Yöresel Yiyeceklerin Turizm Endüstrisinde Kullanılması. Journal of Tourism and Gastronomy Studies(4), 100-115.Demir, Canan, (2001), Müzelerde Çağdaş Pazarlama, Türkiye Anıt Çevre Turizm Değerlerini Koruma Vakfı Yayını, İstanbul.Deniz, T. ve Atışman, E. (2017). Kayseri İlinin Gastronomi Turizmine Yönelik Bir SWOT Analizi Çalışması. Türk Turizm Araştırmaları Dergisi, 1(3):56-65.Deveci, B., Türkmen, S., Avcıkurt, C. (2013). Kırsal Turizm ile Gastronomi Turizmi İlişkisi: Bigadiç Örneği. Uluslararası Sosyal ve Ekonomik Bilimler Dergisi, 3(2): 29-34.Franchi, E. (2015, 08 08). What is cultural heritage? 03 01, 2019 tarihinde Smart History: https://smarthistory.org/what-is-cultural-heritage/ adresinden alındı.Gıda Hattı Dergisi (2008), "ATO’dan Türkiye’nin Lezzet Haritası", https://www.gidahatti.com/ato-dan-tuerkiye-nin-lezzet-haritas-37359/ (E.T.: 05.03.2019).Goodland, R. (2002). Sustainability: Human, Social, Economic and Environmental. T. Munn (Dü.) içinde, Encyclopedia of Global Environmental Change. John Wiley&Sons Ltd.Gökçe, S. (2019, Ocak 10). Devrimci Kültür. Demokratik Modernite Düşünce ve Kuram Dergisi.Gökdeniz, A., Erdem, B., Dinç, Y., Uğuz, S.Ç. (2015). Gastronomi Turizmi: Ayvalık’ta Yerli Turistler Üzerinde Görgül Bir Araştırma. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 3(1): 14-29.Göker, G. (2011). Destinasyon Çekicilik Unsuru Olarak Gastronomi Turizmi (Balıkesir İli Örneği). Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Balıkesir: Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Balıkesir.Güvenç, B., Özkalp, E., & Zıllıoğlu, O. (1986). Davranış Bilimleri. Ankara: Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Ders Kitapları.Güzel-Şahin, G., Ünver, G. (2015). Destinasyon Pazarlama Aracı Olarak Gastronomi Turizmi: İstanbul’un Gastronomi Turizmi Potansiyeli Üzerine Bir Araştırma. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 3(2):63-73.H2M Architects + Engineers. (2013, 06 14). The Three E’s of Sustainability. 03 05, 2019 tarihinde h2mgroup wordpress: https://h2mgroup.wordpress.com/2013/06/14/the-three-es-of-sustainability/ adresinden alındı.Hall, C.M., Sharples, L., Mitchell, R., Macionis, N., Cambourne, B. (eds.) (2003). Food Tourism Around the World. Boston: Butterworth-Heinemann.Hawken, P. (1993). The Ecology of Commerce: A Declaration of Sustainability. New York: HarperCollins Publisher.ICOMOS. (1964). The Venice Charter, International Charter For The Conservation and Restoration of Monuments and Sites. Venice.IUCN/UNEP/WWF. (1991). Caring for the Earth: A Strategy for Sustainable Living. Gland, Switzerland: IUCN/UNEP/WWF.İrigüler, F. ve Güler, M.E. (2018). Türkiye’deki Profesyonel Turist Rehberlerinin Gastronomi Turizmine Bakışı. Available from: 2018.Kargiglioğlu, Ş. ve Akbaba, A. (2016). Yerli Gastroturistlerin Eğitim Seviyeleri ve Yaş Gruplarına Göre Destinasyondaki Gastronomi Turizmi Etkinliklerine Katılımları: Gaziantep’i Ziyaret Eden Gastroturistler Üzerine Bir Araştırma. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 4(1):87-95.Kültür ve Turizm Bakanlığı. (2013). Gelenekten Geleceğe: Türkiye’de Somut Olmayan Kültürel Miras. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.Lee, K.-H. (2014, 10). The importance of food in vacation decision-making: Involvement, lifestyles and destination activitypreferences of international Slow Food members. Doktora Tezi. The University of Queensland Business School.Öney, H. (2013). Gastronomi Turizmi. Alternatif Turizm, Bahçe, S. (Ed.), Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Yayınları. Eskişehir, Web Ofset Tesisleri, 159-171.Ören, Ş. (1999). Kültür ve Davranış İlişkisi. http://dergipark.gov.tr/download/article-file/31679 adresinden alındı.Özdemir, Gökçe, (2008), Destinasyon Pazarlaması, Detay Yayınları, Ankara.Portney, K. (2015). Sustainability. Cambridge, Massachusetts: MIT Press.Sezer, S. Mustafa, (2010), Türkiye Turizm Sektöründe Müze Turizminin Payının Değerlendirilmesi, Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Üniversitesi, Ankara.Şahinalp, M.S. (2005). Şanlıurfa Şehri’nin Kültürel Fonksiyonu, Marmara Coğrafya Dergisi Sayı:11, Ocak- 2005, İstanbul.Şengül, S. ve Türkay, O. (2016). Akdeniz Mutfak Kültürünün Gastronomi Turizmi Bağlamında Değerlendirilmesi. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 4(1):86-99.Şengül, S. ve Türkay, O. (2016). Akdeniz Mutfak Kültürünün Gastronomi Turizmi Bağlamında Değerlendirilmesi. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 4(1):86-99.UNESCO. (1972). Convention Concerning the Protection of the World Cultural and Natural Heritage. Paris.UNESCO. (2003). Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesi. Paris.UNWCED. (1987). Report of the World Commission on Environment and Development: Our Common Future. The United Nations World Commission on Enviroment and Development .UNWTO, (2017). Published by the World Tourism Organization, Madrid, Spain May. Second Global Report on Gastronomy Tourism. Üner, E.H. (2014). Her Şey Dahil Sistemde Türkiye Gastronomi Turizmi Potansiyelinin Değerlendirilmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Atılım Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.Vecco, M. (2010). A Definition of Cultural Heritage: From the tangible to the intangible. Journal of Cultural Heritage, 321–324.Yılmaz, Hakan, Şener, Pınar, (2014), “Turistik Bir Çekicilik Olarak Gastronomi Müzeleri”, 15. Ulusal Turizm Kongresi, Gazi Üniversitesi, Ankara.