Miras Hukuku Özelinde Haksız Etkileme Kavramı ve Buna Bağlanabilecek Sonuçlar

Haksız etkileme, bir kimsenin başkası üzerindeki nüfuzunu kullanarak o kişiyi etkilemesi ve böylece etki altında kalan kişinin özgür iradesi olmaksızın hukuki işlem yapmasına yol açmasıdır. Anglo-Amerikan hukuk sistemlerinde genel itibariyle kabul edilen bir irade sakatlığı türü olan haksız etkilemenin yaptırımı iptal edilebilirliktir. Haksız etkileme öğretisine özel olarak miras hukukunda da sıklıkla başvurulmaktadır. Zira özellikle ileri yaşlardaki bireylerin belli bir manevi yakınlık kurdukları kişilerin etkisinde kalarak gerçekten arzu etmedikleri ölüme bağlı tasarruflarda bulunmaları mümkündür. Benzer olaylarla Türkiye’de de karşılaşılmaktadır, ancak haksız etkileme öğretisi kavramsal olarak Türk hukukuna yabancıdır. Bu çalışmada öncelikle Anglo- Amerikan hukuk sistemlerinde ölüme bağlı tasarruflar çerçevesinde haksız etkileme kavramı incelenmekte, daha sonra haksız etkilemeye vücut veren olaylar Türk Miras Hukuku bakımından ele alınmaktadır.

The Concept of Undue Influence Under Law of Succession and Its Possible Consequences

Undue influence is that one person influences the other by taking advantage of power over that person and accordingly causing that person to execute a legal transaction without her/his own free will. Undue Influence is a vitiating factor that is generally accepted and frequently applied in the testamentary dispositions under Common Law systems. Since it is possible, especially, for the elderly people to be influenced by people to whom they have a certain relationship of confidence and accordingly make testamentary dispositions which they do not desire. Similar incidents occur as well in Turkey. Nevertheless, the concept of undue influence is alien to the Turkish Law. In this paper, firstly the concept of undue influence within the framework of testamentary dispositions in Common Law systems is analyzed and then the events giving rise to undue influence will be examined under Turkish Inheritance Law.

PDF

___

AMERICAN LAW INSTITUTE: Restatement (Third) of Property: Wills and Other Donative Transfers, 2003.

ANTALYA, O. Gökhan/ SAĞLAM, İpek: Miras Hukuku, İstanbul, 2016.

ANTALYA, O. Gökhan/ TOPUZ, Murat: Medeni Hukuka Giriş, Temel Kavram- lar - Başlangıç Hükümleri, İstanbul, 2017.

ARBEK, Ömer: Miras Hukukunda Ölüme Bağlı İşlemlerde İrade Serbestisi Sı- nırları ve Müeyyidesi, Ankara, 2013.

BREITSCHMID, Peter: BSK ZGB II, Art. 469. In HONSELL, Heinrich/ VOGT, Nedim Peter/ GEISER, Thomas (ed.): Basler Kommentar Zi- vilgesetzbuch II, Basel, 2015.

DURAL, Mustafa: Miras Sözleşmesi, İstanbul, 1980.

DURAL, Mustafa/ ÖĞÜZ, Tufan: Türk Özel Hukuku Cilt II Kişiler Hukuku, İstanbul, 2016.

DURAL, Mustafa/ ÖZ, Turgut: Miras Hukuku, İstanbul, 2016.

DURAL, Mustafa/ SARI, Suat: Türk Özel Hukuku Cilt I Temel Kavramlar ve Medeni Kanunun Başlangıç Hükümleri, İstanbul, 2016.

EMMENEGGER, Susan/ TSCHENTSCHER, Axel: Artikel 1 ZGB in: HAUSHE- ER, Heins/ WALTER, Hans Peter (Hrsg.): (Berner Kommen- tar) Kommentar zum schweizerischen Privatrecht, Art. 1-9 ZGB Band I. Einleitung und Personenrecht. 1. Abteilung, Bern, 2012.

ENGİN, Baki İlkay: Mirastan Yoksunluk, İstanbul, 2010.

EREN, Fikret: Türk Hukuku’nda Ölüme Bağlı Tasarrufların İptali Davası, An- kara, 1966.

ERGÜNE, Mehmet Serkan: Vasiyetnamenin Yorumu, İstanbul, 2011.

FORNI, Rolando/ PIATTI, Giorgio: BSK ZGB II, Art. 519/520 in: HONSELL, He- inrich/ VOGT, Nedim Peter/ GEISER, Thomas (Hrsg.): Basler Kommentar Zivilgesetzbuch II, Basel, 2015.

FROLIK, Lawrence A.: “The Biological Roots of the Undue Influence Doctrine: What’s Love Got to do with It?”, University of Pittsburg Law Review, Volume 57, 1996, s. 841-882.

HATEMİ, Hüseyin: “Miras Sözleşmelerinde Gabin Söz Konusu Olabilir mi?” Prof. Dr. Necip Kocayusufpaşaoğlu İçin Armağan, Ankara, 2004, s. 189-193.

HATEMİ, Hüseyin: Hukuka ve Ahlaka Aykırılık Kavramı ve Sonuçları (Özel- likle BK. 65 Kuralı), İstanbul, 1976.

HATEMİ, Hüseyin: Miras Hukuku, İstanbul, 2018.

HELVACI, İlhan: “Ölüme Bağlı Tasarrufların İptali Davasında Ayırt Etme Gücünün (Temyiz Kudretinin) İspatı”, Prof. Dr. Ömer Teoman’ın 55. Yaş Günü Armağanı, Cilt: 2, İstanbul, 2002, s. 1113-1150.

HIRSCH, Adam J.: “Testation and the Mind”, Washington and Lee Law Review, Volume 74, Issue 1, 2017, s. 285-367.

İMRE, Zahit/ ERMAN, Hasan: Miras Hukuku, İstanbul, 2015.

KAPANCI, Kadir Berk: Ahlaka Aykırı Bir Fiille Kasten Verilen Zararın Tazmi- ni (TBK 49 II), İstanbul, 2016.

KARAYALÇIN, Yaşar: “İngiliz Hukukunda “Trust” ve Avrupa Hukuku Terim – Kavram- Temek Trust Modeli- Uygulamalar – Hukuk Ala- nında Gelişmeler”, Prof. Dr. Ali Bozer’e Armağan, Ankara, 1998, s. 651- 687.

KOCAYUSUFPAŞAOĞLU, Necip: Miras Hukuku, İstanbul, 1987.

KRAMER, Ernst A.: Juristische Methodenlehre, Bern, 2010.

LARENZ, Karl: Methodenlehre der Rechtswissenschaft. Heidelberg, 1991.

MADOFF, Roy D.: “Unmasking Undue Influence”, Minnesota Law Review, 81, 1997, s. 571-630.

MEHTA, Sonal/ HERATH, Priyantha: Mild Cognitive Impairment, 2018 (Çe- virimiçi 17 Mayıs 2018 https://emedicine.medscape.com/ article/1136393-overview)

NOMER Hâluk Nami: “Aşırı Yararlanma (Gabin) Halinde Sömürülen, Kendisine Tanınan Haklardan Dilediğini Seçmekte Tamamen Serbest Mi- dir?”, Prof. Dr. Hasan Erman’a Armağan, İstanbul, 2015, s.637-650.

OĞUZ, Arzu: Karşılaştırmalı Hukuk, Ankara, 2003.

OĞUZMAN, Kemal/ BARLAS, Nami: Medeni Hukuk, İstanbul, 2016.

OĞUZMAN, Kemal/ SELİÇİ, Özer/ OKTAY-ÖZDEMİR, Saibe: Kişiler Hukuku (Gerçek ve Tüzel Kişiler), İstanbul, 2016.

ÖZ, Turgut: “Parçalanmış bir Mülkiyet: Trust”, Prof. Dr. Rona Serozan’a Arma- ğan Cilt II, İstanbul, 2010, s. 1425-1444.

ÖZTAN, Bilge: Miras Hukuku, Ankara, 2017.

PARRY, Clive (Çeviren: Fadıl SUR): “İngiliz Hukuk Sistemi” Ankara Üniversi- tesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt: 1 Sayı: 3, Ankara, 1944, s.442-458.

RENDELL, Catherina: Law of Succession, London, 1997.

SAĞLAM, İpek: “Haksız Etki”, Marmara Hukuk Araştırmaları Dergisi Özel Sayısı Prof. Dr. Mehmet Somer’in Anısına Armağan, Cilt: 12, Sayı: 1-3, İstanbul, 2006, s. 687-699.

SAMUEL, Geoffrey: “Common Law”, Elgar Encyclopedia of Comparative Law, Cheltenham, UK, 2006.

SCALISE, Ronald J.: “Undue Influence and the Law of Wills: A Comparative Analysis”, Duke Journal of Comparative & International Law, Volume: 19:41, 2008, s. 41-106.

SEROZAN Rona (Çeviren: Meliha Sermin PAKSOY), “Miras Hukukunun Geli- şim Süreci Sosyo-Ekonomik Planda ve Hukuk Politikasında Yaşanan Değişiklikler ve Bu Değişikliklerin Miras Hukukunun Gelişimi Üzerindeki Etkileri”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası Cilt: LXXIII, Sayı: 1, İstanbul, 2015, s. 531-559.

SEROZAN, Rona: Hukukta Yöntem- Mantık, İstanbul, 2017.

SEROZAN, Rona: Medeni Hukuk Genel Bölüm ve Kişiler Hukuku, İstanbul, 2017.

SEROZAN, Rona/ ENGİN, Baki İlkay: Miras Hukuku, İstanbul, 2018.

SUNGURBEY, İsmet: Medeni Hukuk Sorunları Altıncı Cilt, İstanbul, 1994.

TURAN, Gamze: Ölüme Bağlı Tasarrufların Hükümsüzlüğü, Ankara, 2009.

WEIMAR, Peter: (Berner Kommentar) Kommentar zum schweizerischen Pri- vatrecht, Die gesetzlichen Erben; Die Verfügungsfähigkeit, Die Verfügungsfreiheit, Die Verfügungsarten, Die Verfü- gungsformen, Art. 457-516 ZGB, Bern, 2009.

YAVUZ, Cevdet/ ERLÜLE, Fulya/ TOPUZ, Murat: Yeni Vesayet Hukukuna Doğ- ru: Yetişkinlerin Korunması Hukuku, İstanbul, 2017.