Erken Dönem Türkçe Transkripsiyon Metinleri ve Bunların Dil Araştırmaları Açısından Önemi

Bu çalışma XVI. ve XVII. yüzyıllarda Latin harfleri ile yazılan Osmanlı Türkçesi transkripsiyon metinlerini, bunlar üzerine yapılan çalışmaları ve bunların Osmanlı Türkçesi dil araştırmalarındaki yeri ve önemini ele almaktadır. Batı Türkçesini öğretmeye yönelik Latin harfleriyle yazılmış bilinen ilk transkripsiyon metni 1533 tarihlidir. Bu tarihten sonra yazılan transkripsiyon metinleri Arap alfabesine dayalı Osmanlı imlasının gizlediği fonetik ve morfolojik gelişme ve değişmeleri göstermesi bakımından dikkate değer, aynı zamanda transkripsiyon metinlerindeki Türkçe diyaloglar konuşulan Osmanlı Türkçesinin ortaya çıkarılması bakımından önemlidir.

Anahtar Kelimeler:

Transkripsiyon Metinleri; Batı Türkçesi; Osmanlı Türkçesi

Early Period Transcribed Texts and Their Importance for Linguistic Studies

This article discusses Latin scripted Ottoman Turkish transcribed texts written between XVIth and XVIIth centuries, works on them, and their position and significance in Ottoman Turkish linguistic studies. The first known Latin scripted transcribed text written with the purpose of teaching Western Turkish dated back 1533. The books, penned after this time, are remarkable because they demonstrate phonological and morphological progresses and changes hidden by Arabic alphabet based Ottoman script. In addition, Turkish dialogues found in transcribed texts are important as they reveal spoken Ottoman Turkish.

Keywords:

Transcribed Texts; Western Turkish; Ottoman Turkish,

PDF

___

Adamović, Milan, Das Türkische des 16. Jahrhunderts, Nach den Aufzeich- nungen des Florentiners Filippo Argenti (1533), Göttingen, Pontus Verlag, 2001.
Aksulu, N. Melek, Mohaç Esiri Bartholomaeus Georgiević, 1505-1566, ve Türklerle İlgili Yazıları, Ankara, Kültür Bakanlığı Yayınları, 1998.
Bombaci, Alessio, La ‘Regola del parlare Turcho’ di Filippo Argenti, Napoli, Regio istituto universitario orientale di Napoli, Centro di studi di Turcologia, 1938.
Bombaci, Alessio, “Padre Pietro Ferraguto e la sua grammatica Turca 1611”, Pubblicazioni dell’Istituto Superiore Orientale di Napoli, N. S., 1/1, s. 205-236.
Çelebioğlu, Âmil, Kanûnî Sultan Süleyman Devri Türk Edebiyatı, İstanbul, MEB, 1994.
Demiriş, Bedia, “Megiser’in Institutionum Linguae Turcicae Libri Quatuor Eserinin İthaf Yazısı Üzerine Bir Değerlendirme”, Türkçenin Batılı Elçileri Sem- pozyumu 5-6 Kasım 2012, Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi.
Develi, Hayati, Osmanlı’nın Dili, İstanbul, 3F Yayınevi, 2006.
Dilâçar, Agop, “1612’de Avrupa’da Yayımlanan İlk Türkçe Gramerinin Özel- likleri”, TDAY Belleten, Ankara, TDK, 1971, s. 197-210.
Duman, Musa, “Klâsik Osmanlı Türkçesinde Konuşma Dili”, III. Uluslara- rası Türk Dili Kurultayı 23-27 Eylül, Ankara, TDK, 1999, s. 331-358.
Erkan, Mustafa, “Dürretü’t-Tâc”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, cilt 10, Ankara, TDVİA, 1994, s. 33-34.
Fazlıoğlu, İhsan, “Osmanlı Döneminde ‘Bilim’ Alanındaki Türkçe Telif ve Tercüme Eserlerin Türkçe Oluş Nedenleri ve Bu Eserlerin Dil Bilincinin Oluşma- sındaki Yeri ve Önemi”, Kutadgubilig Felsefe-Bilim Araştırmaları, sayı 3, Mart 2003, s. 151-184.
Fazlıoğlu, İhsan, “Osmanlı Döneminde Fen Bilimlerindeki Türkçe Telif ve Tercüme Eserlerin Dil Bilincinin Oluşmasındaki Yeri ve Önemi”, Dil, Kültür ve Çağdaşlaşma, Ankara, Hacettepe Üniversitesi Yayınları, 2003, s. 153-164.
Gallotta, Aldo, “Latin Harfleri İle Yazılmış Bir Kaç Osmanlı Atasözü”, İÜ TDE Dergisi 1980-1986, cilt XXIV-XXV, İstanbul, Edebiyat Fakültesi Basımevi, 1986, s. 235-249.
Gallotta, Aldo, “La caratteristiche fonetiche della lingua turca di Giovan Bat- tista Montabalno”, Annali dell’Universita degli Studi di Napoli L’Orientale, Ri- vista del Dipartimento di Studi Asiatici e del Dipartimento di Studi e Ricerche su Africa e Paesi Arabi, 55/3, 1995, s. 253-268.
Gallotta, Aldo, “Giovan Battista Montalbano’nun Grammatica della lingua Turca’sının Fonetik Özellikleri”, Uluslararası Türk Dili Kongresi 26 Eylül 1988- 3 Ekim 1988, Ankara, TDK, 1996, s. 295-310.
Georgieuiz, Bartholomæo, De Tvrcarvm Moribvs Epitome, Lvgdvni, Apvd Ioan Tornaesivm, 1567.
Hazai, Georgy, “Jakab Harsanyi-Nagy’ın Latin Harfleri İle Yazılmış Türkçe Metinleri”, TDAY Belleten, Ankara, TDK, 1971, s. 47-59.
Hazai, Georgy, Das Osmanisch-Türkische Im XVII. Jahrhundert Untersuc- hungen An Den Transkriptionstexten Von Jakab Nagy De Harsany, Budapest, Akadémiai Kiadó, 1973.
Hitzel, Frédéric (Ed.), Enfants de Langue et Drogomans, Dil Oğlanları ve Tercümanlar, İstanbul, YKY, 1995.
İnalcık, Halil, Osmanlı İmparatorluğu Klâsik Çağ, 1300-1600, Çev. Ruşen Sezer, İstanbul, YKY, 2009.
İnalcık, Halil, Devlet-i ‘Aliyye, Osmanlı İmparatorluğu Üzerine Araştırma- lar-I, Klasik Dönem, 1302-1606: Siyasal, Kurumsal Ve Ekonomik Gelişim, İstan- bul, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2013.
Karakartal, Oğuz, Türk Kültüründe İtalyanlar, İstanbul, Eren Yayıncılık, 2002.
Karakartal, Oğuz, Türk-İtalyan Kültür İlişkileri, İstanbul, Eren Yayıncılık, 2004.
Kármán, Gábár, A 17th Century Odyssey in East Central Europe A Biography of Jakáb Harsányi Nagy, Central European University, Budapest, Hungary, 2010.
Kartallıoğlu, Yavuz, Bernardo da Parigi’nin Söz Kitabı 400 Yıllık İtalyan- ca-Türkçe Sözlük, Ankara, Gazi Kitabevi, 2010.
Levend, Agâh Sırrı, Türk Dilinde Gelişme ve Sadeleşme Evreleri, Ankara, TDK, 1972.
Majda, Tadeusz, Turkish Religious Texts in Latin Script from 18th Century South-Eastern Anatolia, Transcriptions, Translations, and a Study of Language, Berlin, Klaus Schwarz Verlag, 2013.
Majda, Tadeusz, “Turkish Text in Latin Script from the Diyarbakir Region dated 1768”, Archivum Ottomanicum 27, Wiesbaden, Harrossowitz Verlag, 2010, s. 5-153.
Meninski, Franciscus à Mesgnien, Thesaurus Linguarum Orientalium Tur- cicae, Arabicae, Persicae, cilt 1, Viennæ, 1680. (Tıpkıbasım: Stachowski, Sta- nisław - Ölmez, Mehmet, İstanbul, Simurg, 2000)
Özkan, Mustafa, Türk Dilinin Gelişme Alanları ve Eski Anadolu Türkçesi, İstanbul, Filiz Kitabevi, 2009.
Padolak, Babara, “Der Transkriptionstext von Michal Ignacy Wieczorkows- ki, Breve compendium fidei Catholicae Turcico textu”, Studia Turcologica Cra- coviensia I, Kraków, Jagiellonian University Press, 1995, s. 23-89.
Rocci, Luciano, Ricerche sulla lingua Osmanlı del XVI secolo, XVI secolo Il corpus lessicale Turco del manoscritto fiorentinodi Filippo Argenti (1533), Wis- baden, Harrossowitz Verlag, 2007.
Rocci, Luciano, I Repertori Lessicali Turco-Ottomani di Giovan Battista Montalbano (1630 ca.), Trieste, Edizioni Universita di Trieste, 2014.
Rocci, Luciano, Il “Dittionario della Lingua Turchesca” di Pietro Ferraguto (1611), Trieste, Edizioni Universita di Trieste, 2012.
Siemieniec-Gołaś, Ewa, Turkish Lexical Content in Dittionario Della Lingua Italiana, Turchesca by Giovanni Molino, 1641, Krakow, Księgarnia Akademicka, 2005.
Siemieniec-Gołaś, Ewa, “Turkish Words in Simiths’s Epistolae Quatuor, 1674”, Studia Turcologica Cracoviensia I, Kraków, Jagiellonian University Press, 1995, s. 125-149.
Stachowski, Marek, “Marcin Paszkowski’s Polish and Turkish dictionary, 1615”, Studies in Polish Linguistics, 8/1, 2013, s. 45-56.
Stein, Heidi, “17. Yüzyıla Ait Bir Atasözü Koleksiyonu”, Çev. Volkan Coş- kun, Muğla Üniversitesi SBE Dergisi, cilt 1, sayı 2, 2010.
Stein, Heidi, Der türkische Transkriptionstext des Hieronymus Megiser, Ein Beitrag zur Sprachgeschichte des Osmanisch-Türkischen, Karl-Marx-Universität Leipzig Sektion Africa und Nahost Wissenschaften, Basılmamış Doktora Tezi, 1975.
Şimşir, Bilâl N., Türk Yazı Devrimi, Ankara, TTK, 1992.
Tanış, Asım, Giovanni Molino’nun İtalyanca-Türkçe Sözlüğü ve Halk Türk- çesi, Ankara, 1989.
Timurtaş, Faruk Kadri, Eski Türkiye Türkçesi, XV. Yüzyıl Gramer-Metin Söz- lük, Ankara, Akçağ, 2005.
Tulum, Mertol, 17. Yüzyıl Türkçesi ve Söz Varlığı, Ankara, TDK, 2011.
Yağmur, Ömer, “Adamovic, Milan, Floransalı Filippo Argenti’nin Notlarına Göre (1533) 16. Yüzyıl Türkçesi, TDK, Ankara, 2009, 271 s.”, Dil Araştırmaları, sayı 6, Bahar 2010, Ankara, s. 237- 241.
Yağmur, Ömer, “De Turcarum ritu et cereamoniis (1544) İçerisinde bulunan Çeviri Yazılı Sözlük Üzerine,” VIII. Milletlerarası Türkoloji Kongresi 30 Eylül-4 Ekim 2013, Bildiri Kitabı II, İstanbul, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, 2014, s. 619-633.
Yağmur, Ömer, “Mohaç Esiri Bartholomæo Georgievic’in Türklerle İlgili Bir Kitabı: De Tvrcarvm Moribvs Epitome (1553)”, Uluslararası Türkçenin Batılı Elçileri Sempozyumu, 5-6 Kasım 2012, Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi, 2014.
Yağmur, Ömer, “Tadeusz Majda, Turkish Religious Texts in Latin Script from 18th Century South-Eastern Anatolia, Transcriptions, Translations, and Study of the Language”, Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, XI/2, 2014, s. 145-147.
Yağmur, Ömer, Latin Harfli Çeviri Yazılı Metinlerde Türkçe Söz Dizimi (XVI.- XIX. Yüzyıllar), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Dok- tora Tezi, İstanbul, 2013.