Osmanlı -Türk Edebiyatı Tarihyazımında Tanzimat'tan Bugüne Çağdaş Eleştirel Söylem

Edebiyat eleştirisinin Tanzimat döneminden başlayarak yalnızca edebî alanı ilgi-lendiren bir edebî tür olmadığı, siyasi alanla çok yakın bir ilişki içinde olduğu dikkati çekmektedir. Eleştiri etkinliğinin en belirgin özelliklerinden biri, edebiyat eleştirisinin kendisinin modernleşmenin simgesine dönüşmüş olmasıdır. Bir diğer özellik ise, kuram-sal bir çerçeveye dayanan "nesnel eleştiri"nin uzunca bir süre yerleşmemiş olması, ede-biyat metinlerinin daha ziyade kişisel beğeni ile şekillenen öznel yargılar doğrultusunda değerlendirilmesidir.Divan şiiri ile ilgili değerlendirmeler, edebiyat ile siyaset arasındaki sınırların modernleşme bağlamında bulanıklaşmasının en açık gözlemlenebildiği alandır. Divan şiiri ile ilgili Tanzimat döneminden başlayarak giderek basmakalıplaşan değer dü-şürücü yargıların kaynağı araştırıldığında, bu iki özelliğin belirleyici olduğu görülmek-tedir. Divan şiirinin Osmanlı-Türk edebiyatı içinde olduğu gibi dünya edebiyatı içindeki yerinin sağlıklı bir şekilde ortaya çıkarılmasının ise "nesnel eleştiri"nin gelişmesine bağ-lı olduğunun altı çizilmelidir.

Literary Criticism in the Ottoman-Turkish Literature:From Tanzimat to Republican Period

Literary criticism has always been based on the literary realm as well as the political realm since the Tanzimat period. The first feature of the literary criticism in the Ottoman-Turkish literature is the transformation of itself into a symbol of modernization. Still another feature is that "formal/objective criticism" has not been well established as a critical approach for a long time. Literary texts, therefore, have been usually evaluated on the basis of personal judgements rather than objective theoretical criteria. The critics on Divan poetry seem to be an area where boundaries between the literary and politi-cal realms are the most blurred. The source of devaluing judgements, which have been repeated since the Tanzimat period and turned into stereotypical expressions, on Divan poetry are mostly shaped by these two features of literary criticism. To define, however, the position of Divan poetry not only in the Ottoman-Turkish but also in the world lite-rature in a rightful way, it is necessary to foster "formal/objective criticism" in the field of literary criticism.

PDF

___

Adıvar, H.E. (1943). Önsöz. Osmanlı Şiiri Tarihi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayın- ları, v-xxi.
Andrews, W.G. (2000). Şiirin Sesi, Toplumun Şarkısı (T. Güney, Çev.). İstanbul: İleti- şim Yayınları.
Ataç, N. (2010). Günlerin Getirdiği - Sözden Söze. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Ataç, N. (2007). Okuruma Mektuplar-Prospero ile Caliban. İstanbul: Yapı Kredi Ya- yınları.
Ataç, N. (2007). Diyelim - Söz Arasında. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Başlı, Ş. (2010). Osmanlı Romanının İmkânları Üzerine. İstanbul: İletişim Yayınevi.
Benk, A. (2000). Dil Yazıları 2. İstanbul: Doğan Kitap.
Birand, K. (1955). Aydınlanma Devri Devlet Felsefesinin Tanzimatta Tesirleri. Anka- ra: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi.
Caner, F. (2008). Cumhuriyet Eleştirisi ile Oryantalizmin İşbirliği: Hasta Adamın Hasta Şiiri. Manas Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20, 159-171.
Devellioğlu, F. (1999). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat. Ankara: Aydın Kitabevi.
Ercilasun, B. (1998). Servet-i Fünun'da Edebi Tenkit. İstanbul: Milli Eğitim.
Eyüboğlu, S. (1998). Yeni Türk San'atkârı Yahut Frenkten Türk'e Dönüş. Yahya Kemal İçin Yazılanlar (K. Yetiş, Haz.). İstanbul: İstanbul Fetih Cemiyeti, 79-92.
Gibb, E.J.W. (2004). Osmanlı Şiir Tarihi I-II (A. Çavuşoğlu, Çev.). Ankara: Akçağ Ya- yınları.
Gölpınarlı, A. (1985). Divan Edebiyatı Beyanındadır. İstanbul: Marmara Kitapevi.
Holbrook, V. (1998). Aşkın Okunmaz Kıyıları (E. Köroğlu ve E. Kılıç, Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.
Köprülü, M.F. (1999). Hayat ve Edebiyat. Osmanlı Divan Şiiri Üzerine Metinler(M. Kalpaklı, Haz.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Mardin, Ş. (1973). Center-Periphery Relations: A Key to the Turkish Politics. Daedalus, 102 (Kış), 169-190.
Mengi, M. (2000). Yüzyıllık Bir Batı Kaynağı: Gibb'in Osmanlı Şiir Tarihi. Divan Şiiri Ya zıları. Ankara: Akçağ Yayınları. http://turkoloji.cu.edu.tr/ESKI%20TURK%20%20EDEBIYATI/8.php
Moran, B. (1984). Tanzimat'tan Cumhuriyet'e Roman. Tanzimat'tan Cumhuriyet'e Türkiye Ansiklopedisi. İstanbul: İletişim Yayınları, 409-418.
Parla, J. (1993). Babalar ve Oğullar. İstanbul: İletişim Yayınları.
Tolasa, H. (2002). 16. Yüzyılda Edebiyat Araştırma ve Eleştirisi. Ankara: Akçağ Ya-yınları.
Ülgener, S.F. (1983). Zihniyet, Aydınlar ve İzmler. İstanbul: Derin Yayınları.
Yavuz, H. (1998). Görünmez Kılınan Şiir. Modernleşme, Oryantalizm ve İslam. İstan-bul: Can Yayınları.
Yavuz, H. (2008). Şiir ve Eleştiri. Zaman Gazetesi, 31 Aralık 2008. http://www.zaman.com.tr/yazar.do?yazino=790043.