Çukurova ve Kıbrıs Halk Kültüründe Ölümü Algılama

Ölüm, edebiyatta sık işlenen temalardan biridir. Ölüm, dinî-tasavvufî duyuşve düşünüş çerçevesinde sonsuzluk ve ruhun ölmezliği düşüncesiyle işlenir. İnsanın budünyadaki ömrünün ‘amelleriyle’ birlikte ‘öteki’ dünyadaki varlığının da işareti olduğunainanılır ve bunun için yaptıklarımızın iyi ve kötü anlamda mutlak bir karşılığının oluğunainanılır. İslâm inancında ölüm, karanlık ve meçhul değildir. Mutlak son ve yok oluş anlamınagelmez. Aksine ölüm ikinci bir hayattır. İnsanın gerçek varlığı ruhtur ve ruh ölümsüzdür,ölümlü olan bedendir. Âşıklar, ölüm ve mezar konulu şiirlerini işlerken, İslami ahlakınkurallarına uyulmasını öğütler. Dünyanın geçiciliğini anlatırlarken, gerçek ebedi mutluluğunyollarını şiirlerinde dile getirirler. Âşıkların dini konulardaki bilgileri yüzeyseldir. Onlarinançlı fakat mutaassıp değildirler, şiirlerinde Allah’ın birliğini, peygamberleri anlatırlar, dinulularını sıralarlar. Ölüm korkunç ve korkulacak bir durum değil, her canlının, her insanınyaşayacağı bir gerçeklik olarak dile getirilir. Dini bilgiler âşıklık geleneğinin aktardığı kalıpbilgiler olarak alınıp tekrarlanır. Âşıklar ölümü daha çok yazgı çizgisinde yorumlayıp Allah’ınmutlak egemenliği karşısında yapacak bir şeyin olmadığını, yaratanın her şeye gücününyettiğini söylerler. Çukurova ve Kıbrıs halk kültüründe ölüm olayının çevresinde toplanan,ölümün çeşitli yanlarını vurgulayan, âşıkların şiirleri ve anonim ağıtlar ile âdet, inanış veuygulamalar halkın ölümle ilgili duygu, düşünce, tepki ve davranışlarına ışık tutmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Çukurova halk kültürü, Kıbrıs Türk halk kültürü, Âşık edebiyatı

PDF

___

Artun, Erman (2005), “Osmaniye’de Ağıt Söyleme Geleneği ve Osmaniye Ağıtları”, Karacaoğlan’dan Bela Bartok’a Dadaloğlu’ndan Âşık Feymani’ye Osmaniye Kültür Sanat ve Folklor Sempozyumu, 2004, Osmaniye, Karacaoğlan’dan Bela Bartok’a Dadaloğlu’ndan Âşık Feymani’ye Osmaniye Kültür Sanat ve Folklor Sempozyumu Bildirileri, Ankara, 8-34.
……………. (2013). Türk Halk Edebiyatına Giriş, Karahan Yayınları, Adana.
…………………… (2013). Türk Halkbilimi, Karahan Yayınları, Adana.
Atun, Suna-Bülent Fevzioğlu, (2003), “Kıbrıs Türk Halk Edebiyatı Destanlarında İşlenen Maddi Öğeler”. Kıbrıs Türk Halk Edebiyatında Destanlar ve Ağıtlar Üzerine Bilgiler, Belgeler, Araştırmalar, Cilt 2. Mağusa Tarihini Araştırma ve Yazın Vakfı Yayını, KKTC.
Altun, Işıl (2004), Kandıra Türkmenlerinde Doğum, Evlenme ve Ölüm, Yayıncı Yayınları, Kocaeli.
Avcı, A. Haydar (1988). Halkbilimi Araştırmaları I. Ankara.
Boyraz, Şeref (2003), Türkiye’de Mezar Taşı Sözleri, Akçağ Yayınları, Ankara.
Erginer, Gürbüz (1997). Kurban, Kurbanın Kökenleri ve Anadolu’da Kanlı Kurban Ritüelleri, İstanbul, s.211.
Fedai, Harid (2004), Kıbrıs Türk Kültürü Makaleler 1, Mağusa Tarihini Araştırma ve Yazın Vakfı Yayını, KKTC.
……………... (2003), Kıbrıs Türk Kültürü Bildiriler 2, İstanbul.
İnan, Abdulkadir (1995). Tarihte ve Bugün Şamanizm. Ankara: T. T. K. Yayınları.
Ocak, Ahmet Yaşar (1984). Türk Halk İnanç ve Edebiyatımızda Evliye Menkabeleri. Ankara, s.3-23.
……………………. (1992). Menakıbnameler, Ankara, s.10-14.
Yorgancıoğlu, Oğuz (1986), Halkbilim Sempozyumları, K.K.T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, KKTC.
…………………… (2000), Kıbrıs Türk Folkloru, Genişletilmiş İkinci Baskı, KKTC.