Kırmızı Başlıklı Kız’ın Edebiyattan Sinemaya Yazmalı Olarak Yolculuğu

Makale, Cengiz Aytmatov’un Selvi Boylum Al Yazmalım adıyla Rusçadan Türkçeleştirilmiş öyküsü ile aynı adla Atıf Yılmaz’ın yönetmenliğinde ve Ali Özgentürk’ün senaryosu ile yapılmış sinema uyarlamasının, “Kırmızı Başlıklı Kız” masalının Grimm Kardeşler varyantı ile hem biçimsel bakımdan metinlerarası ilişkiler içinde olduğunu hem de kadın bedeninin ve cinselliğinin denetlenerek ataerkil aile yapısı içinde sınırlanması bağlamında benzer bir toplumsal ve ahlaki işlev üstlendiğini göstermektedir. İncelemede söz konusu üç metin sırasıyla, olay örgüsü, metinlerarası bağları görünür kılan işaretler ve birey-toplum çatışması ekseninde karakterlerin oluşumu açılarından ele alınmıştır. “Kırmızı Başlıklı Kız”da metaforik bir anlatımla sunulan ibret hikâyesi, sözü edilen roman ve filmde doğrudan ifade edilmiştir. Kadının, arzulayan ve arzularının peşinde ev dışında deneyimler yaşayan bir özne olarak var olma çabası ile edilgin bir arzu nesnesi olarak ev içinde tutulmasına yönelik baskı arasındaki gerilim, ikinciden yana sonuçlanır. Genç kız, bireysel istekleri ile toplumsal ödevleri arasındaki çatışmayı, arzularını bastırıp erkek egemen yapı içindeki konumunu ve annelik kimliğini kabullenmek yoluyla sonuçlandırır ve böylelikle erginlik eşiğini geçer. Bu üç metin arasındaki bağları ortaya çıkartırken, “Kırmızı Başlıklı Kız” varyantları ve uyarlamaları hakkındaki çeşitli gözlemler ve yorumların yanı sıra, olağanüstü masallardaki karakterlerin işlevleri üzerine geliştirilmiş kavramsallaştırmalardan ve modernlik ile cinsellik tarihi hakkındaki bazı saptamalardan yararlanılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

selvi boylum al yazmalım, kırmızı başlıklı kız, toplumsal cinsiyet, masal, öykü, film

The Journey of the Little Red Riding Hood from Literature to Cinema as the Girl with the Red Scarf

Cengiz Aytmatov’s story Selvi Boylum Al Yazmalım, translated from Russian into Turkish, and the film adaptation of the same name, directed by Atıf Yılmaz and with the screenplay by Ali Özgentürk, have both formal and intertextual relations with the Grimm Brothers variant of the fairy tale “Little Red Riding Hood”. This article displays these relations as well as discuss that these three texts serve a similar social and moral function in the context of controlling and limiting the female body and sexuality within the patriarchal family structure. The study is structured on a comparative close reading of the three texts, in terms of plot, signs that make intertextual ties visible, and the formation of characters on the axis of individual-society conflict. The moral tale metaphorically conveyed in the “Little Red Riding Hood” is directly expressed in the aforementioned story and film. The tension between the woman’s effort to exist as a subject who desires and experiences the consequences of her desires outside the home and the forces which try to keep her at home as a passive object of desire, is resolved to the benefit of the latter. The maiden resolves the conflict between her individual desires and her social duties, by accepting her domestic role and maternal identity within the boundaries of the maledominated family, hence she crosses the threshold of puberty. While revealing the links between these three texts, various observations and interpretations on the “Little Red Riding Hood” variants and adaptations, as well as theoretical conceptualizations on the functions of characters in fairy tales were used together with an insight on the history of modernity and sexuality.

Keywords:

red scarf, gender, tale, short story, film,

PDF

___

Akmataliyev, A. (1998). Cengiz Aytmatov’un dünyası. Atatürk Yüksek Kurumu, Atatürk Kültür Merkezi. Aytmatov, C. (1974). Selvi boylum al yazmalım. Bütün eserleri II (ss. 178-290). (M. E. Gözlü. Çev.) Cem.
Aytmatov, C. (2018). Selvi boylum al yazmalım. (M. Özgül. Çev.) Nora.
Bettelheim,B.(2019).Masalların Büyüsü: Masalların İşlenişi, Önemi ve Psikanalitik Anlamları.(S.G. Elibal. Çev.) İnkılâp.
Boratav, P.N. (2000). 100 soruda Türk halk edebiyatı. Gerçek.
Boratav, P.N. (2002). Halk hikâyeleri ve halk hikâyeciliği. Tarih Vakfı.
Duggan, A. E., Haase, D. & Callow, H. (2016). Folk tales and fairy tales: Traditions and texts from around the world. Greenwood.
Dundes, A. (Ed.) (1989). Little red riding hood: A casebook. Wisconsin Üniversitesi.
Foucault, M. (2018). Cinselliğin tarihi. (H. U. Tanrıöver. Çev.) Ayrıntı.
Grimm, J. ve Grimm, W. (2014). Little red cap. İçinde: J. Zipes (Ed.) The original folk and fairy tales of the Brothers Grimm: the complete first edition (J. Zipes, Çev), (ss. 85-88). Princeton Üniversitesi.
Grimm, J. ve Grimm, W. (2015). Kırmızı başlıklı kız. Grimm Kardeşlerden seçme masallar (s. 63-66) (M. Tüzel., Çev.), İş Bankası Kültür.
Haase, D. (2004 a). Faminist fairy-tale scholarship. İçinde: D. Haase (Ed.), Fairy tales and feminism: New approaches (ss. 1-36). Wayne Devlet Üniversitesi.
Kefeli, E. (2009). Cengiz Aytmatov ve Yaşar Kemal’de dramatik öge olarak tasvirler.
İçinde: R. Korkmaz (Ed.), Cengiz Aytmatov (ss. 189-197). Kültür ve Turizm Bakanlığı.
Kolcu, A.İ. (2002). Bozkırdaki bilge: Cengiz Aytmatov. Akçağ.
Korkmaz, R. (2004). Aytmatov anlatılarında eriştirici/dönüştürücü üç temel değer: Emek ve empati/ türküler/aşk. İçinde: Cengiz Aytmatov doğumunun 75. yılı için armağan (ss.167-195). Kırgızistan- Türkiye Manas Üniversitesi.
Ölçer-Özünel, E. (2017). Masal mekânında kadın olmak: Masallarda toplumsal cinsiyet ve mekân İlişkisi. Geleneksel.
Özgentürk, A. (2018). Gizli defterlerim. Kırmızı Kedi.
Pekerman, S. (2012). Film dilinde mahrem: Ulusötesi sinemada kadın ve mekân temsili. Metis.
Perrault, C. (1989). Little red riding hood. İçinde: A. Dundes (Ed.), Little Red Riding Hood: A casebook (ss. 4-6). Wisconsin Üniversitesi.
Propp, V. (2017). Masalın biçimbilimi. (M. Rifat, S. Rifat Çev.) İş Bankası Kültür.
Rowe, K. E. (1979) Feminism and fairy tales. Women’s Studies: An inter-disciplinary journal, 6:3, 237- 257, DOI: 10.1080/00497878.1979.9978487
Shavit, Z. (1989). The concept of childhood and children’s folktales: Test Case-Little Red Riding Hood. İçinde: A. Dundes (Ed.), Little Red Riding Hood: A casebook, (ss. 132-158). Wisconsin Üniversitesi.
Stearns, P. (2016). Cinselliğin kısa tarihi. (H. Dikmen. Çev.) Dedalus.
Ükübeva, L. (2019, Ocak). Cengiz Aytmatov. Türk Edebiyatı, 543, 45-51.
Yılmaz, A. ve Özgentürk, A. (1977). Selvi Boylum al yazmalım. Çiçek Film ve Gala Film.
Zipes, J. (1993). Prologue: Framing Little Red Riding Hood. İçinde: J. Zipes (Ed.), The trials and tribulations of Little Red Riding Hood, (s. 1-88). Routledge.
Elektronik kaynaklar : URL-1: Birkalan-Gedik, H. (2006, 10 Ekim). [Donald Haase, Fairy tales and feminism: New approaches için kitap tanıtımı]. Journal of Folklore Research. (Erişim tarihi: 5 Nisan 2021) (https://jfr.sitehost. iu.edu/review.php?id=252)
URL-1: Kahraman, A. (2016). Cengiz Aytmatov. TDV İslam Ansiklopedisi. Cilt.1, 147-149. (Erişim tarihi: 21 Aralık 2020) (https://islamansiklopedisi.org.tr/aytmatov-cengiz)