Biz ve Cesur Yeni Dünya'da İlkelcilik

Bu çalışmanın amacı, Arthur O. Lovejoy ve George Boas'ın ilkelci düşünme tarzıyla ilgili kavramsal ayrımlarından hareketle, Yevgeni Zamyatin'in Mıy (Biz) ve Aldous Huxley'in Brave New World (Cesur Yeni Dünya) adlı eserlerinde ilkelciliği karşılaştırmalı olarak incelemektir. Edebi ve felsefi ilkelcilik Batının düşünce tarihine içkin olan bir eğilimdir ve farklı versiyonlarıyla 20. Yüzyılın distopya edebiyatına damgasını vurur. İlkelci söylem, Biz'in Mephi anlatısında, Cesur Yeni Dünya'nın ise Malpais anlatısında ortaya çıkar. Ütopyacı kurguya özgü yolculuk teması bağlamında Mephi ve Malpais kültürel alandan doğaya geri dönüşü ifade eder. Her iki anlatı da katı ilkelci bir içeriğe sahiptir ama bu ilkelcilik Mephi anlatısında olumlu düzlemde Malpais anlatısında ise olumsuz düzlemde kurgulanır. Bu farklılığa rağmen, ilkelci düşünme tarzı her iki metinde de mevcut duruma karşı eleştirel bir norm olarak kullanılır. Böylece Biz ve Cesur Yeni Dünya'da ilkelci söylem, bilimsel ve teknokratik totalitarizme yapılan eleştirinin hareket noktası haline gelir. Ancak her iki metinde de ilkelcilik doğaya geri dönüş çağrısına dönüşmez. Biz ilkelci söylemi olumlu düzlemde kullanarak doğa ve kültür sentezinin imkanına işaret eder. Böylece Zamyatin'in romanı insan doğasının farklı yönlerinin, yani pathos ile logos'un uzlaştırıldığı bir kültürel düzeni olumlar. Buna karşılık Huxley'nin romanı ilkelciği negatif düzlemde kullanarak yani karşı ilkeci söylemi üreterek bir kültür savunusu içerir. Böylece Cesur Yeni Dünya, eski bir geleneğe ve onun temsilcisine, yani Rönesans ve Shakespeare'e geri dönerek, kültürel kötülüğe karşı ahlaki bilinçlenmeyi olumlar. Buna göre Biz'in alternatif kültürel düzeni, doğal olan ile kültürel olanın birliğine dayanırken, Cesur Yeni Dünya'nın alternatifi, kültürü yine kültürel olanın yardımıyla yeniden düzenlemektir.

Primitivism in We and Brave New World

With reference to the conceptual distinctions on the primitivist way of thinking by Arthur O. Lovejoy and George Boas, the aim of this article is to make a comparative analysis of primitivist thought in My (We) of Yevgeny Zamyatin and Brave New World of Aldous Huxley. Literary and philosophical primitivism is an immanent tendency in the history of Western thought, and, with its various versions, it leaves its mark on literary dystopia in the twentieth century. Primitivist discourse appears in We within the narrative of Mephi, as well as in Brave New World's narrative of Malpais. In the context of the theme of travel peculiar to utopian fiction, Mephi and Malpais represent return to nature from civilization. Both narratives have hard primitivist content, but this primitivism is fictionalised positively in the Mephi narrative, whereas it is negative in Malpais. In spite of this disparity, the primitivist way of thinking is employed in both texts as a critical norm aganist the current state. Thus, the primitivist discourse in We and in Brave New World turns into a starting point of the criticisim against scientific and technocratic totalitarianism. However, this primitivist discourse does not transform into a call of return to nature in both texts. We indicates the possibility of a synthesis between nature and culture by employing primitivism positively. Thus Zamyatin's novel affirms a cultural order in which different aspects of human nature, that is, pathos and logos, are reconciled with each other. Conversely, Huxley's novel includes a defence of culture by employing primitivism negatively, namely by developing an anti-primitivist discourse. Thus, returning to an ancient tradition and its prominent representative, Renaissance and Shakespeare, Brave New World affirms the moral consciousness against cultural evil. Accordingly, the alternative cultural order of We relies on the reunion of the natural and the cultural, but the alternative of Brave New World is the reformation of culture still with aid of the cultural.

PDF

___

Adorno, T. W. (1963). Aldous Huxley und Utopie. Prismen: Kulturkritik und Gesellschaft (s. 92-117). München: DTV.
Atwood, M. (2007). Introduction, Brave New World (s. 6-15). London: Vintage Books.
Beauchamp, G. (1977). Cultural Primitivism as Norm in the Dystopian Novel. Extrapolation, 19 (1), 88-96.
Beauchamp, G., (1991). The Shakespearean Strategy of Brave New World. Utopian Studies, 4, 60-64.
Boas, G. (1968). Primitivism. P. P. Wiener (Ed.). Dictionary of the History of Ideas III (s. 577-598). New York: Charles Scribner's Sohn. Erişim: 25.11.2015, www.xtf.lib. virginia.edu.
Çörekçioğlu, H. (2011). Zamyatin'i ve Biz'i Okumak: Doğa ve Kültür Geriliminden Geleceğe Bakış. Felsefelogos, 41, 93-113.
Harrison, T. P. (1940). Aspects of Primitivism in Shakespeare and Spenser. Studies in English, 20, 39-71.
Horigan, S. (1998). Nature and Culture in Western Discourses. London: Routledge.
Huxley, A. (1995). Science and Civilization. D. Bradshaw (Ed.). The Hidden Huxley (s. 105- 114). Eastbourne: Anthony Rowe.
Huxley, A. (2007). Brave New World. London: Vintage Books.
Huxley A. (2010). Cesur Yeni Dünya (Ü. Tosun, Çev.). İstanbul: İthaki Yayınları.
Huxley, A. (1964). Cesur Yeni Dünya (E. Gürol, Çev.). İstanbul: Varlık Yayınevi.
Kristeller, P. O. (1961). Renaissance Thought, New York: Harper & Row.
Lovejoy, A. ve Boas, G. (1997). Primitivism and Related Ideas in Antiquity. London: John Hopkins Press.
McCarthy, P. A. (1994). Zamyatin and the Nightmare of Technology. Science Fiction Studies, 11, 122-129.
Mattelardt, A. (2005). Gezegensel Ütopya Tarihi (Ş. Çiltaş, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Meckier, J. (2006). Brave New World and the Anthropologists: Primitivism in A. F. P. Firchow ve B. Nugel (Ed.). Aldous Huxley: Modern Satirical Novelist of Ideas: a Collection of Essays by Joreme Meckier (s. 225-240). Münster: Lit Verlag.
Montaigne, M. d. (1993). On Cannibals (J. M. Cohen). Essays (s. 105-118). London: Penguin Books.
Orwell, G. (1976), Nineteen Eighty-Four, George Orwell Omnibus: Complete Novels (s. 741-924). London: Secker and Warburg.
Panofsky, E. (1955). Meaning in the visual Arts. USA: Anchor Books.
Reiff, R. H. (2010). Aldous Huxley: Brave New World. New York: Marshall Cavendish.
Shakespeare, W. (2006). The Tempest, New York: Yale University.
Shakesperare, W. (2000). Fırtına (B. Bozkurt, Çev., 3. bs.). İstanbul: Remzi Kitapevi.
Wells, R. H. (2005). Shakespeare's Humanism. Cambridge: Cambridge University.
Zamyatin, Y. (1970). Scythians? (M. Ginsgburg, Çev.). M. Ginsgburg (Ed.). A Soviet Heretic: Esssays by Yevgeny Zamyatin (s. 21-33). Chicago: University of Chicago Press.
Zamyatin, Y. (1999). We (M. Gingsburg, Çev.). New York: Harpercollins.
Zamyatin, Y. (1988). Biz (F. Tülek, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.