BÂBUR'UN HATIRATINDA GEÇEN ASKERLİKLE İLGİLİ' BAZI NESNE ADLARI1

Klasik Çağatayca döneminde eser vermiş en önemli şahsiyetlerinden olan Gazi Zahîrüd-dîn Muhammed Bâburun en tanınmış eseri Bâbur-nâme ismiyle de bilinen Vekâyidir. Vekâyinâme-i Pâdişâhî ve Bâburiyye, Vâkıât-ı Bâburî, Vâkıanâme, Tüzük-i Bâburî gibi adlarla da kaydedilen bu eser pek çok tarihi olaya ışık tutması, coğrafyadan botaniğe, zoolojiden edebiyata kadar pek çok alanla ilgili bilgiler içermesi bakımından son derece önemlidir. Vekâyi içerisinde askerlikle ilgili pek çok terim, kavram ve nesne adları da geçmektedir. İşte bu makalede Gazi Zahîrüd-dîn Muhammed Bâburun hatıratında geçen askerlikle ilgili bazı nesneler üzerinde durulacaktır. Savaşta taarruz, koruma ve barınma amaçlı kullanılan bu nesne adlarının tarihî ve çağdaş Türk dillerindeki durumlarının incelemesi yapılarak kelimelerin Vekâyide geçtiği örnek metinlere yer verilecek ve bahse konu nesne adları incelenecektir.

Some Object Names Related To The Military Service In Bâbur s Memoris

Gazi Zahîrü d-dîn Muhammed Bâbur is the most important personage who wrote in the classical Chagatai period. His famous work Bâbur-nâme is well known Vekâyi. The name of the work has written with the names Vekâyi nâme-i Pâdişâhî and Bâburiyye, Vâkıât-ı Bâburî, Vâkıanâme, Tüzük-i Bâburî such as this work has shed light on many historical events. And this work geography to botanic, zoology gets too much to literature, it is extremely important to include the relevant information. In this work many terms related to military service, pass the concepts and object names. Here Gazi Zahîrü d-din Muhammad Babur s life in this article will focus on some of the objects related to the military service. Offensive in the war, protection and shelter used for this object names, making analysis of the status of historical and modern Turkish language, examples of words in the Vekâyi be given in the text and the said object names will be examined.

PDF

___

Dilçin, Cem, Yeni Tarama Sözlüğü, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 1983.
Doerferd, Gerhard, Türkische und Mongolische Elemente im Neupersischen I-III., Franz Steiner Verlag, Wiesbaden, 1963, I; 1965, II; 1967, III.
Erbay, Fatih, W. Radloffun Opıt Slovarya Tyurkskih Nareçiy Adlı Eseri ve Eserde Geçen Çağatay Türkçesine Ait Kelimelerin İncelenmesi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi, Konya, 2008.
Eren, Hasan, Türk Dilinin Etimolojik Sözlüğü, Bizim Büro Basım Evi, Ankara, 1999.
Gülensoy, Tuncer: Türkiye Türkçesindeki Türkçe Sözcüklerin Köken Bilgisi Sözlüğü I-II, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 2007.
Güzeldir, Muharrem, Abuşka Lügati (Giriş, Metin, İndeks), Erzurum Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi, Erzurum, 2002.
Kaçalin, Mustafa Sinan, Niyazi el- lugatu n - Nevaiyye ve l- istişhadatul- Cagataiyye = Nevâyînin Sözleri ve Çağatayca Tanıklar, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 2011.
Lessing, Ferdinand D.: Mongolian-English Dictionary, University Of California Press Berkeley and Los Angeles, 1960.
Nalbant, Bilge, Alî Şîr Nevâyî, Nevâdirün-Nihâye (İnceleme, Metin, Dizin, Notlar), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara, 2005.
Parlatır, İsmail, N. Gözaydın v.d., Türk Dil Kurumu Türkçe Sözlük, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 1998.
Pavet de Courteille, Par M., Dictionnaire Turk-Oriental, Paris, 1870.
Poppe, N. N, Zemahşeri, Mukaddimetül-Edeb, çev. Mustafa Sinan Kaçalin, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 2009.
Rãsãnen, Martti, Versuch Eines Etimologischen Wörterbuchs Der Türksprachen, Helsinki, 1969.
Sâmî, Şemseddîn, Kâmûs-ı Türkî, İstanbul, [H. 1317] 1901.
Schönig, Claus, Mongolische Lehnwörter im Westoghusischen, Harrassowitz Verlag, Wiesbaden, 2000.
Şeyh Süleyman Efendi Buhârî, Lugât-ı Çağatay ve Türkî ǾOsmanî, Tıpkıbasım, yayına hazırlayan: Mehmet Ölmez, Türk Dilleri Araştırmaları, c. 13, İstanbul, 2003.
Tekin, Talat, Türkoloji Eleştirileri, Simurg Yayınları, Ankara, 1997.
Thackston, W. M., Jr.: Zahirüddin Muhammad Babur Mirza BABURNAMA, Chaghatay Turkish Text with Abdul-Rahim Khankhanans Persian Translation; Turkish Transcription, Persian Edition and English Translation Part I: 1-245, Part II: 246-537, Part III: 538-904, Harvard University 1993.
Tuna, Osman Nedim, Osmanlıcada Moğolca Ödünç Kelimeler, Türkiyat Mecmuası, c. 17, İstanbul, 1972, s. 209-150.
Tural, Güzin, Nevâyî, Alî Şîr Nevâyî, Seba-i Seyyâre: (Metin, Dizin), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstisüsü Doktora Tezi, Ankara, 1993.
Türkay, Kaya, Alî Şîr Nevâyî, BadâyiǾul-Vasat: (İnceleme, Metin, Dizin), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi, Ankara, 1988.
Varbery, Hermann, Čagataische sprachstudien, Leipzig, 1867.
Yılmaz, Sevgi, Mıhammed Sâlih, Şeybânî-nâme (1b-69b): (Metin, İndeks), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 1988.