ÂŞIK TARZI TÜRK ŞİİRİNDE DİVAN ŞİİRİ HAYAL VE MAZMUNLARININ KULLANILMASI

Edebiyat tarihimizde halk şiiri, şiirine oranla daha kadim bir geleneğe sahiptir. Divan şiiri ile halk şiiri ayrı kaynaklardan beslenip ayrı kollardan ilerlemelerine rağmen zannedildiğinin aksine bu iki gelenek tamamen birbirinden kopuk değildir. Örneğin Yunus Emre Divanı’nda hece ölçüsü ve aruz vezni yan yana kullanılırken edebiyatının hayal ve mazmunlarından da yararlanılmıştır. Bu iki akımın kendi doğal mecralarında seyrettiği dönemde kimi aydınlar ve şairleri halk ozanlarını basitlikle itham etmiş ve onları hor görmüşlerdir. Bu olumsuz durumdan etkilenen bazı halk ozanları da kendilerini ispat etmek gayesiyle ağdalı bir dille şiir söyleme/yazma merakına düşmüş ve bu durum onları kısmen halk dilinin sadeliğinden uzaklaştırmıştır. Kendilerini ispat etme çabası bazen ozanları şiirinden kimi nazım biçimlerini ve hatta aruz kalıplarını kullanmaya kadar itmiştir. Halk şiiri ozanlık geleneği 16. yüzyıldan sonra âşıklık geleneğine evrilmiş ve daha fazla hissedilir biçimde edebiyatından etkilenmiştir. Bu dönemde âşıklar, edebiyatından sadece kalıp ve şekil almakla kalmamış muhteva yönüyle de etkilenmişlerdir. edebiyatı mazmun ve hayallerini de kullanan âşıklar, bunları hece ölçüsüyle yazdıkları şiirlere de uygulamışlardır. Bu çalışmada 17, 18 ve 19. yüzyıllarda yetişen âşık tarzı şiir geleneğiyle şiir söyleyen/ yazan âşıkların şiirlerinde edebiyatı hususiyetlerinden olan mazmun ve hayaller gözden geçirilip kullanılan bu unsurlara ve muhteva olarak iki gelenek arasındaki ortak konulara dikkat çekilecektir.

Anahtar Kelimeler:

Âşık Tarzı Şiir, Divan Şiiri, Mazmun, Hayal

THE USE OF POETIC THEMES AND CONCEPTS PECULIAR TO DIVAN POETRY IN WANDERING MINSTREL STYLE TURKISH POETRY

In our history of literature, folk poetry has a more deep-rooted tradition than poetry. Contrary to common belief, although poetry and folk poetry were inspired by quite different sources and followed quite different paths from each other they are not completely disconnected from each other. For example: in Yunus Emre’s Divan syllabic meter and aruz prosody have been used side by side in addition to the use of literature’s poetic themes and concepts. Some intellectuals and poets despised and blamed wandering minstrels for simplicity at a time when these two literary movements moved ahead in their own natural styles. Under these unfavourable conditions some wandering minstrels tended to write/recite elaborate poems with lexiphanicism in order to prove themselves, which distanced them from the simplicity of folk literature. The effort of trying to prove themselves sometimes led them to use some poetry forms and even aruz prosody. The wandering minstrel tradition of folk literature evolved to âşıklık ( turkish popular poet-singer) tradition in sixteeenth century and started to be inspired more apperently by poetry. During this period the popular poet-singers not only practised upon poetry prosody and styles but also poetry contents. The popular poet-singers using poetry poetic themes and concepts peculiar to poetry also used them in poems with syllabic meter. In this work, we will study 17th, 18th and 19th centuries poetry poetic themes and concepts (two basic characteristcs of poetry) in poems by folk poets raised as traditional Turkish popular poet-singers and we will draw attention to common traits and concepts between two poetry traditions.

Keywords:

Turkish Traditional Wandering Minstrel Poems, Poetry, Poetic Themes, Concepts,

PDF

___

ANDREWS, Walter G. (2000) Şiirin Sesi Toplumun Şarkısı-Osmanlı Gazelinde Anlam ve Gelenek (Çev. Tansel Güney), İstanbul: İletişim Yayınları.

ASLAN, Ensar (1992) Çıldırlı Âşık Şenlik/ Hayatı- Şiirleri- Karşılaşmaları- Hikâyeleri, Diyarbakır: Dicle Üniversitesi Eğitim Fakültesi Yayınları.

ALPTEKİN, Ali Berat (2004) Palandöken’in Zirvesi’nde Bir Âşık/ Erzurumlu Emrah, Ankara: Akçağ Yayınları.

BABA, Mustafa Okan (2009) Bayburtlu Zihni, İstanbul: Heyamola Yayınları.

BORATAV, Pertev Naili (2000) İzahlı halk Şiiri Antolojisi, Haz. Metin Turan, İstanbul: Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı Yayınları.

ÇAVUŞOĞLU, Mehmet (1986) “Divan Şiiri” Türk Dili (Türk Şiiri Özel Sayısı II), S. 415-416-417 (Temmuz-Eylül), Ankara: TDK Yay.

DEVELLİOĞLU, Ferit (2001) Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Ankara: Aydın Kitabevi.

DİLÇİN, Cem (1999) Örneklerle Türk Şiir Bilgisi; s.354-366, Ankara: TDK Yay.

DÜZGÜN, Dilaver (2006) “Âşık Edebiyatı”, Türk halk Edebiyatı El Kitabı, Editör: M. Öcal Oğuz, ss. 169-212, Ankara: Grafiker Yayınları.

ELÇİN, Şükrü (1981) halk Edebiyatına Giriş, Ankara: Kültür Turizm Bakanlığı Yay.

ELÇİN, Şükrü (1987) Âşık Ömer, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.

ELÇİN, Şükrü (1998) Gevherî Divanı, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı.

GIBB, E. J. W. (1900) A History of Ottoman Poetry, 6 volumes, London: Luzac.

ERKAL, Abdülkadir (2007) Âşık Sümmânî, Erzurum: Fenomen Yayınevi.

İSEN, Mustafa vd. (2006) Eski Türk Edebiyatı El Kitabı, Ankara: Grafiker Yayınları.

KASIR, Hasan Ali (1984) Seyranî, İstanbul: Acar Matbaacılık.

KAYA, Doğan (1999) Âşık Ruhsatî, Sivas: Sivas Belediyesi Kültür Yayınları.

KÖPRÜLÜ, Fuat (1962) Türk Saz Şairleri I-V, Ankara: Milli Kültür Yayınları.

KÖPRÜLÜ, Fuat (1980) Türk Edebiyatı Tarihi; 2.bsk., İstanbul.

Köprülü, Fuat (2006) Divan Edebiyatı Antolojisi, Ankara: Akçağ Yay.

KURNAZ, Cemal (1997) Türküden Gazele: Halk ve Divan Şiirinin Müşterekleri Üzerine, Ankara: Akçağ Yay.

KÜLEKÇİ, Numan (2011) Açıklamalar ve Örneklerle Edebî Sanatlar, Ankara: Akçağ Yay.

LEVEND, Agâh Sırrı (1984) Divan Edebiyatı Kelimeler ve Remizler, Mazmunlar ve Mefhumlar, İstanbul: Enderun Kitabevi.

MENGİ, Mine (2000) Divan Şiiri Yazıları, Ankara: Akçağ Yay.

ONAY, Ahmet Talat (1996) Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar, İstanbul: MEB Yay.

ÖZDEMİR, Cafer (2011) Âşık Tarzı Türk Şiirinde Osmanlı Toplum Hayatı, İstanbul: Kitabevi Yay.

ÖZTELLİ, Cahit (1964) Dertli-Seyrani, İstanbul: Varlık Yayınevi.

PALA, İskender (1995) Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü, Ankara: Akçağ Yay.

POYRAZ, Yakup (2012) “Âşık Sümmânî’de Divan Şiiri Hususiyetleri”, I. Uluslararası Âşık Sümmânî ve Âşıklık Geleneği Sempozyumu, Erzurum, 31 Mayıs-2 Haziran 2012; Basılmış Bildiri ss.249-268, Ankara: Birleşik Yayınevi.

POYRAZ, Yakup (2013) “Mazmunu Bir Bilmece Gibi Düşünmek”, Uluslararası Klâsik Türk Edebiyatı Sempozyumu (Prof. Dr. Mehmet Çavuşoğlu Anısına), Ordu, 10-12 Mayıs 2012; Basılmış Bildiri ss.808-820, Ordu: Ordu Üniversitesi Yayınları.

RAYMAN, Hayrettin (1997) Âşık Sümmânî: Hayatı, Edebî Şahsiyeti, Şiirleri ve Şiirlerinin Tahlili, s. 49, Ankara: Kariyer Matbaacılık.

SAKAOĞLU, Saim (1998) “Türk Saz Şiiri” , Türk Dünyası El Kitabı, C.3, Anakara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları.

SAKAOĞLU, Saim (2004) Karaca Oğlan, Ankara: Akçağ Yayınları.

TOLASA, Harun (1973) Ahmet Paşa’nın Şiir Dünyası, Ankara: Sevinç Matbaası.

URAL, Orhan (1984) Erzurumlu Emrah/ Hayatı-Şiirleri, İstanbul, Özgür Yayın-Dağıtım.

URL-1: (ervahı ezelden metin) http://www.erzurumlusairler.com/images/summani.html (E.T.: 10.04.2012)

URL-2: (ervahıezel metin) http://www.turkcebilgi.org/turkuler/erzurum-turkuleri/ervah-i- ezelde-levh-i-kalemde-29230.html (E.T.: 30.04.2012)

URL-3: (ervahıezel video) http://www.youtube.com/watch?v=FNiZZnvP0sk (E.T.: 30.04.2012)

ÂŞIK TARZI TÜRK ŞİİRİNDE DİVAN ŞİİRİ HAYAL VE MAZMUNLARININ KULLANILMASI