Türkiye Selçukluları Devrinde Harezmli Bir Türk Emiri: Hüsameddin Baycar

1230 Yassıçemen Savaşı’nda Celaleddin Harezmşah’ın Türkiye Selçuklu Sultanı I.Alaaddin Keykubat’a yenilmesi üzerine Harezmli askerlerden önemli bir kısmı Anadolu topraklarında kalmıştır. Bu Harezmli askerler arasında Alaaddin Keykubat’ın himayesine girerek daha sonra Türkiye Selçukluları Devleti’nde Harput Subaşılığına kadar yükselen Hüsameddin Baycar isimli emir, makalemizin esas konusunu oluşturmaktadır. Hüsameddin Baycar ve maiyeti, Türkiye Selçuklularının iktidar mücadelesinde önemli bir unsur olarak karşımıza çıkmaktadır. Türkiye Selçuklularının emir komuta zincirinde Harezm unsurunun etkisinin görülmesine bir örnek olması dolayısıyla Hüsameddin Baycar önemlidir. Özellikle İlhanlı-Memlük Devletletlerinin Yakındoğu rekabetinde Türkiye Selçuklularının konumu, Selçukluların bir denge siyaseti gütmesine neden olmuştur. Bu siyasetin bir gereği olarak Harezmliler askeri ve idari alanlarda çeşitli görevlerde kullanılmıştır.

Husam al-din Bayjar: A Khwarizmian Turkish Emir in the Era of Turkish Seljukids

After the defeat of Djelaleddin Khwarizmshah at Yassıçemen war in 1230 to Sultan of Turkish Seljukids Alaaddin Keykubad I., an important part of Khwarzemian soldiers stayed in Anatolian lands. Among these Khwarzemian soldiers Husameddin Bayjar whom Alaaddin Keykubat took under his protection and raised him to a higher rank as Subaşı is in the focus of our article.Husameddin Bayjar and his suite come across us as an important item in Anatolian Seljukids struggle of power. Husameddin Bayjar is an important figure in the hierarchical system of Anatolian Seljukids becouse of being an example of showing the impact of Khwarzemian item. Especially the position of Anatolian Seljukids in the competition of Ilkhanid-Mamluk in The Near East leads itself to manage balance politics. In accordance with these politics Khwarzemians are employed in several administration and military positions.

PDF

___

Abdi-zade Hüseyin Hüsameddin, Amasya Tarihi, Sadeleştiren, Dr. Ali Yılmaz-Dr. Mehmet Akkuş, C. 1, Amasya Belediyesi Kültür Yay., No:1, Ankara 1986.
Akdağ, M., Türkiye’nin İktisadi ve İçtimai Tarihi, C.1, Cem Yayınevi, İstanbul 1974.
Baykara, T., Anadolu’nun Tarihî Coğrafyasına Giriş I (Anadolu’nun İdarî Taksimatı), Türk Kültürü Araştırma Enstitüsü, Ankara 1988.
Baykara, T., Anadolu’nun Selçuklular Devrindeki Sosyal ve İktisadi Tarihi Üzerinde Araştırmalar, Ege Üniv. Yay., İzmir 1990.
Bedreddin el-Aynî, Ikd el- Cumân fi Tarih ehl-Zamân, Nşr., Dr.M. Muhammed Emin, Kahire 1988.
Cahen, C., Osmanlılardan Önce Anadolu’da Türkler, Çev., Yıldız Moran, E Yayınları, 3. baskı, İstanbul 1994.
Ebü'l-Feth Kutbüddin Musa b. Muhammed el-Yunini, Zeylu Mir’atü’l-Zaman, C.2, Dâiretü'l-Maârifi'l-Osmaniyye, Haydarabad 1960.
Geyikoğlu, Hasan, “Anadolu’da Kalan Harezmliler (Horzumlular)”, Türk Kültürü, C.35, S.410, Ankara 1997, s.51-60.
Gregory Abu’l-Farac, Abu’l-Farac Tarihi, C.II, Süryaniceden İngilizce’ye Çev., Ernest A. Wallis, Türkçeye Çev., Ömer Rıza Doğrul, TTK Basımevi, Ankara 1987.
Gül, M., Doğu ve Güneydoğu Anadolu’da Moğol Hakimiyeti, Yeditepe Yay., İstanbul 2005.
Gül, M., “Harezmli Türklerin Anadolu ve Yakındoğu’daki Rolleri ve Tesirleri”, Belleten, C.LXX, S.257, Nisan 2006, s.95-118.
Gül, M., “Mısır Memluklarının Hudud Kalesi Rumkale ve Anadolu’da Memlük İzleri”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C.12, S.2, Temmuz/Elazığ 2002, s.359-366.
Gül, M., “İlhanlı-Memlük Rekabetinden Osmanlı-Memlük Rekabetine: Hicaz Su Yolları Tamiri Meselesinin Tarihi Arka Planı”, Belleten, C.LXX, S.259, Aralık 2006, s.845-866.
İbn Şeddad, Baypars Tarihi, Çev., M.Şerefüddin Yaltkaya,, TTK. Yay. İstanbul 1948.
İbn Bibi El-Hüseyin b. Muhammed b. Ali el-Ca’feri er-Rugadi, El-Evamirü’l-Ala’iye fi’l-Umuri’l-Alaiyye (Selçuk Name), Haz., Mürsel Öztürk, C.II, Kültür Bakanlığı Yay., Ankara 1996.
İbn Kesir, el-Bidaye ve’n-Nihaye, C.13, Daru’l-Marefah, Beyrut, Lübnan 1996.
Kaymaz, N., Pervane Mu’inü’d-Din Süleyman, AÜDTCF Yay., Ankara 1970.
Kerimüddin Mahmud-i Aksarayî, Müsameretü’l Ahbar, Çev., Mürsel Öztürk, TTK. Yay., Ankara 2000.
Küçük, M. A., Ermeniler Arasında Protestanlığın Yayılışı ve Protestan Ermeniler(Türkiye Örneği), Basılmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Felsefe ve Din Bilimleri Anabilim Dalı, Ankara 2005.
Makrizi, Kitabu’s-Suluk li Ma’rifeti Düveli’l-Mülük, Nşr., Muhammed Mustafa Ziyade, 1.Cüz 2. Kısım, Kahire 1936.
Merçil, E., İlk Müslüman Türk Devletleri Tarihi, TTK Yay., Ankara 2000.
Moufazzal İbn Abi’l-Faza’il, Histoire Des Sultans Mamlouks-Texte Arabe Public et Traduit en Français, Nşr., E.Blochet, C.II, Patroloqia Orientalis, Beldique 1983.
Uluçay, Ç., İlk Müslüman Türk Devletleri, M.E. Basımevi, İstanbul 1965.
Uzunçarşılı İ. H., Osmanlı Devleti Teşkilatına Medhal, TTK Yay., Ankara 1988.
Reuven A.-P., Mongols and Mamluks, The Mamluk-İlkhanid War, 1260-1281, Cambridge University Pres, 1995.
Sevim, A., Merçil, E.,Selçuklu Devletleri Tarihi-Siyaset, Teşkilat ve Kültür, TTK. Yay., Ankara 1995.
Sümer, F., Anadolu’da Moğollar, Selçuklu Araştırmaları Dergisi,S.I, Ankara 1971.
Sümer, F.,Türk Devletleri Tarihinde Şahıs Adları II, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı, İstanbul 1999.
Şehabeddin Ahmed b. Abdu’l-Vehhab en-Nüveyri, Nihayetü’l-Ereb fi Fununi’l-Edeb, H.677-733, C.27, 17.cüz, Tahkik: Dr. Said Aşur, Müracaat, Dr.Muhammed Mustafa Ziyade-Dr.Fuad Abdulmuti Sayyad, Kahire 1990.
Togan, Z.V., Umumi Türk Tarihine Giriş, Enderun Kitabevi, 3.baskı, İstanbul 1981.
Turan, O., Selçuklular Zamanında Türkiye, Boğaziçi Yay., 6. baskı, İstanbul 1998.
Turan, O., Doğu Anadolu Türk Devletleri Tarihi, Boğaziçi Yay., 3.baskı, İstanbul 1993.
Turan, O., “Keyhüsrev II”, İA., C.6, MEB. Yay., İstanbul 1988, s.626.