HURÛF-I MUKATTAA’NIN KIRAATLER AÇISINDAN İNCELENMESİ

Bu makalede sûrelerin başlangıcında bulunan mukattaa harfleri kıraat vecihleri açısından incelenmiştir. Öncelikle harflerin yapısı, farklı oluşumlarla gruplar halinde ve farklı sayılarda gelmesi hakkında bilgi verilmiştir. İkinci olarak hurûf-ı mukattaa’da yer alan harflerin mahreçleri ve sıfatları belirtilerek nitelikleri tek tek açıklanmıştır. Üçüncü aşamada ise bu harflerle ilgili nakledilen mütevâtir ve şâz kıraatler belirtilerek kendilerine okuyuş nispet edilen kıraat-i seb‘a, aşere, erbea aşere, sahabe, tabiûn ve diğer kıraat imamları zikredilmiştir. Bu bağlamda hurûf-ı mukattaa ile ilgili kıraat vecihlerinden imâle, idğam, izhâr, tefhîm, medd, kasr, sekte, vakf ve vasl gibi fonetik okuyuş farklılıkları Arap diliyle irtibatı temelinde lehçe, sarf ve nahiv ilişkisine değinilerek örneklerle açıklanmıştır. Ayrıca zikredilen kıraatler tefsir ve kıraat kaynaklarında mukayeseli olarak incelenmiş ve müfessirlerin bu okuyuş farklılıklarıyla ilgili görüşleri açıklanmıştır. Son tahlilde ise müfessirlerin ve kıraat âlimlerinin hurûf-ı mukataa ile alakalı kıraatlere yaklaşımı tespit edilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Kur’ân, Kıraat, Hurûf-ı Mukattaa, Mütevâtir, Şâz

Examination of The Syllable Letters in Terms of The Recitation Ways

The syllable letters which are at the beginning of sections in The Qur’ān were reviewed in this article in terms of the recitation ways. Firstly, it was informed rahat the letters’ structure are in the groups with the different formations and in the different numbers. Secondly, the letters of the syllable letters were described one by one as their origins and quality were given. In the third phase, the muslim religious leaders of reading styles in seven ways, ten, four of ten, companion, amenable ones and the others that the reading was given to them as the mutawatir and shadhdh recitations which were given about these letters were designated. So the phonetics reading discrepancies such as the extensity, reading the letters twice, explaining, intimation, extension, abridgment, interruption, ceasing and connecting of the recitation ways related to the syllable letters were explained with the samples as the relation between the dialect, grammar and syntax was mentioned on the base of its connection with Arabic language. In this phase, the aforementioned recitations were reviewed comparatively in the comment and recitation sources, and the views of glossators were taken about these reading differences. Consequently, the approaches of the glossators and recitation scholars about the recitations related to the syllable letters were tried to be determined.

Keywords:

Qur’ān, Recitation, The Syllable Letters, Mutawatir, Shadhdh,

PDF

___

Begavî, Ebû Muhammed Hüseyin b. Mesûd. Tefsîrü’l-Begavî Me‘âlimü’t-Tenzîl. thk. Muhammed Abdullâh en-Nemîr, Osman Cum’a Dâmiriyye ve Süleyman Müslim el-Harş. Riyâd: Dâru Taybe, 1409.
Cerrahoğlu, İsmail, “Bazı surelerin başlangıç harfleri”, Diyanet İşleri Başkanlığı Dergisi, 10 (1971).
Cevherî, İsmâîl b. Hammâd, es-Sıhâh Tâcü’l-Lüğa ve Sıhâhü’l-Arabiyye. thk. Ahmed Abdulğafûr Attârî. Beyrût: Darü’l-İlm li’l-Melâyîn, 1085.
Demirci, Muhsin, Tefsir Usulü, İstanbul: İfav Yayınları, 2008.
Devserî, İbrahim b. Saîd, Mu‘cemu’l-Mustalahât fî İlmi’t-Tecvîd ve’l-Kıraât, Riyad: 1425.
ed-Dabbâ‘, Ali Muhammed, el-İdâetü fî Beyâni Usûli’l-Kırâeti, el-Mektebetü’l-Ezheriyye li’t-Türâs, 1420/199.
Dimyâtî, Ahmed b. Muhammed b. Abdilganî, İthâfu Fudalâi’l-Beşer fi’l-Kırââti’l-Erbeate ‘Aşer, thk. Enes Mahrâh, Beyrût-Lübnân: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1419/1998.
Duman, M. Zeki ve Mustafa Altındağ, “Hurûf-ı Mukattaa”, DİA, İstanbul: TDV Yayınları, 1998.
Ebû Hayyân, Muhammed b. Yûsuf el-Endelüsî, Tefsîru’l-Bahri’l-Muhît (Thk. Âdil Ahmed Abdü’l-Mevcûd, Ali Muhammed Muavvîd), Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1993.
Ferrâ, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Ziyâd. Me‘âni’l-Kur’ân. Beyrût: ‘Âlemü’l-Kütüb, 1983.
Hafeyân, Ahmed Mahmûd Abdüsemi‘, Eşhurü’l-Mustalahât fî Fenni’l-Edâ ve İlmi’l-Kıraât, Beyrût-Lübnân: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1422/2001.
Hamed, Ğânim Kuddûrî, ed-Dirâsâtü’s-Savtiyye ‘İnde Ulemâi’t-Tecvîd, Amman: Dâr-u Ammar, 1428/2007.
İbn Atiyye, Ebû Muhammed Abdülhak b. Ğâlib el- Endelüsî, el-Muharraru’l-Vecîz fî Tefsîri’l-Kitâbi’l-’Azîz, thk. Abdü’s-Selâm Abdü’ş-Şâfî Muhammed, Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l- İlmiyye, 2001.
İbn Cinnî, Ebü’l-Feth Osmân b. Cinnî el-Mevsılî, el-Muhteseb fî Tebyîni Vücûhi Şevâzzi’l-Kırâât ve’l-Îzâhi anhâ, thk. Ali en-Necdî Nâsıf, Abdülhalîm en-Neccâr, Abdülfettâh İsmâ’il Şiblî, Kahire: Meclisü’l-A’la li’ş-Şuuni’l-İslâmiyye, 1994.
İbn Hâleveyh, Ebû Abdullâh Hüseyin b. Ahmed, Muhtasar fî Şevâzzi’l-Kur’ân min Kitâbi’l-Bedî‘, Kahire: Mektebetü’l-Mütenebbî, ty.
İbn Manzûr, Cemâlu’d-Dîn b. Muhammed, Lisânü’l-arâb, Kahire: Darü’l-Meârif, 1119.
İbn Mücâhid, Ebû Bekir Ahmed b. Mûsâ b. el-Abbâs, Kitâbü’s-Seb‘ fi’l-Kırâât, thk. Şevkî Dayf, Kâhire: Dârü’l-Meârif, 1119.
İbnü’l-Cezerî, Şemsuddîn Ebü’l-Hayr Muhammed b. Muhammed b. Ali. en-Neşr fî’l- Kırââti’l-‘Aşr. thk. Ali Muhammed Dabbâ. Beyrût: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, ty.
Karaçam, İsmail, Kur’an-ı Kerim’in Faziletleri ve Okunma Kaideleri, İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2015.
Kurtubî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekr, el-Câmi‘ li-Ahkâmi’l-Kur’ân ve’l-Mübeyîn limâ Tedammenehû mine’s-Sünneti ve Âyi’l-Furkân, thk. Abdullâh b. Abdü’l-Muhsin et-Türkî, Beyrût: Müessesetü’r-Risâle, 2006.
Mekkî b. Ebî Tâlib, Ebû Muhammed el-Kaysî, er-Riâye li tecvîdi’l-kırae ve tahkîki lafzi’t-tilâve, Amman: Dârü Ammâr, 1404/1984.
Mekkî b. Ebî Tâlib, Ebû Muhammed el-Kaysî, Kitâbü Müşkili İ‘râbi’l-Kur’ân, thk. Yâsîn Muhammed es-Sivvâs, Dımaşk: Dâru’l-Me’mûn li’t-Turâs, ty.
Nehhâs, Ebû Cafer Ahmed b. Muhammed b. İsmâîl, İ‘râbü’l-Kur’ân, Beyrût: Dâru’l-Ma’rife, 2008.
Râzî, Ebû Abdullâh Fahreddîn Muhammed b. Ömer, Mefâtîhü’l-Ğayb=et-Tefsîrü’l-Fahri’r-Râzî, Lübnân: Dârü’l-Fikr, 1981.
Sa‘lebî, Ebû İshâk Ahmed b. Muhammed b. İbrâhîm, el-Keşf ve’l-Beyân fî Tefsîri’l-Kur’ân = Tefsîru’s-Sa‘lebî, thk. Ebû Muhammed b. Âşûr, Beyrût: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l- Arabî, 1422/2002.
Sibeveyh, Ebû Bişr Amr b. Osman b. Kanber, el-Kitâb, thk. Abdüsselâm Muhammed Harun, Kahire: Mektebetü’l-Hancî, 1402/ 1982.
Taberî, Ebû Cafer b. Cerîr Muhammed b. Cerîr, Câmi‘u’l-Beyân ‘an Te’vîli Âyi’l-Kur’ân = Tefsiru’t-Taberî, thk. Abdullâh b. Abdülmuhsin et-Türkî, Kahire: Dâru’l-Hicr, 2001.
Temel, Nihat, Kıraat ve Tecvid Istılahları, İstanbul: M.Ü. İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2013.
Vâhidî, Ali b. Ahmed b. Muhammed, et-Tefsîru’l-Basît, Riyad: Camiatü’l-İmâm Muhammed b. Suudi’l-İslâmiyye İmâdetü’l-Bahsi’l-İlmî, ty.
Zeccâc, Ebû İshâk İbrâhîm b. es-Serî b. Sehl, Me‘âni’l-Kur’ân ve İ‘râbüh, thk. Abdülcelîl Abduh Şelebî, Beyrût: Âlemü’l-Kütüb, 1408/1988.
Zemahşerî, Ebül-Kâsım Cârullâh Mahmûd b. Ömer b. Ahmed, Esâsü’l-belâga, thk. Muhammed Bâsil, Beyrût: Darül-kütübil-ilmiyye, 1419/1998.
Zemahşerî, Ebü’l-Kâsım Cârullâh Mahmûd b. Ömer b. Ahmed. el-Keşşâf ‘an Hâkâiki Ğavâmizi’t-Tenzîl ve ‘Uyûni’l-Ekâvîl fî Vücûhi’t-Te’vîl. thk. Âdil Ahmed Abdülmevcûd, Ali Muhammed Muavviz. Riyâd: Mektebetü’l-Ubeykân, 1998.
Zerkeşî, Bedruddin Muhammed b. Abdillâh, el-Bürhân fî Ulûmi’l-Kur’ân, thk. Muhammed Ebü’l-Fadl İbrâhîm. Kahire: Mektebetü Dâri’t-Türâs, ty.