Ebû Hüreyre’nin Fakihliği Meselesi

Ebû Hüreyre ismine İslâmî ilimlerin pek çok alanında rastlamak mümkündür. Hz. Peygamber’in (s.a.v) vefâtından yaklaşık üç yıl önce Medîne’ye gelmiş olmasına rağmen sahâbenin en fazla hadis nakledeni olması, zaman zaman yadırganmış ve çeşitli ithamlara sebep olmuştur. Ebû Hüreyre bazı sahâbîler tarafından hadis nakli konusunda yöneltilen eleştirilere, kendisinin Hz. Peygamber’in yanından ayrılmayıp hadis öğrenme konusunda gösterdiği azim ve gayrete vurgu yaparak “Muhacirler çarşı pazarda ticaretle; Ensar bağ bahçede, mal mülk geçim derdiyle uğraşırken ben karın tokluğuna Hz. Peygamber’in yanından ayrılmıyordum” diyerek cevap vermiştir. Ayrıca Hz. Peygamber’in onun bu azim ve gayretini takdir ettiğine ve hafızasının güçlenmesi için dua ettiğine dair rivayetler kaynaklarda yer almaktadır. Bunun yanı sıra Abdullah b. Ömer, Zeyd b. Sâbit, Talha b. Ubeydullah gibi sahâbîler de Ebû Hüreyre’nin hadis konusunda yetkin ve otorite olduğunu ifade etmişlerdir.

Anahtar Kelimeler:

Ebû Hüreyre, Hanefî mezhebi, Fıkhu'r-ravi, Musarrât Hadisi, İslam Hukuku

The Issue of Abū Hurairah Being a Faqîh

It is possible to come across the name of Abu Hurairah in many of Islamic disciplines. Although he came to al-Madinah three years before the death of the Prophet (pbuh) he was the one who transmitted hadiths of the Prophet (pbuh) most among the com-panions. This was sometimes seen odd and caused some accusations. Abu Hurai res-ponded to the criticisms made by some companions about narrating hadiths by insis-ting on his patience and effort for learning hadiths as follows: “I served Allah’s Mes-senger (pbuh) being satisfied with bare subsistence, whereas the muhajirun (immig-rants) remained busy with transactions in the bazar; while the Ansar (helpers) had been engaged in looking after their properties.” In additon, there are some reports about the Prophet’s (pbuh) appreciation for Abu Hurairah’s patience and effort and His prayer for improving his memory. Besides, some companions like ‘Abd Allah b. Omar, Zayd b. Thabit, Talha b. ‘Ubayd Allah stated that Abu Hurairah was competent and an authority in the field of hadith.

Keywords:

Islamic Law, Abu Hurairah, Hanafī Madhhab, Fiqh al-Rāwī, Musarrah Hadith,

PDF

___

Abdulazîz el-Buhârî. Keşfü’l-esrâr an Usûli Fahri’l-İslam el-Pezdevî. Beyrut: el-Mektebetü’l-Asriyye, 2012.
Abdürrezzâk. Ebû Bekr Abdürrezzâk b. Hemmâm b. Nâfi‘ es-San‘ânî. el-Musannef. Beyrut: el-Mektebetü’l-İslâmî, 1983.
Acar, H. İbrahim. “İddet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 21/466-471. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
Ağırman, Cemal. “Müksirûn”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 31/534.İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
Ahmed b. Hanbel. Müsned. thk. Şuayb el-Arnaût v. dğr. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1999.
Aynî, Bedreddin. el-Binâye şerhu’l-Hidâye. thk. Emîn Sâlih Şa‘bân. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2000.
Aynî, Bedreddin. Umdetü’l-kâri‘ şerhu Şahîhi’l-Buhârî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2001.
Bedir, Murteza. Fıkıh, Mezhep ve Sünnet. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2004.
Belâzürî, Ebü’l-Abbas Ahmed b. Yahyâ b. Câbir. Fütûhu’l-büldân. Beyrut: Dâru Mektebeti’l-Hilâl, 1988.
Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyn b. Ali. es-Sünenü’l-kübrâ. thk. Muhammed Abdulkadir Atâ. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2003.
Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmail. el-Câmi‘u’s-sahîh. thk. Muhyiddîn el-Hatîb. Kâhire: el-Matbatü’s-Selefiyye, 1400/1980.
Cessâs, Ebû Bekir Ahmed b. Ali er-Râzî. el-Fusûl fi’l-usûl. thk. Uceyl Câsim Neşemî. İstanbul: Mek-tebetü’l-İrşâd, 1994.
Cüveynî, İmâmü’l-Haremeyn. Nihâyetü’l-matlab fî dirâyeti’l-mezheb. thk. Abdülazîm Mahmud ed-Dîb. Beyrut: Darü’l-Minhac, 2007/1428.
Debûsî, Ebû Zeyd Ubeydullah b. Muhammed. Takvîmü’l-edille fî usûli’l-fıkh. thk. Halil Muhyiddîn el-Meys. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2007.
Dihlevî, Şah Veliyyullâh. el-İnsâf fî beyâni esbâbi’l-ihtilâf. Beyrut: Dâru’n-Nefâis, 1986.
Ebû Dâvud, Süleyman b. Eş‘as b. İshak es-Sicistânî el-Ezdî. es-Sünen. thk. Sıtkı Cemîl el-Attâr. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 2001.
Ebû Dâvûd, Süleyman b. Eş‘as b. İshak es-Sicistânî el-Ezdî. Sünenü Ebî Dâvûd. thk. Şuayb el-Arnaût v.dğr. Beyrut: Dâru’r-Risâleti’l-Âlemiyye, 2009.
Ebû Dâvûd, Süleyman b. Eş‘as b. İshak es-Sicistânî el-Ezdî. Sünenü Ebî Dâvûd. thk. Muhammed Muhyiddin Abdülhamîd. Beyrut: el-Mektebetü’l-Asriyye, ts.
Ebû Ubeyd, Kâsım b. Sellâm el-Herevî. Kitâbü’l-Emvâl. thk. Halil Muhammed Herrâs. Beyrut: Dâru’l-Fikr, ts.
Ebû Yûsuf, Yakub b. İbrâhîm. İhtilâfu Ebî Hanîfe ve İbn Ebî Leylâ. thk. Ebü’l-Vefâ el-Efgânî. b.y.: Matbaatü’l-Vefâ, 1357.
Ebû Yûsuf, Yakub b. İbrâhim. Kitâbü’l-Âsâr. haz. Ebü’l-Vefâ el-Efgânî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts.
Ebû Zehre, Muhammed. Ebû Hanîfe: Hayâtuhu ve asruhu-ârâuhu ve fıkhuhu. Kâhire: Dârü’l-Fikri’l-Arabî, ts.
Ebü’l-Ali Muhammed Abdurrahman b. Abdurrahîm Mübârekpûrî, Tuhfetü’l-ahvezî. Dımaşk: Dâru’l-Fikir, ts.
Emir Padişah. Muhammed Emin b. Mahmûd Buhârî. Teysîrü’t-tahrîr şerhu alâ Kitâbi’t-tahrîr. Mekke-i Mükerreme: Dâru’l-Bâz, ts.
Hatîb, Muhammed Accâc. Ebû Hüreyre rivâyetü’l-İslâm. b.y.: Mektebetü Vehbe, 1982.
Hatîb, Muhammed Accâc. es-Sünne kable’t-tedvîn. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1980.
Heysemî, Nureddin Ali b. Ebî Bekr. Mecme‘u’z-zevâid ve menbe‘u’l-fevâid. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1412.
İbn Abdülber, Ebû Ömer Cemaleddin Yûsuf b. Abdullah b. Muhammed Kurtubî en-Nemerî. el-İstizkâr. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2002.
İbn Asâkir, Ebü’l-Kâsım Alî b. el-Hasen b. Hibetillâh b. Abdillâh b. Hüseyn ed-Dımaşkî. Târihu Dımaşk. thk. Muhibbüddin Ebî Saîd Ömer b. Garâme el-Amrî. Beyrut: Dârü’l-Fikr, 1995/1415.
İbn Ebî Şeybe, Ebû Bekr Abdullah b. Muhammed b. İbrâhim. el-Musannef. thk. Ebû Muhammed Usâme b. İbrahim b. Muhammed. Kâhire: el-Fâruku’l-Hadîse, 2007.
İbn Emîru Hâc, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Muhammed b. Muhammed el-Halebî. et-Takrîr ve’t-tahbîr. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1999.
İbn Hacer el-Askalânî, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed. el-İsâbe fî temyizi’s-sahâbe. thk. Adil Ahmed Abdülmevcud-Ali Muhammed Muavvaz. Beyrut: Dâru’l- Kütübi’l-İlmiyye, 1995.
İbn Hacer el-Askalânî, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed. Fethü’l-bârî Şerhu Sahîhi’l-Buhârî. Beyrut: Dâru’l-Ma‘rife, 1379.
İbn Hazm, Ebû Muhammed Ali b. Ahmed b. Saîd. el-İhkâm fî usûli’l-ahkâm. thk. Mahmud Hamid Osman. Kâhire: Dâru’l-Hadîs, 2005.
İbn Kayyim el-Cevziyye, Ebû Abdullah Şemseddin Muhammed. İ‘lâmu’l-muvaki‘în an Rabbi’l-âlemîn. thk. Muhammed Abdüsselam İbrâhim. Beyrut: Dârul’-Kütübi’l-İlmiyye, 1991/1411.
İbn Mâce, Ebû Abdullah Muhammed b. Yezid er-Rebeî el-Kazvînî. Sünenü İbn Mâce. thk. Halil Me’mûn Şîhâ. Beyrut: Dârü’l-Ma‘rife, 1996/1416.
İbn Nüceym, Zeynüddin b. İbrâhim b. Muhammed. Fethu’l-ğaffâr bi şerhi’l-Menâr. Mısır: Şerikatü Mektebetü ve Matbaatü Mustafa, 1936.
İbn Sa‘d, Ebû Abdullah Muhammed b. Sa’d b. Menî‘ ez-Zührî. et-Tabakâtu’l-kübrâ. thk. Ali Mu-hammed Ömer. Kâhire: Mektebetü’l-Hancı, 2001.
İbnü’l-Hümâm, Kemâlüddîn Muhammed b. Abdilvâhid b. Abdilhamîd es-Sivâsî el-İskenderî. et-Tahrîr fi usûli’l-fıkh. Mısır: Matbaatü Mustafa el-Bâbî el-Halebî, 1351.
İzmirli, İsmail Hakkı. İlm-i Hilâf. haz. Sırrı Fuat Ateş. Konya: Hüner Yayınevi, 2012.
Kal‘âcî, Muhammed Ravvâs. Mevsû‘atü fıkhi Abdillâh b. Ömer. Beyrut: Dâru’n-Nefâis, 1986.
Kanarya, Bayram. “Ebû Reyye’nin Bazı Temel Hadis Meseleleri İle İlgili İddialarına İbn Yahya’nın Verdiği Cevaplar”. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 16 (2016), 150-171.
Kandemir, M. Yaşar. “Ebû Hüreyre”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 10/160-167. İstanbul: TDV Yayınları, 1994.
Kandemir, M. Yaşar. “Abdullah b. Ömer b. el-Hattâb”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 1/126-128. İstanbul: TDV Yayınları, 1988.
Karâfî, Şihâbuddîn Ahmed b. İdris. ez-Zehîra. thk. Muhammed Haccî. Beyrut: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, 1994.
Kârî, Ebü’l-Hasan Nureddin Ali b. Sultan Muhammed Ali. Şerhu Müsnedi Ebî Hanîfe. thk. Halil Muhyiddin el-Meys. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1985.
Kâsânî, Alâüddîn. Bedâi‘u’s-sanâi‘ fî tertîbi’ş-şerâi‘. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-Arabî, 1982.
Kâtib Çelebi, Hacı Halife Mustafa b. Abdullah. Süllemü’l-vüsûl ilâ tabakâti’l-fuhûl. thk. Mahmud Abdülkadir el-Arnaût. İstanbul: Ma‘hedü’l-Buhûs ve’d-Dirâsati’l-Arabiyye/IRCICA, 2010.
Kettânî, Muhammed Abdülhay b. Abdilkebîr b. Muhammed Hasenî İdrîsî. Nizamü’l-hükümeti’n-nebeviyye: et-Terâtibü’l-idâriyye. thk. Abdullah el-Hâlidî. Beyrut: Dâru’l-Erkâm, ts.
Kettânî, Muhammed Abdülhay b. Abdilkebîr b. Muhammed Hasenî İdrîsî. et-Terâtibü’l-idâriyye: Hazreti Peygamber’in Yönetiminde Sosyal Hayat ve Kurumlar. çev. Ahmet Özel. İstanbul: İz Ya-yıncılık, 1993.
Kudûrî, Ebü’l-Hüseyin Ahmed b Ebî Bekr Muhammed b Ahmed. Mevsû‘atü’l-kavâidi’l-fıkhiyyeti’l-mukârene: et-Tecrîd. thk. Muhammed Ahmed Sirac, Ali Cum’a Muhammed. Kâhire: Dârü’s-Selâm, 2004.
Kureşî, Ebû Muhammed Muhyiddin Abdülkadir b. Muhammed. el-Cevâhirü’l-mudıyye fî tabakâti’l-Hanefiyye. thk. Abdülfettah Muhammed el-Hulv. Kâhire: Dâru’l-Hicr, 1993.
Leknevî, Abdülali Muhammed b. Nizameddin Muhammed Sehâlevî el-Ensârî. Fevâtihü’r-rahamût bi-şerhi Müsellemi’s-sübût. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2002.
Mâlik b. Enes. el-Muvatta‘. Dubâi: Mektebetü’l-Furkân, 2003.
Mâlik b. Enes. Muvatta‘ rivâyetü Muhahammed b. el-Hasan eş-Şeybânî. thk. Abdülvehhâb Abdullatîf. Kâhire: el-Mektebetü’l-İlmiyye, 1994.
Muallimî, Abdurrahman b. Yahya el-Yemânî. el-Envârü’l-kâşife limâ fî kitâbi edva ale’s-sünne mine’z-zelel ve’t-tadlîl ve’l-mücâzefe. Beyrut: Alemü’l-Kütüb, ts.
Müslim b. el-Haccâc, Ebü’l-Hüseyin el-Kuşeyrî en-Neysâbûrî. el-Câmi‘u’s-sahîh. thk. Halil Me’mûn Şîhâ. Beyrut: Dâru’l-Ma‘rife, 2005.
Öğüt, Salim. İslam Hukuk Metodolojisinde Haber-i Vâhid’in Kaynak Değeri. İstanbul: Ocak Yayın-cılık, 2003.
Özafşar, M. Emin-Demir, Mahmut. “Zayıf”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 44/157-160. İstanbul: TDV Yayınları, 2013.
Özen, Şükrü. “İsa b. Ebân”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 22/480-481. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
Ebû Reyye, Muhammed. Şeyhu’l-madîre Ebû Hureyre. Kâhire: Dâru’l-Maârif, ts.
Ebû Reyye, Muhammed. Edvâ’ ale’s-sünneti’l-Muhammediyye ev difâ‘ ‘ani’l-hadîs. Beyrut: Müessese-tü’l-Âlemî, 1957.
Sadrüşşerîa, Ubeydullah b. Mes’ud b. Mahmûd el-Buhârî el-Mahbûbî. et-Tavdîh ale’t-Tenkîh. thk. Saîd el-Ebraş. Dımaşk: Mektebetü Merzûk, 2006.
Sem‘ânî, Ebü’l-Muzaffer Mansûr b. Muhammed b. Abdilcebbâr Temîmî Mervezî. Kavâtıü’l-edille fi’l-usûl. thk. Muhammed Hasan İsmail eş-Şâfiî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1997.
Serahsî, Şemsüleimme Ebû Sehl Ebû Bekir Muhammed b. Ahmed. el-Mebsût. Beyrut: Dâru’l-Ma‘rife, ts.
Serahsî, Şemsüleimme Ebû Sehl Ebû Bekir Muhammed b. Ahmed. el-Usûl. thk. Ebu’l-Vefa el-Efgânî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1973.
Suyûtî, Ebü’l-Fazl Celaleddin Abdurrahman b. Ebî Bekr. Tedrîbü’r-râvî fî şerhi Takrîbi’n-Nevevî. thk. Abdülvehhab Abdüllatif. Riyâd: Mektebetü’r-Riyâd, ts.
Şa‘rânî, Abdülvehhab. Kitâbü’l-Mîzân. thk. Abdurrahman Umeyre. Beyrut: Âlemü’l-Kütüb, 1989.
Şâtıbî, Ebû İshak İbrâhim b. Musa b. Muhammed el-Gırnâtî. el-Muvâfakât. Kâhire: Dâru’l-Hadis, 2006.
Şeybânî, Muhammed b. Hasan. Kitabu’l-Hucce ale ehli Medîne. Beyrut: Âlemü’l-Kütüb, 1403.
Şeybânî, Muhammed b. Hasan. Kitâbü’l-Asl: el-Mebsût. thk. Ebü’l-Vefâ el-Efgânî. Beyrut: Âlemü’l-Kütüb, 1990.
Şeyh, Abdüssettâr. Ebû Hüreyre rivâyetü’l-İslâm ve seyyidü’l-huffâzi’l-esbât. Dımaşk: Dârü’l-Kalem, 2003.
Şîrâzî, Ebû İshâk Cemâlüddîn İbrâhîm b. Alî b. Yûsuf. Tabakâtü’l-fukahâ. thk. İhsan Abbas. Beyrut: Dâru’r-Râid el-Arabî, ts.
Tahâvî, Ebû Ca‘fer Ahmed b. Muhammed b. Selâme Ezdî Hacrî Mısrî. Şerhu Me‘âni’l-âsâr. thk. Muhammed Seyyid Ca‘delhak, Muhammed Zührî en-Neccâr. Beyrut: Alemü’l- Kütüb, 1994.
Tirmizî, Ebû İsa Muhamed b. İsa b. Sevre es-Sülemî. el-Câmi‘u’s-sahîh. thk. Halil Me’mûn Şîhâ. Beyrut: Dâru’l-Ma‘rife, 2002. Tsılıgkır, Chamntı. “Hanefîlere Göre Haberin Kıyasa Aykırı Olması Durumunda Râvinin Fakih Olma Şartı”. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 21/1 (2010), 69-83.
Ünal, İsmail Hakkı. İmam Ebû Hanîfe’nin Hadis Anlayışı ve Hanefî Mezhebinin Hadis Metodu. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2012.
Yaman, Ahmet. “Abdullah b. Mes‘ûd’un Hanefî Mezhebinin Oluşumundaki Rolü”. Mârife. 4/2 (2004), 9-26.
Yarba, Rıdvan. “Tartışmalı Bazı Hadisleri ve Fetvaları Bağlamında Ebû Hüreyre’nin Fakihliği Meselesi”. İslam Medeniyetinin Kurucu Nesli Sahâbe –Sahâbe ve Dirâyet İlimleri- III. ed. Abdul-lah Aydınlı v.dğr. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2018.
Yiğit, Metin. Ebû Hanîfe’nin Usûl Anlayışında Sünnet. İstanbul: İz Yayıncılık, 2009.
Zehebî, Şemseddin Muhammed b. Ahmed b. Osman. Siyeru a’lâmi’n-nübelâ. thk. Beşşar Avvad Ma’ruf. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1996.
Zehebî, Şemseddin Muhammed b. Ahmed b. Osman. Tezkiratü’l-huffâz. Haydârabâd: Matbaatü Meclisi Dâirati’l-Maârifi’n-Nizamiyye, 1333.
Zerkeşî, Ebû Abdullah Bedreddin Muhammed b. Bahadır b. Abdullah. Hz. Âişe’nin Sahâbeye Yönelt-tiği Eleştiriler. çev. Bünyamin Erul. Ankara: Kitabiyât, 2008.
Zerkeşî, Ebû Abdullah Bedreddin Muhammed b. Bahadır b. Abdullah. el-Bahru’l-muhît fî usûli’l-fıkh. haz. Abdülkadir Abdullah el-Ânî. Kuveyt: Vizaretü’l-Evkâf ve’ş-Şuuni’l- İslâmiyye, 1992.
Zeylaî, Ebû Muhammed Cemâlüddîn Abdullah b. Yûsuf b. Muhammed. Nasbu’r-râye li tahrîci ehâdisi’l-Hidâye. Cidde: Müessesetü’r-Reyyân, ts.
Zürkânî, Ebû Abdullah Muhammed b. Abdülbaki b. Yûsuf. Şerhu’z-Zürkânî alâ Muvattai İmam Mâlik. thk. Taha Abdurrauf Sa‘d. Kâhire: Mektebetü’s-Sekâfeti’d-Dîniyye, 2003/1424.